1. Senet (Bono) Nedir?
Senet (bono), borçlunun alacaklıya belli bir miktar parayı belirli bir tarihte ödemeyi taahhüt ettiği kıymetli evraktır. Türk Ticaret Kanunu’nun 776-779. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Senetler, kambiyo senedi niteliğindedir ve kanunen emre yazılı kıymetli evrak kategorisindedir.
Senet (bono) faiz oranları ve türleri hakkında daha detaylı bilgi edinmek için, temel kavramları ve uygulamaları kapsamlı şekilde ele aldığımız “Senet Nedir?” yazımızı incelemenizi öneririz.
Mevcut yazımızda ise, özellikle senet (bono) faiz oranları ve türleri üzerine odaklanarak, ticari hayatta sıkça karşılaşılan faiz hesaplamaları, yasal sınırlamalar ve güncel yargı uygulamaları hakkında detaylı bilgiler sunuyoruz.
1.1 Bono üzerinde faiz oranı belirtilmezse ne olur?
Bir senette faiz oranı belirtilmemişse, yasal faiz oranı uygulanır. Yasal faiz oranı, 3095 sayılı “Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun” çerçevesinde belirlenir. Bono, Türk Ticaret Kanunu’nun 3. ve 19. maddeleri uyarınca ticari iş sayılır. Bu sebeple, senedin taraflarının tacir olup olmadığına veya senedin düzenlenme nedenine bakılmaksızın, avans faizi talep edilebilir. Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin çeşitli kararlarında belirtildiği üzere, “bono düzenlenmesi tarafların sıfatına ve veriliş nedenine bakılmaksızın TTK’nin bünyesinde düzenlenmiş olması sebebiyle ticari iş niteliğinde işlem sayılır.”
1.2 Senette faiz oranı nasıl belirlenir?
TTK’nın 690/II maddesindeki yollama gereğince bonolara “faiz kaydı” konabilir. Ticaret Yasası her türlü bonolarda değil, ancak “görüldüğünde” veya “görüldüğünden belli bir süre sonra ödenecek” bonolarda “faiz koşulu”nun geçerli olacağını belirtmiştir. Diğer bonolarda faiz koşulu geçersiz olup yazılmamış sayılır, ancak bu durum bononun geçerliliğine etki etmez.
2. Senet Faizi Nasıl Hesaplanır? Güncel Faiz Oranları Nelere Göre Belirlenir?
Senet faizi, iki şekilde hesaplanabilir: anapara faizi ve temerrüt faizi. Anapara faizi, senette belirtilen vadeye kadar işleyen faizdir. Temerrüt faizi ise ödeme vadesi geçtiğinde işlemeye başlayan gecikme faizidir.
Güncel faiz oranları şu faktörlere göre belirlenir:
- TCMB’nin Belirlediği Oranlar: Merkez Bankası’nın belirlediği avans faiz oranları (eskiden reeskont faizi olarak bilinirdi) faiz hesaplamasında temel alınır. 08.03.2025 tarihinden itibaren avans faiz oranı yüzde 44,25 olarak belirlenmiştir.
- İşlemin Niteliği: Ticari veya adi iş olmasına göre uygulanacak faiz oranları değişir. Bono düzenlenmesi, TTK’nın 3. maddesi uyarınca ticari işlerden sayılır ve tarafların tacir olup olmadığına bakılmaksızın ticari iş niteliğindedir.
- Tarafların Sıfatı: Her ne kadar bono düzenlenmesi ticari iş sayılsa da, taraflardan birinin tüketici olduğu durumlarda, tüketici lehine olan faiz sınırlamaları dikkate alınabilir.
- Para Birimi: Yabancı para cinsinden düzenlenen senetlerde, 3095 sayılı Faiz Kanunu’nun 4/a maddesi uyarınca, “sözleşmede daha yüksek akdi veya gecikme faizi kararlaştırılmadığı hallerde, yabancı para borcunun faizinde Devlet Bankalarının o yabancı para ile açılmış bir yıl vadeli mevduat hesabına ödediği en yüksek faiz oranı uygulanır.”
Ticari işlerde temerrüt faizi oranı, 3095 sayılı Kanunun 2. maddesine göre belirlenir. Buna göre, T.C. Merkez Bankasının önceki yılın 31 Aralık günü kısa vadeli avanslar için uyguladığı faiz oranı, kanuni faiz oranından fazla ise, ticari işlerde bu oran üzerinden temerrüt faizi talep edilebilir. Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin 20.5.1996 tarihli kararında belirtildiği gibi: “TTK’nin 4’üncü maddesi uyarınca bono düzenlenmesi ticari işlerdendir. 3095 sayılı Yasanın 2/3’üncü maddesi gereğince Merkez Bankasının kısa vadeli krediler için öngördüğü reeskont faiz oranlarına göre gecikme faizi istenebilir.”
Ayrıca, Türk Ticaret Kanunu’nun 1530/7. maddesine göre, ticari işletmeler arasında mal ve hizmet tedariki amacıyla yapılan işlemlerde, temerrüt halinde uygulanacak faiz oranı TCMB tarafından her yıl Ocak ayında ilan edilir ve bu oran 3095 sayılı Kanun’da öngörülen ticari işlere uygulanacak gecikme faizi oranından en az yüzde sekiz fazla olmalıdır.
Senet faizinin hesaplanmasında dikkat edilmesi gereken bir diğer önemli husus, bileşik faiz yasağıdır. 3095 sayılı Kanunun 3. maddesine göre, “Kanuni faiz ve temerrüt faizi hesaplanırken mürekkep faiz yürütülemez.” Ancak TTK’nın 8/II maddesi uyarınca, ticari işlerde belli şartlar altında bileşik faiz uygulanabilir.
3. Senette En Yüksek Faiz Oranı Ne Kadar Olabilir?
Senette (bonoda) uygulanabilecek en yüksek faiz oranı, yasal düzenlemeler çerçevesinde belirli sınırlamalara tabidir. Bu sınırlamalar, borçluyu aşırı yükümlülükten koruma ve ekonomik düzeni sağlama amacını taşır. Peki, bir senette talep edilebilecek maksimum faiz oranı nedir ve hangi yasal düzenlemelerle belirlenmiştir?
Türk Ticaret Kanunu’nun 8. maddesi uyarınca, ticari işlerde faiz oranı serbestçe belirlenebilir. Ancak, bu serbestlik sınırsız değildir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun kararlarında, ticari işlerde serbestçe belirlenen faiz oranının “ahlaka ve kamu düzenine aykırı olmaması gerektiği” vurgulanmıştır. Bu ilke, aşırı fahiş faiz oranlarına karşı bir koruma mekanizması olarak işlev görür.
Uygulamada, özellikle bonolarda, “bu bono vadesinde ödenmezse (%80, 90) faizi ile birlikte ödemeyi kabul ediyorum” şeklinde yüksek oranlı faiz kayıtları görülebilmektedir. Yargıtay bu tür kayıtların geçersiz olacağını belirtmiştir. Bir diğer yandan yasal sınırları aşan her faiz işleminin, “tefecilik suçu” olarak değerlendirilme riski taşıdığını unutmayın. Sürecin ciddiyeti sebebiyle her aşamada güvenilir bir avukatla işlemlerini yönetmenizi tavsiye ederiz.
4. Temerrüt Faizi ve Anapara Faizi Arasındaki Farklar Nelerdir?
Anapara faizi, senedin düzenlendiği tarihten vade tarihine kadar işleyen faizdir. Temerrüt faizi ise, vade tarihinden sonra borcun ödenmemesi halinde işlemeye başlayan faizdir.
Temel farklar şunlardır:
- Anapara faizi: Senedin düzenlendiği tarihten vade tarihine kadar işler. Temerrüt faizi: Vade tarihinden sonra, ödeme yapılıncaya kadar işler.
- Anapara faizi senette açıkça belirtilmelidir, temerrüt faizi ise kanundan doğar.
- Anapara faizi talep edilmesi gerekirken, temerrüt faizi kendiliğinden işler.
- Farklı hesaplama yöntemleri ve oranlar uygulanır.
5. Yabancı Para Cinsinden Düzenlenen Senetlerde Faiz Nasıl Hesaplanır?
Yabancı para cinsinden düzenlenen senetlerde faiz hesaplaması, 3095 sayılı Kanun’un 4/a maddesi uyarınca yapılır. Buna göre:
- Sözleşmede belirlenen faiz oranı uygulanır.
- Sözleşmede faiz oranı belirlenmemişse, devlet bankalarının o yabancı para için uyguladığı faiz oranı esas alınır.
- Libor veya Euribor gibi uluslararası faiz oranları referans alınabilir.
Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin 2017/9854 E., 2018/325 K. sayılı kararında, yabancı para borcunda uygulanacak faiz oranının belirlenmesinde sözleşme serbestisi ilkesinin geçerli olduğu vurgulanmıştır.
6. Faiz Türlerinin Senet İcrasında Etkileri Nelerdir?
Doğru faiz türünün talep edilmesi ve hesaplanması, takibin sağlıklı yürütülmesi için kritik öneme sahiptir. Faiz türü ve oranı icra takibi talebinde yanlış belirtilirse, icra mahkemesi tarafından takibin faiz yönünden iptal edilmesi riski ortaya çıkar.
- Anapara faizi, takip başlatılırken talep edilmelidir.
- Temerrüt faizi, muacceliyet tarihinden itibaren kendiliğinden işler.
- İcra takibinde faiz türü ve oranı açıkça belirtilmelidir.
İcra İflas Kanunu’nun 170. maddesi uyarınca senedin kambiyo senedi (bono) niteliğinde olması halinde, özel takip yolları kullanılabilir ve faiz hesaplamasında bu durum dikkate alınır.
7. Bileşik Faiz (Mürekkep Faiz) Senetlerde Uygulanabilir mi?
Senetlere ilişkin faiz hesaplamalarında sıkça sorulan sorulardan biri de bileşik faizin (mürekkep faiz) uygulanıp uygulanamayacağıdır. Türk Borçlar Kanunu’nun 388/3 maddesi ve 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun’un 3. maddesi uyarınca, anaparaya işleyen faizin anaparaya eklenerek tekrar faiz yürütülmesi (bileşik faiz/mürekkep faiz) yasaklanmıştır. Ayrıca temerrüt (gecikme) faizine de tekrardan faiz işletilemez. Ancak istisnai durumlar vardır. (Türk Ticaret Kanunu hükümleri saklıdır.) Bileşik faiz şu durumlarda uygulanabilir:
- Cari hesap sözleşmelerinde
- Finans kurumlarının işlemlerinde
- Ticari amaçlı kredilerde
Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin 2016/12745 E., 2017/1265 K. sayılı kararında, kambiyo senetlerinde bileşik faiz uygulanamayacağı açıkça belirtilmiştir.
8. Senet Faizinde Zamanaşımı Süreleri Nelerdir?
Senet faizinde zamanaşımı, asıl alacağın kaderine bağlıdır. Başka bir ifadeyle, faiz alacağı, asıl para alacağının zamanaşımına uğraması durumunda sona erer. Faiz borcu, asıl borcun tabi olduğu zamanaşımı süresine bağlıdır ve özel bir zamanaşımı süresine tabi değildir. Bu nedenle faiz alacağının kaderi, esas borcun kaderiyle doğrudan ilişkilidir.
Kambiyo senetlerinde temerrüt faizi, bono ve poliçede vade tarihinden, çekte ise ibraz tarihinden itibaren işlemeye başlar. Zamanaşımı ise bu başlangıç tarihinden itibaren işlemeye başlayarak üç yıldır. (TTK m.749).
9. Güncel Yargıtay Kararları Işığında Senet Faiz Uygulamaları
Yargıtay’ın güncel kararları, senet faizi konusunda önemli ilkeler belirlemiştir:
10.1 Senette Faizin Başlangıcına Dair Yargıtay Kararları
10.1.1 Borçlu Vadeden İtibaren Temerrüt Faizinden Sorumludur, İhtar Gerekmez
Bono hamili tarafından vadesinde ibraz edilmemişse bile keşidecinin, bono bedelini vade tarihinde notere tevdi etmesi gerekir. Aksi takdirde keşideci, vadeden itibaren temerrüt faizinden sorumludur. “Borçlular bono bedelini vade tarihinde ödememekle vade tarihi itibariyle temerrüde düşmüş bulunmaktadırlar.” Bu durum, protesto çekilmesine gerek olmadan temerrüt faizinin işlemeye başladığını göstermektedir. (Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, 12.09.1995, Esas: 1995/11082, Karar: 1995/11046)
10.1.2 Vade Tarihi Olmayan Bonoda Faiz, İbraz (Takip) Tarihinden İtibaren İşler
Bono üzerinde vade tarihi belirtilmemişse, senet bedeli ibraz edildiğinde (takip tarihinde) muaccel olur ve ancak bu tarihten itibaren gecikme faizi talep edilebilir. (Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, 27.05.1997, Esas: 1997/5969, Karar: 1997/6191)
10.2 Senette Faizin Türü ve Oranına Dair Yargıtay Kararları
10.2.1 Bonoda Reeskont (Avans) Oranında Temerrüt Faizi Uygulanabilir
Bono düzenlemek ticari iş sayıldığından, 3095 sayılı Kanun’un 2/3. maddesi gereğince Merkez Bankası’nın kısa vadeli krediler için belirlediği reeskont oranı üzerinden temerrüt faizi talep edilebilir. (Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, 20.05.1996, Esas: 1996/6698, Karar: 1996/7118)
10.2.2 Bono Düzenlemek Her Koşulda Ticari İş Niteliğindedir ve Reeskont (Avans) Faizi İstenebilir
Tarafların sıfatına ve veriliş sebebine bakılmaksızın bono düzenlenmesi ticari iş sayıldığından, reeskont oranında temerrüt faizi talep edilmesi mümkündür. (Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, 18.05.1989, Esas: 1989/12908, Karar: 1989/7345)
10.2.3 Taraflarca Faiz Oranı Belirlenmemişse Kanunen Avans (Reeskont) Faizi Oranı Uygulanır
Ticari nitelikli kambiyo senetlerinde taraflarca faiz oranı belirlenmemişse, 3095 sayılı Kanun’un 2/3. maddesinde belirtilen T.C. Merkez Bankası’nın reeskont faiz oranı uygulanabilir. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 26.04.1995)
10.2.4 Senette Yazılı Akdi Faiz Oranı Varsa, Bu Oran Üzerinden Temerrüt Faizi Talep Edilebilir
Taraflar arasında akdi faiz oranı sözleşmeyle belirlenmişse, borçlu temerrüde düştüğünde akdi faiz oranı üzerinden temerrüt faizi talep edilmesi mümkündür. (Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, 11.06.1998, Esas: 1998/6248, Karar: 1998/7114)
10.2.5 Bonoya Faiz Kaydı Sınırlı Hallerde Geçerlidir
Ticaret Kanunu’na göre sadece “görüldüğünde” ve “görüldüğünden belli süre sonra ödenecek” bonolara faiz kaydı konulabilir; diğer hallerde faiz koşulu geçersiz olup yazılmamış sayılır. (Türk Ticaret Kanunu madde 587/II ve 690/II)
10.2.6 Bono Vasfını Kaybeden Senetlerde Yasal Faiz Uygulanır
Senedin kambiyo vasfını yitirmesi halinde uygulanabilecek faiz türü “yasal faiz” olacaktır. “Unsur eksikliği sebebiyle kambiyo senedi sayılmayan senede dayanarak yapılan takiplerde avans faizi değil, yasal faiz istenebilir.” (Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin 5.12.1995 tarihli kararı). Bu durum, senedin hukuki niteliğinin, icra takibinde talep edilecek faiz türünü doğrudan etkilediğini göstermektedir.
10.2.7 Avans Faizinin Kademeli Uygulanması Mümkündür
Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin 17.11.1998 tarihli kararında belirtildiği üzere, “Alacaklı, gerek -vade tarihinden, takip tarihine kadar- ‘işlemiş faiz’in ve gerekse -takip tarihinden, tahsil (ödenme) tarihine kadar- ‘işleyecek faiz’in -avans oranına göre (3095 s. Y. m. 2/III) kademeli olarak hesaplanarak kendisine ödenmesini isteyebilir.” Bu durumda, gecikme faizi takip süresince değişken oranlı olarak uygulanabilir.
10.2.8 Kambiyo Senetlerinde Bileşik Faiz Uygulanmaz
Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin 2016/12745 E., 2017/1265 K. sayılı kararında belirtildiği üzere, kambiyo senetlerinde bileşik faiz uygulanamaz. Bu durum, kambiyo senetlerinin kendine özgü niteliğinden ve kambiyo hukukunun özel düzenlemelerinden kaynaklanmaktadır.
11. Faiz Oranının Hesaplanmasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Yazımızın sonuna gelirken konuyu toparlayarak senetteki faiz tür ve oranlarının hesaplanmasında dikkat edilmesi gereken hususlara bakalım:
- Faiz oranı senette açıkça belirtilmelidir.
- Oran belirtilirken yıllık mı aylık mı olduğu açıkça yazılmalıdır.
- Yabancı para cinsinden düzenlenen senetlerde para birimi ve uygulanacak faiz oranı net olmalıdır.
- Temerrüt faizi ile anapara faizi ayrı ayrı belirtilmelidir.
- 3095 sayılı Kanun’daki güncel oranlar takip edilmelidir.
12. Adana’da Senet (Bono) Davalarında Avukatlık Hizmeti
Senet ve bono işlemlerinden kaynaklanan hukuki uyuşmazlıklar, özel uzmanlık gerektiren teknik konulardır. Türk Ticaret Kanunu ve İcra İflas Kanunu’nun senetlerle ilgili teknik hükümlerini bilen, kambiyo senetlerine özgü takip yollarına hakim bir Adana icra avukatı, müvekkilinin haklarını en iyi şekilde koruyabilir.
Adana’da senet icra davalarında İncekaş Hukuk olarak sunduğumuz uzman avukatlık hizmetlerimiz:
- Senedin kambiyo senedi vasfını taşıyıp taşımadığını değerlendiririz.
- Doğru faiz oranının uygulanmasını sağlarız.
- Zamanaşımı sürelerini doğru hesaplarız.
- İcra takiplerini etkili biçimde yürütürüz.
- Menfi tespit davalarında borçluların haklarını koruruz.
Tecrübeli avukatlarımızla tüm hukuki süreçlerinizde profesyonel destek almak için hemen iletişime geçin. 📞 0534 910 97 43 📧 incekashukuk@gmail.com
13. Sıkça Sorulan Sorular
Hayır, senette faiz belirtmek zorunlu değildir. Ancak faiz talep edilmek isteniyorsa mutlaka senette belirtilmelidir. Belirtilmediği durumda yasal faiz oranı uygulanır.
Kambiyo senetlerinde vade tarihinin gelmesi ile borçlu kendiliğinden temerrüde düşer. Bu nedenle ayrıca ihtar çekilmesine gerek yoktur. Temerrüt faizi vade tarihinden itibaren işlemeye başlar.
Türk Ticaret Kanunu’nun 818. maddesi atfıyla uygulanan 676. madde uyarınca, senet bedelinin rakam ve yazıyla farklı gösterilmesi durumunda yazı ile gösterilen miktar geçerlidir. Faiz oranı için de aynı ilke uygulanır.
“Temerrüt faizine temerrüt faizi yürütülemez.” (TBK 121/3)
Düzenlenmiş ve tamamlanmış bir senette faiz oranını tek taraflı olarak değiştiremezsiniz. Faiz oranı değişikliği ancak tüm tarafların açık rızası ile yeni bir sözleşme yapılarak gerçekleştirilebilir. Değişiklik yapılmadan önce mutlaka hukuki danışmanlık alınması önerilir.
Senette faiz oranı belirtilmemişse, yasal faiz oranı uygulanır. Bono ticari iş niteliğinde sayıldığından, 3095 sayılı Kanun çerçevesinde avans faizi talep edilebilir. Yargıtay kararlarına göre, vade tarihinden itibaren temerrüt faizi işlemeye başlar ve ayrıca talep edilmesi gerekmez.
Temerrüt faizi, senedin vade tarihinde ödenmemesi halinde kendiliğinden işlemeye başlar ve protesto çekilmesine gerek yoktur. Vade tarihi olmayan senetlerde ise faiz, ancak ibraz (takip) tarihinden itibaren işlemeye başlar.
Yüksek faiz oranı içeren senetler tamamen geçersiz sayılmaz, ancak fahiş faiz oranları hakim tarafından indirilebilir. Yargıtay kararlarına göre, ticari işlerde serbestçe belirlenen faiz oranının “ahlaka ve kamu düzenine aykırı olmaması gerekir”. Aşırı yüksek faiz içeren senetlerin tefecilik suçu kapsamında değerlendirilme riski de bulunmaktadır.
