Senet Zamanaşımı Nedir, Süresi Ne Kadardır?

Senet zamanaşımı, kambiyo senetlerinin (bono, çek, poliçe) belirli yasal süreler içerisinde tahsil edilmemesi veya hukuki işlem yapılmaması durumunda, alacaklının bu senetlere dayalı talep haklarının kullanılamaması durumunu ifade eder. Ancak burada önemli bir ayrım yapılmalıdır: Zamanaşımı, alacak hakkının kendisini ortadan kaldırmaz, sadece bu hakkın dava veya senetlere özel icra yoluyla talep edilebilmesini engeller.

Ticari hayatta sıklıkla kullanılan senetler, vade tarihinden itibaren belirli süreler içinde tahsil edilmediğinde zamanaşımına uğrar. Bu durumda senet, kambiyo senedi vasfını kaybeder ve alacaklı için önemli hak kayıpları ortaya çıkar:

• Kambiyo senetlerine mahsus icra takibi başlatılamaz.
• Senedin kesin delil vasfı ortadan kalkar.
• İspat yükü alacaklıya geçer.
• Çek söz konusuysa, çek tazminatı talep edilemez.

Özellikle belirtmek gerekir ki, zamanaşımı def’i niteliğindedir. Yani borçlu tarafından ileri sürülmesi gerekir, hakim tarafından re’sen (kendiliğinden) dikkate alınmaz. Borçlu, zamanaşımı def’ini belirli aşamaya kadar ileri sürmezse, yapılan işlemler geçerli olacaktır.

1.1. Senet Zamanaşımı Hangi Kanunlarla Düzenlenir?

Senet zamanaşımına dair düzenlemeler, yalnızca kanuni sınırlarla belirlenmiş olup, tarafların anlaşmalarıyla bu süreler uzatılamaz veya kısaltılamaz. Senet zamanaşımı, başta Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve Türk Borçlar Kanunu (TBK) olmak üzere iki temel kanunla düzenlenir.

• Kambiyo senetleri (bono, poliçe, çek) açısından zamanaşımı süresi TTK’nın 749 ve 814. maddelerinde açıkça belirtilmiştir. İcra takibi kesinleştikten sonraki zamanaşımı ise İİK 71. maddesinde düzenlenir.
• Adi senetler ve banka veya kamu kurumlarından kaynaklanan senetlerde ise zamanaşımı süresi TBK’nın 125. maddesine göre 10 yıldır.
• Zamanaşımı süresinin nasıl hesaplanacağı, hangi hallerde kesileceği veya duracağı da yine TTK ve TBK’da yer alır.
• Ayrıca, Yargıtay kararları, uygulamada karşılaşılan farklı senet türlerinin ve özel durumların nasıl değerlendirileceğine dair önemli içtihatlar geliştirmiştir.

Bu kanunlar, birbirini tamamlayıcı nitelikte olup, senedin türüne ve durumuna göre farklı hükümler uygulanmaktadır.

1.2. Zamanaşımı ile Hak Düşürücü Süre Arasındaki Fark

Hukuk pratiğinde sıklıkla karıştırılan bu iki kavram arasında önemli farklar bulunmaktadır. Senet zamanaşımını incelerken bu farkları bilmek zaruridir:

• Zamanaşımı, borçlunun ödememe hakkını, alacaklının ise talep hakkını zamanla sınırlar. Zamanaşımı dolmuşsa borçlu, bu hususu “zamanaşımı def’i” olarak ileri sürmek zorundadır. Hakim, zamanaşımını kendiliğinden (re’sen) dikkate almaz; borçlu tarafından ileri sürülmezse zamanaşımı geçmiş dahi olsa ödeme yükümlülüğü devam eder.
• Hak düşürücü süre ise, belirli bir sürenin sonunda hakkın tamamen ortadan kalkmasını ifade eder. Bu süre geçtiğinde, artık dava açmak veya icra takibi yapmak mümkün değildir ve hakim bu süreyi re’sen gözetir.
• Kısacası, zamanaşımı borç ilişkisinin sona ermesine değil, talep edilemez hale gelmesine yol açar. Hak düşürücü süre ise hakkın tamamen ortadan kalkmasına sebep olur.

Türk hukukunda senet zamanaşımı süreleri, senedin türüne göre farklılık göstermektedir. Kambiyo senetleri (bono, çek, poliçe) için 3 yıllık, adi senetler için ise 10 yıllık zamanaşımı süresi uygulanmaktadır. Bu süreler, hem alacaklının hakkını güvenceye almak hem de borçlunun sonsuz bir borç tehdidi altında kalmamasını sağlamak amacıyla kanunda açıkça düzenlenmiştir.

2.1. Kambiyo Senetlerinde (Bono) 3 Yıllık Zamanaşımı Süresi

Türk Ticaret Kanunu’nun 749. maddesi uyarınca, kambiyo senetlerinde asıl borçluya (düzenleyene) karşı zamanaşımı süresi 3 yıldır. Tüm talepler bu süreye tabidir (anapara, faiz, masraflar). Süre, senedin vadesinden itibaren işlemeye başlar. Senette yazılı tarih, vade tarihidir.

• Bono düzenleyenine (asıl borçluya) veya aval verene karşı talepler, vade tarihinden itibaren 3 yıl içinde ileri sürülmelidir.
• Hamilin cirantalara (ciro edenlere) karşı talepleri, protesto tarihinden veya vade tarihinden itibaren 1 yıl içinde,
• Bir cirantanın diğer cirantalara karşı talepleri ise ödeme veya dava tarihinden itibaren 6 ay içinde ileri sürülmelidir.

2.2. Adi Senetlerde 10 Yıllık Zamanaşımı Süresi

Adi senetler (örneğin iki kişi arasında imzalanan borç senedi, kambiyo özelliğini yitirmiş bono veya protokol gibi) için zamanaşımı süresi, Türk Borçlar Kanunu’nun 125. maddesi gereği 10 yıl olarak uygulanır. Süre alacağın muaccel olduğu (istenebilir hale geldiği) tarihten itibaren başlar.

• Adi senetlerde zamanaşımı, senedin vadesi veya ödeme tarihinden itibaren 10 yıl sonra dolar.
• Adi senetlerde, borçluya karşı bu süre içinde her türlü hukuki yol (dava veya icra takibi) kullanılabilir.
• 10 yıllık süre geçtikten sonra ise artık bu yollarla alacak tahsil edilemez; borçlu zamanaşımı savunmasıyla korunur.

Özetle, kambiyo senetlerinde (bono, çek, poliçe) zamanaşımı süresi genel olarak 3 yıl, adi senetlerde ise 10 yıl olup, her iki senet türü için de, zamanaşımının hangi tarihten itibaren başlayacağı, kesilme halleri ve sonuçları ayrıca aşağıda anlatacağımız üzere dikkate alınmalıdır.

2.3. Senette Zamanaşımı Ne Zaman Başlar?

TTK m. 749/1 uyarınca zamanaşımı süresi “vadenin geldiği tarihten itibaren” işlemeye başlar. Ancak her senedin vadesi farklı şekillerde belirlenebileceğinden, zamanaşımının başlangıç tarihi de buna göre farklılaşır.

1. Belirli Bir Günde Ödenecek Senetler: Eğer senette belirli bir vade tarihi yer alıyorsa, bu tarih esas alınır. En yaygın vade türüdür. Senet üzerinde “31.12.2025 tarihinde ödenecektir” gibi kesin bir tarih belirtilmiştir.
2. Görüldüğünde Ödenecek Senetler: Vade tarihi yoksa veya “görüldüğünde” ödenecek ibaresi varsa, senet ilk sunulduğu (ibraz edildiği) gün vade olarak kabul edilir ve zamanaşımı o tarihten başlar. Düzenleme tarihinden itibaren 1 yıl içinde ibraz edilmelidir. İbraz edilmezse, 1 yılın sonunda vade gelmiş sayılır. Zamanaşımı bu tarihten itibaren işler.
3. Düzenleme Tarihinden Belirli Süre Sonra Ödenecek Senetler: “Düzenleme tarihinden 3 ay sonra ödenecektir” şeklindeki senetlerde Düzenleme tarihi + Belirtilen süre = vade tarihi
4. Görüldükten Belirli Süre Sonra Ödenecek Senetler: “İbrazından 30 gün sonra ödenecektir” türü senetlerde önce senedi düzenleyene ibraz gerekir. Düzenleyen ibraz tarihini senet üzerine yazmalı ve imzalamalıdır. İbraz tarihinden itibaren belirtilen süre sonunda vade gelir. Düzenleyen ibrazı kabul etmezse “tarih protestosu” çekilir.

Kısacası, zamanaşımı süresinin başlangıcı senedin ödeme/talep edilebilir hale geldiği gündür.

Senet zamanaşımı süresi, belirli hukuki işlemlerle kesilebilir veya bazı istisnai hallerde durabilir. Zamanaşımının kesilmesi, sürenin sıfırlanarak yeniden başlaması anlamına gelirken, zamanaşımının durması ise sürenin geçici olarak işlememesi demektir.

3.1. TTK Madde 750-751, Sürenin Kesilmesi Kavramı

TTK Madde 750: “Zamanaşımı; dava açılması, takip talebinde bulunulması, davanın ihbar edilmesi veya alacağın iflas masasına bildirilmesiyle kesilir.” Bu madde, zamanaşımını kesen halleri sınırlı sayıda (numerus clausus) düzenlemiştir.

TTK Madde 751: “Zamanaşımını kesen işlem, kimin hakkında meydana gelmişse ancak ona karşı hüküm ifade eder. Zamanaşımı kesilince, süresi aynı olan yeni bir zamanaşımı işlemeye başlar.” Yani 3 yıllık zamanaşımı kesilince, yeni 3 yıllık süre başlar. Kesme anından itibaren süre yeniden işler. Her borçlu için ayrı kesme işlemi gerekir.

3.2. İcra Takibi Başlatılması

İcra takibi başlatmak, zamanaşımını kesen en yaygın yöntemlerden biridir. Alacaklının icra müdürlüğüne senede dayalı takip talebi vermesiyle zamanaşımı kesilir. Yani yeni bir 3 senelik süre başlar. Borçluya ödeme emri tebliğ edilmese bile kesme gerçekleşir.

İcra takibi kesinleştikten sonra 3 yıl içinde: Haciz talebi yapılmalı, Haciz işlemi yaptırılmalı, Satış talebi verilmelidir. Bu işlemler yapılmazsa, kesinleşmiş takip dahi zamanaşımına uğrar ve icranın geri bırakılması talep edilebilir.

3.3. Dava Açılması

Alacaklının borcunu tahsil etmek amacıyla açtığı her türlü dava (örneğin, alacak davası, sebepsiz zenginleşme davası) zamanaşımını keser. Dava açıldığı anda zamanaşımı süresi sıfırlanır ve dava sonuçlandığında, yeni bir zamanaşımı süresi başlar. Davanın reddedilmesi halinde bile kesme gerçekleşmiş olur.

Davanın Açılma Anı: Dava dilekçesinin mahkeme kalemine verildiği veya sisteme yüklendiği tarih esas alınır.

3.4. Davanın İhbar Edilmesi ve İflas Masasına Bildirimi

TTK m. 750 uyarınca, davanın asıl borçluya, cirantaya veya avale ihbar edilmesi de zamanaşımını keser. İhbar noter aracılığıyla veya mahkeme kanalıyla yapılabilir. İhbar tarihi itibariyle zamanaşımı kesilir.

Aynı şekilde, borçlunun iflası halinde, alacağın iflas masasına bildirilmesi zamanaşımını keser. İflas idaresine yazılı başvuru yapılmalıdır. Alacak kaydı için verilen süre içinde bildirim şarttır. Senet aslının veya onaylı suretinin ibrazı gerekir. Sadece iflas eden borçlu için zamanaşımı kesilir. Diğer borçlular (cirantalar, avalistler) için ayrıca işlem gerekir.

3.5. Borçlunun Borcu Kabul Etmesi veya Ödemesi

Borçlunun ödeme yapması veya borcunu yazılı olarak açıkça kabul etmesi de zamanaşımını keser. Eğer borçlu, senet borcunun tamamını ya da bir kısmını öderse (örneğin faiz ödemesi) veya borcunu yazılı bir beyanla (örneğin; bir uzlaşma protokolü, e-posta, sms ya da alacaklıya gönderdiği bir dilekçe ile) kabul ederse, zamanaşımı süresi kesilir ve aynı süreden yeniden işlemeye başlar.

3.6. Zamanaşımının Durması

Zamanaşımının durması, sürenin geçici olarak işlememesi halidir. Durma sebebi ortadan kalkınca süre kaldığı yerden devam eder. Yeni bir süre başlamaz, eski süre tamamlanır. Kısaca durma süresince geçen zaman hesaba katılmaz. TBK m. 153 uyarınca durma halleri:

1. Mücbir sebep: Doğal afet, savaş hali gibi durumlar
2. Borçlunun fiil ehliyetinin bulunmaması: Küçük veya kısıtlı olması
3. Yasal temsilcinin bulunmaması: Vasi veya kayyım atanmamışsa
4. Askerlik hizmeti: Borçlunun zorunlu askerlik hizmetinde olması

3.7. Zamanaşımını Kesmeyen İşlemler

Her işlem zamanaşımını kesmez. Zamanaşımını KESMEYEN İşlemler Listesi:

• Dosya kapak hesabı yaptırılması
• Adres sorgusu talepleri
• İcra dosyasının yenilenmesi talebi
• Evrak sureti alma
• Dosya inceleme
• Borçluya muhtıra gönderme
• İhtarname çekme (protesto hariç)
• Sulh teklifinde bulunma
• Telefon veya mesajla ödeme talebi

Neden Bu İşlemler Zamanaşımını Kesmez? Çünkü bu işlemler “icrai nitelik” taşımaz. Yargıtay içtihatlarına göre, zamanaşımını kesmek için yapılan işlemin “icrai nitelik taşıması” yani borçlunun mal varlığına yönelik cebri icra içermesi gerekir.

3.8. Zamanaşımının Yeniden Başlaması

Zamanaşımı kesildiğinde, aynı süreden yeni bir zamanaşımı süresi başlar. Örneğin, icra takibi başlatılmışsa ve zamanaşımı kesilmişse, takip kesinleştikten sonra dosya 3 yıl boyunca işlem yapılmadan bekletilirse, bu 3 yıl sonunda yeniden zamanaşımına uğrar. Aynı süre yeniden başlar (3 yıl ise yine 3 yıl). Eski süreye ekleme yapılmaz.

Yeni Sürenin Başlangıcı: İcra takibinde takibin kesinleştiği tarihten itibaren, Davada kararın kesinleştiği tarihten itibaren, İflas masasına bildirimde bildirimin yapıldığı tarihten itibarendir.

Kambiyo senedinin zamanaşımına uğraması, alacağın tamamen ortadan kalktığı anlamına gelmez. Zamanaşımı, sadece kambiyo hukukundan doğan talep haklarını (kambiyo icra takbi yolunu) sona erdirir. Alacaklının temel borç ilişkisinden kaynaklanan hakları devam eder. Alacaklı, zamanaşımına uğramış senedi tahsil etmek için aşağıdaki yollara başvurabilir:

4.1. Sebepsiz Zenginleşme Davası (1 Yıllık Süre)

Türk Ticaret Kanunu’nun 732. maddesi, zamanaşımına uğramış kambiyo senetleri için özel bir düzenleme getirmiştir. Bu madde, alacaklıya sebepsiz zenginleşme esasına dayalı bir talep hakkı tanır.

Zamanaşımına uğrayan senette, borcun sebebi ortadan kalksa da, borçlu bu parayı haklı bir sebep olmadan elinde tutmuş olur. Bu durumda, senedin zamanaşımına uğradığı tarihten itibaren 1 yıl içerisinde mahkemede sebepsiz zenginleşme davası açılması gerekir. Alacaklının ayrıca ispat yükü yoktur. Dava süresinde açılırsa, alacaklı senet metnini “kesin delil” olarak kullanabilir. Borçlu, borcunu ödediğini ispatlamak zorundadır.

TTK Madde 732’nin Kapsamı “Poliçeden doğan bütün haklar zamanaşımına uğramış olsa bile, düzenleyen, kabul eden veya ciranta, hamilin zararına ve kendi sebepsiz zenginleşmesi sonucunu doğuracak şekilde, poliçeden doğan haklardan kurtulmuş ise hamil, her birine karşı sebepsiz zenginleşme davası açabilir.”

4.2. Genel Alacak Davası (10 Yıllık Süre)

Eğer sebepsiz zenginleşme davası açma süresi (1 yıl) de kaçırılmışsa, alacaklı hala asıl borç ilişkisine (yani temel sözleşmeye, borç doğuran ilişkiye) dayanarak 10 yıl içinde genel alacak davası açabilir.

Bu davada, zamanaşımına uğramış senet “kesin delil” olmaktan çıkar, fakat “yazılı delil başlangıcı” olarak kullanılır. Dolayısı ile alacaklı, iddiasını desteklemek için tanık beyanı gibi ek delillere de başvurabilir. Temel borç ilişkisi (satım, karz, kira vb.) esas alınır. Senedin düzenlenme sebebi önem kazanır.

4.3. İlamsız İcra Takibi Yolu

Zamanaşımına uğramış senetle doğrudan mahkemeye gitmek istemeyen alacaklılar, ilamsız icra takibi başlatabilirler. Bu takip yolu, senedin artık kambiyo senedi niteliğinde değil, adi bir alacak belgesi gibi kullanılmasına imkan tanır.

Genel haciz yolu ile takip yapılır. Takip talebinde dayanak belge olarak senet gösterilir. Hukuki sebep belirtilmelidir (alacağın kaynağı). Borçlu 7 gün içerisinde borca itiraz edebilir. Borçlu itiraz ederse İtirazın iptali davası açılmalıdır. Bu davada senet yazılı delil başlangıcı olarak kullanılır.

Kambiyo senetlerine (bono, çek, poliçe) dayalı icra takibinde, alacaklı zamanaşımı süresi geçtikten sonra takip başlatırsa veya mevcut takip dosyası zamanaşımına uğrarsa, borçlu icra mahkemesine başvurarak “zamanaşımı nedeniyle takibin iptali”ni talep edebilir. Mahkeme, TTK ve İİK hükümleri gereği, zamanaşımına uğramış senede dayalı takibi iptal eder. Bu süreçte, zamanaşımı def’i borçlu tarafından ileri sürülmedikçe takip kendiliğinden iptal edilmez.

SENET ZAMANAŞIMI İCRANIN GERİ BIRAKILMASI DAVASI DİLEKÇE ÖRNEĞİ

ADANA NÖBETÇİ İCRA HUKUK MAHKEMESİNE

DAVACI (BORÇLU): [Ad Soyad]
T.C. Kimlik No: [11 haneli TC no]
Adres: [Tam adres]

VEKİLİ: Av. [Ad Soyad] [Büro adresi]

DAVALI (ALACAKLI): [Ad Soyad/Unvan]
Adres: [Tam adres]

KONU: Zamanaşımı nedeniyle icranın geri bırakılması talebidir.

AÇIKLAMALAR:

1. Davalı alacaklı tarafından müvekkilim aleyhine [İcra Müdürlüğü Adı] [Esas No] sayılı dosyası ile kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile icra takibi başlatılmıştır.
2. Takibe konu senet [tanzim tarihi] tanzim tarihli, [vade tarihi] vade tarihli, [tutar] TL bedelli bonodur.
3. Müvekkilime [ödeme emri tebliğ tarihi] tarihinde ödeme emri tebliğ edilmiş olup, takip [kesinleşme tarihi] tarihinde kesinleşmiştir.
4. Takibin kesinleştiği [kesinleşme tarihi] tarihinden bugüne kadar 3 yıldan fazla süre geçmiş olmasına rağmen, alacaklı tarafından dosyada herhangi bir haciz talebi verilmemiş, icrai nitelikte hiçbir işlem yapılmamıştır.
5. Dosya incelendiğinde, alacaklının sadece [varsa belirtilir: dosya kapak hesabı yaptırma, adres araştırması] gibi icrai nitelik taşımayan işlemler yaptığı görülecektir. Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin 2016/24719 E., 2017/15441 K. sayılı kararında açıkça belirtildiği üzere, bu tür işlemler zamanaşımını kesen işlemlerden değildir.
6. Türk Ticaret Kanunu’nun 749/1 maddesi uyarınca kambiyo senetlerinde zamanaşımı süresi 3 yıldır. TTK’nın 751/2 maddesi gereğince “Zamanaşımı kesilince, süresi aynı olan yeni bir zamanaşımı işlemeye başlar.”
7. İcra ve İflas Kanunu’nun 71. maddesi ile atıf yapılan 33 ve 33/a maddeleri gereğince, takip kesinleştikten sonra öngörülen 3 yıllık süre içinde haciz talebinde bulunulmadığı için icra işleminin durdurulması zorunludur.
8. Takibe konu kambiyo senedi ve buna dayalı icra takibi zamanaşımına uğramıştır. Alacaklı tarafından müvekkilime yönelik zamanaşımını kesici herhangi bir haciz talebi veya icrai işlem söz konusu olmamıştır.

HUKUKİ SEBEPLER: TTK m. 749, 751, İİK m. 33, 33/a, 71 ve ilgili mevzuat

HUKUKİ DELİLLER:

1. [İcra Müdürlüğü] [Esas No] sayılı icra dosyası
2. Takibe konu [tutar] TL bedelli, [vade tarihi] vadeli bono
3. İcra dosyası üzerinde yapılacak inceleme
4. Yargılama sırasında ibraz edilecek sair deliller

NETİCE VE TALEP: Yukarıda açıklanan sebeplerle;

1. [İcra Müdürlüğü] [Esas No] sayılı icra dosyasında yapılan kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile takibin ZAMANAŞIMI NEDENİYLE İCRANIN GERİ BIRAKILMASINA,
2. Yargılama giderleri ve vekalet ücretinin davalı tarafa yükletilmesine,

Karar verilmesini saygılarımla arz ve talep ederim. [Tarih]

Davacı Vekili
Av. [Ad Soyad]

EKLER:

1. Vekaletname örneği
2. İcra dosyasından alınacak belge örnekleri
3. Delil listesi

Bu dilekçe örneği genel bir şablon niteliğindedir. Her dosyanın kendine özgü durumu olabileceğinden, Adana avukat büroları gibi yerel uzmanlardan destek almanız, bölgesel mahkeme uygulamalarını bilen bir hukukçuyla çalışmanız sürecin sağlıklı ilerlemesi açısından önemlidir.

6.1. Senet Zamanaşımına Uğrarsa Borç Silinir mi?

Hayır, senet zamanaşımına uğrasa bile borç silinmez. Zamanaşımı, sadece borcun dava veya icra yoluyla tahsil edilmesini engeller. Borç hukuki olarak varlığını sürdürür ve “eksik borç” haline gelir. Borçlu isterse zamanaşımına uğramış borcu ödeyebilir. Zamanaşımı def’i olarak ileri sürülmezse veya borçlu kısmi ödeme yaparsa, borç yeniden talep edilebilir hale gelir. Kısacası zamanaşımı, borcu yok etmez, sadece zorla tahsilini engeller.

6.2. Bankaya Verilen Senetlerde Zamanaşımı Süresi Var Mı?

Evet, bankaya verilen senetlerde de zamanaşımı süresi vardır. Banka sadece tahsilat aracısı olduğu için normal zamanaşımı süreleri geçerlidir: Kambiyo senetlerinde (bono, çek) 3 yıl, adi senetlerde 10 yıl. Ancak bankalar tarafından düzenlenen kredi senetlerinde zamanaşımı süresi 10 yıldır. Banka, vadesinde ödenmeyen senetler için protesto çeker ve alacaklıya iade eder. Zamanaşımı süreleri değişmez.

6.3. Senet kaç yıl sonra zaman aşımına uğrar? 10 yıllık senet tahsil edilir mi?

Senet, türüne göre değişmekle birlikte genellikle bono ve çek gibi kambiyo senetlerinde 3 yıl sonra zamanaşımına uğrar. Adi senetlerde ise bu süre 10 yıldır. 10 yılı geçen senetler kural olarak tahsil edilemez; alacaklı artık dava ve icra yoluna başvuramaz. Ancak borçlu zamanaşımı itirazı yapmazsa, yine tahsil mümkündür.

6.4. Noter senedi kaç yıl geçerlidir?

Noter senedi de bir adi senet olarak kabul edilir ve 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Vade tarihinden itibaren 10 yıl içinde tahsil için yasal işlem başlatılabilir. 10 yıl geçtikten sonra noter senedi tahsil edilemez; alacaklı dava ve icra yoluna başvuramaz.

7.1. İcrai İşlem Niteliği Taşımayan Yenileme Talebi Senet Zamanaşımını Kesmez

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, 2016/24719 E., 2017/15441 K. sayılı kararında; takip dosyasında alacaklı tarafından yapılan yenileme talebinin, “icrai işlem yapılması talebi içermediği” gerekçesiyle zamanaşımını kesen işlemlerden sayılmayacağına hükmetmiştir. Kararda, icra takibinin zamanaşımına uğramaması için mutlaka icrai işlem yapılmasının gerektiği vurgulanmıştır (🧾 Yargıtay 12. HD, 2016/24719 E., 2017/15441 K.).

7.2. Keşide Yeri Eksik Senedin Kambiyo Vasfını Kaybederek 10 Yıllık Zamanaşımına Tabi Olması

Yargıtay, keşide yeri bulunmayan senedin kambiyo senedi vasfını taşımadığına ve bu nedenle 3 yıllık değil 10 yıllık zamanaşımına tabi olduğuna hükmetmiştir. Kararda “TMK’nın 688/6. maddesine göre bononun, kambiyo senedi vasfını taşıyabilmesi için, tanzim yeri unsurunu ihtiva etmesi gereklidir” ve “Somut olayda alacaklı tarafından takibe konu edilen senette keşide yeri bulunmadığı anlaşıldığından bono vasfı bulunmamaktadır” denilerek, kambiyo vasfını kaybeden senedin “adi havale hükmünde olduğundan mücerret borç ikrarı taşımayan bu belge Borçlar Kanunu’nun 125. maddesinde düzenlenen on yıllık zamanaşımına tabidir” şeklinde değerlendirme yapılmıştır. İcra mahkemesinin 3 yıllık süreyi esas alarak icranın geri bırakılmasına karar vermesi, 10 yıllık sürenin henüz dolmamış olması nedeniyle hatalı bulunarak bozulmuştur. (🧾 Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, 2013/34573 E., 2014/45 K., 13.01.2014)

7.3. Vadesi Olmayan Bonoda 1 Yıllık İbraz Süresi Geçse Bile Keşideci (Düzenleyen) 3 Yıl Boyunca Sorumlu Kalır

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, vadesi gösterilmemiş bonoların hukuki durumunu netleştiren önemli bir karar vermiştir. Kararda, “vadesi gösterilmemiş bir bono görüldüğünde ödenmesi şart bir bono sayılır” ve “görüldüğünde ödenecek bononun tanzim tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenmek üzere ibrazı zorunludur” denilerek temel kural ortaya konmuştur. Ancak kritik nokta şudur: Mahkeme, “vadesi gösterilmemiş bononun bir yıl içinde ibraz edilmemiş olması, zamanaşımı müddeti dolmadıkça senet keşidecisini sorumluluktan kurtarmaz” ve “senedin süresi içinde, yani keşide tarihinden itibaren bir yıl içinde ibraz edilmemesi vadenin geçirilmesi hükmünde olup, bu halde rücu hakkı düşeceğinden cirantalara müracaat edilemez. Fakat zamanaşımı süresi dolmadıkça senedi tanzim eden borçlunun (keşidecinin) sorumluluğu devam eder” ifadeleriyle, 1 yıllık ibraz süresi geçse bile keşidecinin (düzenleyenin) 3 yıllık zamanaşımı süresi boyunca sorumlu kaldığını açıkça belirtmiştir. Somut olayda da icra takibinin borçlusu bononun keşidecisi olduğundan ve takip zamanaşımı süresi içinde başlatıldığından, mahkeme takibin iptali talebinin reddedilmesi gerektiğine hükmetmiştir. (🧾 Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, E. 2015/18318, K. 2015/29405, T. 25.11.2015)

7.4. Zamanaşımına Uğrayan Bonodaki Vade Temerrüde Esas Alınamaz ve Önce Temerrüt İhtarı Gerekir

Yargıtay İçtihadı Birleştirme Hukuk Genel Kurulu’nun 25.12.2019 tarih, 2019/1 E., 2019/8 K. sayılı kararında; zamanaşımına uğrayarak kambiyo senedi vasfını kaybeden bononun artık yalnızca yazılı delil başlangıcı sayılacağı, bu bonodaki vade tarihinin temel ilişkiye dayalı takip veya davalarda borçlunun temerrüdüne esas alınamayacağı, alacaklının öncelikle borçluya ihtar göndermesi veya dava açması gerektiği vurgulanmıştır. Kurul, zamanaşımına uğrayan bonoda faiz talep edilebilmesi için temerrüt koşulunun ayrıca gerçekleşmesi gerektiğini ve vade tarihinin tek başına borçluyu temerrüde düşürmeyeceğini hükme bağlamıştır (🧾 Yargıtay İBK HGK, 2019/1 E., 2019/8 K., 25.12.2019).

7.5. Zamanaşımına Uğrayan Senet Adi Senede Dönüşmez, Sadece Yazılı Delil Başlangıcı Niteliği Taşır

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 2017/937 E., 2021/357 K. sayılı kararında; zamanaşımına uğrayan bononun kambiyo senedi vasfını kaybetmesiyle birlikte adi senede de dönüşmeyeceğini, bu nedenle alacağın ispatı açısından tek başına yeterli kabul edilemeyeceğini vurgulamıştır. Zamanaşımına uğramış bono, yalnızca HMK m.202 kapsamında yazılı delil başlangıcı olarak kullanılabilir; alacaklının temel borç ilişkisini başka delillerle de ispatlaması gerekir (🧾 Yargıtay HGK, 2017/937 E., 2021/357 K.).

7.6. Kambiyo Senedini Zamanaşımına Uğratan Vekilin Sorumluluğu, Müvekkilin Zararının Araştırılmasıyla Belirlenmelidir

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 2021/(13)3-422 E., 2022/1651 K. sayılı kararında; avukatların özen borcuna aykırı davranarak müvekkillerine ait kambiyo senedini zamanaşımına uğratmaları durumunda, doğrudan zararın varlığından söz edilemeyeceğini, davacının bu nedenle gerçekten bir zararının doğup doğmadığının ayrıntılı olarak araştırılması gerektiğini vurgulamıştır. Mahkemenin, sadece kambiyo takibi hakkının kaybı gerekçesiyle zararın oluşmadığına karar vermesi isabetsiz bulunmuş, zararın ve nedensellik bağının detaylı incelenmesi gerektiği belirtilmiştir (🧾 Yargıtay HGK, 2021/(13)3-422 E., 2022/1651 K.).

Adana’da Senet ve İcra Takibi Konusunda Uzman Desteği

Senet zamanaşımı, alacak takibi ve icra işlemlerinde tecrübeli Adana icra avukatı olarak profesyonel danışmanlık sunuyoruz.

📞 Avukat Saim İncekaş’a ulaşmak ve randevu almak için: 0534 910 97 43 – 0322 245 00 44
📧 E-posta: av.saimincekas@gmail.com
📍 Adres: Kayalıbağ Mahallesi Ziya Algan İş Merkezi K:5 D:41 Seyhan/Adana