Emeklilikte Yaşa Takılanlar İçin Kapsamlı Rehber: EYT Şartları ve Düzenlemeler (2024)

EYT Nedir ve Kimleri Etkiler?

EYT, “Emeklilikte Yaşa Takılanlar” anlamına gelir ve Türkiye’de 1999 yılında yapılan sosyal güvenlik reformu sonrasında ortaya çıkan bir durumu ifade eder. Bu reformla birlikte, ilk olarak 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu uyarınca, emeklilik için gerekli olan yaş sınırı 60’a yükseltilmiş, ardından 2008 yılında aynı kanunda yapılan değişiklikle ise 65’e yükseltilmiştir. Bu düzenlemeler özellikle 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olmuş kişilerin erken emeklilik planlarına mani olarak daha geç bir yaşta emekli olmalarına yol açmıştır. Bu durum, binlerce çalışanı doğrudan etkileyerek, planladıkları zamanda emekli olamamalarına sebep olmuştu. 03.03.2023 tarihinde kabul edilen yeni düzenlemeyle emeklilikte yaşa takılan bu vatandaşlarımızın 9 Eylül 1999 öncesinde sigorta girişleri mevcut olması koşuluyla emekli olabilmeleri için önleri açılmıştır.

EYT durumu, genellikle orta yaş ve üzeri çalışanları etkiler. Bu kişiler, yıllar boyunca gerekli prim ödemelerini yapmış olmalarına rağmen, emeklilik yaş sınırının yükseltilmesi nedeniyle emekli olamazlar. Bu durum, hem mali hem de psikolojik olarak etkilenen bireyler için önemli bir sosyal ve ekonomik sorun haline gelmiştir. EYT’ye dair yapılan düzenlemeler ve tartışmalar, bu kişilerin emeklilik haklarına erişimini kolaylaştırmayı ve yaşanan mağduriyeti gidermeyi amaçlamaktadır. Ancak ülkenin yarısının emekli olmasına vesile olan 2024 EYT düzenlemelerinin ülkenin kalkınması açısından ne derece doğru olduğu tartışılması gereken bir husustur. Ülkenin yarısı, diğer yarısının erken emeklilik masraflarını karşılamak için çalışır hale gelmiştir.

EYT ile İlgili Güncel Düzenlemeler

03 Mart 2023 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan yeni düzenleme, Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) için önemli bir dönüm noktası oluşturmuştur. “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” kapsamında, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa eklenen geçici madde ile EYT sorunu yaşayan vatandaşların emekli olabilmesi için yeni bir yol haritası çizilmiştir. Bu düzenleme, yıllardır beklenen ve toplumsal bir talep haline gelen EYT sorununa çözüm getirmeyi amaçlamıştır, böylece binlerce vatandaşın emeklilik haklarına kavuşması hedeflenmiştir.

Bu düzenlemeyle birlikte, EYT düzenlemesi ne zaman yürürlüğe girecek, torba yasa ne zaman çıkacak, torba yasada kademeli emeklilik var mıdır, kademeli emeklilik kimleri kapsıyor? gibi soruların tamamının cevabı netleşmiş oldu.

EYT Şartları

Türkiye’deki emeklilik sistemini anlamak, EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) konusunu ve şartlarını daha iyi kavramanız için önemlidir. Emeklilik sistemi, çalışanların yaşlılık dönemlerinde maddi güvence altına alınmasını amaçlar ve bu sistem, çeşitli sigorta kolları ve katkı koşulları üzerine kuruludur. Bu sistem, bireylerin çalışma hayatları boyunca belirli bir prim ödemesi yapmaları ve belirlenen bir hizmet süresini tamamlamaları koşuluyla, emeklilik haklarından yararlanmalarını mümkün kılar. Kadın ve erkek sigortalılar için farklı yaş sınırı ve prim günü şartları bulunmaktadır. Türkiye’de emeklilik sistemi, temelde üç ana sigorta kolundan oluşur: Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) bünyesindeki SSK (4/a), Bağ-Kur (4/b) ve Emekli Sandığı (4/c).

1999 yılında gerçekleştirilen değişiklikler, Türkiye’deki emeklilik sistemini temelden etkilemiş ve EYT sorununun ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Emeklilik yaş şartının kaldırılması

EYT ile ilgili en önemli düzenlemelerden biri, emeklilik yaş şartının kaldırılmasıdır. Bu, özellikle 1999 yılı öncesinde sigortalı olan ve gerekli prim gün sayısını doldurmuş olan bireyler için büyük bir fırsat sunmaktadır. Emeklilik yaş şartının kaldırılmasıyla, bu bireyler yaşları ne olursa olsun emekli olabileceklerdir. Bu düzenleme, birçok kişinin uzun yıllardır beklediği bir değişiklik olup, emeklilik planlarını önemli ölçüde etkilemektedir.

Sigorta kolu 4/a (SSK) olanlar için şartlar (9 Eylül 1999 tarihinden önce sigorta girişi olanlar için)

Yasadan yararlanmak isteyen 4/a (SSK) sigortalıları için belirlenen şartlar şu şekildedir:

• 9 Eylül 1999 tarihinden önce sigorta girişi yapılmış olması gerekmektedir. Kadın sigortalılar için 20 yıl sigortalılık süresi ve 5000 ile 5975 arasında değişen kademeli prim gün sayısı, erkek sigortalılar için ise 25 yıl sigortalılık süresi ve yine 5000 ile 5975 arasında kademeli prim gün sayısı şartları aranmaktadır.

Örneğin, 1997 yılında sigortalı olarak iş hayatına atılan bir erkek, 25 yıl sigortalılık süresini tamamladığında ve 5500 prim gününü doldurduğunda EYT kapsamında emeklilik hakkından faydalanabilecektir. Aynı şartlardaki bir kadın ise 20 yıl sigortalılık süresini ve prim şartını tamamlayıp emekli olabilecektir.

Bağ-Kur ve Emekli Sandığı kapsamındaki şartlar (9 Eylül 1999 tarihinden önce sigorta girişi olanlar için)

EYT düzenlemesi, sadece 4/a (SSK) sigortalılarını değil, aynı zamanda 4/b (Bağ-Kur) ve 4/c (Emekli Sandığı) sigortalılarını da kapsamaktadır.

• 4/b ve 4/c sigortalıları için belirlenen EYT şartları, kadınlar için 20 tam yıl ve erkekler için 25 tam yıl hizmet süresinin tamamlanmış olmasını gerektirir. Bu şartları karşılayan Bağ-Kur ve Emekli Sandığı sigortalıları, emeklilik haklarından yararlanabileceklerdir.

2024 yılı itibarıyla yapılması beklenen değişiklikler (2000 ve 2008 arasında sigorta girişi olanlar için)

2000 ve 2008 arasında sigortalı olan vatandaşlar için EYT ile ilgili önemli bir müjde yolda. Beklenen torba yasa kapsamında, bu dönemde sigortalı olmuş bireylerin emeklilik şartları yeniden düzenleniyor. Önerilen kanun tasarısı, 4/a (SSK) sigortalı erkek ve kadınlar için 7000 gün prim ödeme ve 60 yaş şartını getiriyor. Öte yandan, 4/b (Bağkur) sigortalı erkek ve kadınlar için ise 9000 gün prim ödeme ve 58 yaş şartı öngörülüyor. Bu düzenleme, yaş şartı nedeniyle emekli olamayan yaklaşık 2 milyon kişiye emeklilik imkanı sunacak. Bu adımı, birçok vatandaşın uzun süredir beklediği bir değişiklik olup, emeklilik planlarını olumlu yönde etkileyecek bir gelişme olarak değerlendirebilirim.

İşverene 5 Puanlık İndirim

7438 sayılı Kanun ile getirilen düzenleme, EYT kapsamında emekli olacak bireylerin işverenlerine önemli bir teşvik sundu. Bu düzenlemeye göre, yaşlılık veya emekli aylığı talebinde bulunarak emekli olan ve işten ayrılan kişiler, ayrılışlarını takiben 30 gün içinde aynı özel sektör işyerinde sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışmaya başlarlarsa, işverenlerinin sosyal güvenlik destek primi işveren hissesinden 5 puanlık bir indirim Hazine tarafından karşılanacak. Bu destek, işverenlere mali bir avantaj sağlayarak, emekli olan çalışanların iş gücü piyasasına yeniden entegrasyonunu teşvik etmeyi amaçlıyor. Ancak, indirimden yararlanan bir sigortalının işten ayrılması durumunda, aynı sigortalı için bu indirimden tekrar yararlanılamayacak.

EYT Başvurusu Nasıl Yapılır?

EYT kapsamında emeklilik hakkından yararlanmak isteyen sigorta kolu 4/a (SSK) olan sigortalılar için başvuru süreci, belirli adımları takip etmeyi gerektirir. İlk olarak, yukarıda da izah ettiğim, yasadaki şartları karşılayan çalışanların, emeklilik gerekçesiyle mevcut iş yerlerinden ayrılma başvurusunda bulunmaları gerekmektedir. Bu işlem, emeklilik sürecinin başlangıcı olarak kabul edilir ve işçinin emeklilik niyetini resmi olarak işverene bildirmesi anlamını taşır. İşten ayrılma başvurusunun ardından, işverenin işten ayrılış bildirimini yapması gerekmektedir. Bu bildirimin yapılmasıyla birlikte, EYT’li bireyler, emeklilik başvurularını e-Devlet üzerinden gerçekleştirebileceklerdir. e-Devlet platformu, bu süreci kolaylaştıran ve başvuruların hızlı bir şekilde yapılmasını sağlayan bir araçtır. Böylece, EYT kapsamında emeklilik hakkı kazanan bireyler, gerekli belgeleri ve başvuruları elektronik ortamda rahatlıkla tamamlayabilirler. Bu adımlar, EYT başvurusunun nasıl yapılacağına dair net bir yol haritası sunar.

Maaş Hesaplamaları Ve İşveren Tarafından İşçiye Yapılacak Ödemeler

EYT emekli maaşı hesaplaması, sigortalılık süresi, prim ödeme gün sayısı ve kazançlar gibi temel unsurlar üzerinden yapılır. Bu unsurlar, emekli maaşının miktarını doğrudan ve dolaylı yollarla etkiler. Sigortalılık süresinin ve prim ödeme gün sayısının artması, maaşın yükselmesine sebep olurken, kazançlar da maaşı dolaylı olarak etkiler. Hesaplama yapılırken, emeklinin son 7 yıllık ortalama kazancı esas alınır ve formül şöyledir: Emekli maaşı = (Sigortalılık süresi x Ortalama kazanç) / 3600. Örneğin, 30 yıl sigortalılık süresi ve 9000 prim günü ile emekli olan bir kişinin, ortalama 5.000 TL kazancı varsa, maaşı 4.166,67 TL olarak hesaplanır. EYT emekli maaşı hesaplamasında yaş, cinsiyet indirimleri ve enflasyon gibi faktörler de dikkate alınır, bu da maaşın kişiye özel olarak farklılık göstermesine neden olur. Dolayısıyla, hesaplanan emekli maaşı, bireyin çalışma hayatındaki unsurlara göre değişiklik gösterir.

EYT düzenlemesi kapsamında emeklilik hakkını kazanan işçilere, işveren tarafından birtakım ödemeler yapılır. Bu ödemeler; kıdem tazminatı, ödenmemiş maaşlar, fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma ücretleri, varsa kullanılmamış yıllık izin ücreti, hafta tatil ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücretlerini içerir. İşverenler, bu ödemeleri işçinin emeklilik işlemleri tamamlandığında yapmakla yükümlüdür.

Emeklilik maaşı hesaplaması nasıl yapılır?

Emeklilik maaşı hesaplaması, sigortalının çalışma süresi, ödediği prim miktarı ve kazançları üzerinden yapılır. Toplam prim gün sayısı ve ortalama aylık kazanç dikkate alınarak, belirlenen formüle göre maaş hesaplanır. Bu hesaplama, sigortalının emeklilik dönemindeki maddi güvencesini belirlemek için kullanılır.

Sonuç

Yeni EYT yasası, emeklilikte yaşa takılan binlerce vatandaş için umut ışığı olmuştur. 9 Eylül 1999 öncesinde sigorta girişi olanlar, bu yasanın getirdiği kolaylıklardan yararlanabilecek. 4/a (SSK) sigortalıları için belirlenen kadınlarda 20, erkeklerde ise 25 yıllık sigortalılık süresi ve 5000-5975 arasındaki kademeli prim gün şartları, emeklilik yolunu açmaktadır. Aynı şekilde, 4/b (Bağkur) ve 4/c (Emekli Sandığı) sigortalıları için de kadınlarda 20, erkeklerde 25 tam yıl hizmet şartı, yaş kriteri gözetmeksizin emeklilik imkanı sunuyor. Bu düzenleme, emeklilik hayallerini ertelemek zorunda kalan pek çok kişi için sevindirici bir haber niteliği taşıyor.

Gelecekteki olası değişiklikler ve beklentiler

EYT düzenlemesiyle ilgili olarak, gelecekte daha fazla iyileştirme ve düzenlemenin yapılması beklenmektedir. Toplumun ve siyasi liderlerin bu konuya gösterdiği ilgi, konunun sürekli gündemde kalmasını sağlamakta ve yeni düzenlemeler için zemin hazırlamaktadır. Gelecekte, emeklilik sistemine yönelik daha kapsamlı reformlar yapılabilir ve emeklilik şartları üzerinde daha fazla iyileştirme gerçekleştirilebilir. Ancak 2023 yılında gelen bu düzenleme sonrası en az önümüzdeki 10-15 yıl boyunca EYT ile ilgili yeni bir düzenleme gelmesini beklemiyorum.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

İlgili Kanun Maddeleri