Senet, ekonomik hayatta ödeme, borçlanma ve teminat gibi birçok amaçla kullanılan, yazılı bir belge olup borçlunun alacaklıya belirli bir miktar para ödemeyi taahhüt ettiği bir kıymetli evraktır. Senetlerin hukuki geçerliliği, belirli kurallara ve şekil şartlarına uygun olarak düzenlenmesine bağlıdır. Bu yüzden hem bireylerin hem de işletmelerin finansal işlemlerde sıklıkla başvurduğu senetler, borçlunun ödeme güvencesini sağlar.
Senetler, sadece bir borç ilişkisini ispat etmekle kalmaz; aynı zamanda hukuki süreçlerde delil niteliği taşır. Doğru düzenlenmemesi halinde, senet geçersiz sayılabileceği gibi ödeme güçlüğü durumunda da noter ya da banka aracılığıyla protesto edilerek yasal icra takibi başlatılabilir. Ülkemizde senet, ticari ve bireysel ilişkilerde oldukça yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
Senet Nedir ve Nasıl Düzenlenir?
Senet, Türk Ticaret Kanunu kapsamında yer alan kurallara göre düzenlenir ve belirli şekil şartlarına uyması gerekir. Senet üzerinde şu bilgiler yer almalıdır:
- Düzenleme Tarihi ve Yeri: Senet üzerinde düzenleme tarihi ve yeri açıkça yazılmalıdır. Bu, senedin geçerliliği açısından kritik bir unsurdur.
- Ödeme (Vade) Tarihi: Senette borcun ne zaman ödeneceği açıkça belirtilmelidir. Vade tarihi yazılmamış bir senet, “görüldüğünde ödenecek” kabul edilir.
- Ödeme Tutarı: Ödenecek miktar hem rakamla hem de yazıyla belirtilmelidir. Eğer iki değer arasında bir fark varsa, yazıyla yazılan miktar esas alınır. Rakamın başına ve sonuna diyez işareti konularak (#1000#) olası müdahaleler engellenmelidir.
- Alacaklının Adı: “Sayın” ifadesinden sonra alacaklının ismi açıkça belirtilmelidir. Aynı kısımda, tutar yazıyla tekrar edilmelidir.
- Borçlunun Bilgileri: Borçlunun adı, soyadı, adresi ve eğer bir şirketse vergi kimlik numarası açıkça yazılmalıdır.
- Kefilin Varsa Bilgileri: Borcun ödenmesinin garantisi için kefil varsa, onun da bilgileri senette yer almalıdır.
- İmzalar: Senedin geçerli olabilmesi için borçlunun ve varsa kefilin bizzat el yazısı ile imzası gereklidir. Senet sağ alt kısımda bulunan boşluğa imzalanır.
- Poliçe ve Bono İbaresi: Senet üzerinde “bono” veya “emre yazılı senet” ibaresi mutlaka bulunmalıdır.
Senedin düzenlenmesinde dikkat edilmesi gereken bu unsurlar, senedin geçerliliği ve borçlunun ödeme yükümlülüğü açısından önemlidir. Eksik veya hatalı düzenlenen senetler, yasal anlamda geçersiz sayılır, senedin tahsilatında alacaklının problem yaşamasına yol açar.
Bu sayfada ağırlıklı olarak senet nedir başlığı üzerinde duracağım. Senedin düzenlenme aşamasına dair daha detaylı bilgi için ilgili yazımı incelemenizi öneririm.
Senedin Türleri Nelerdir?
Senetler, içerikleri ve amaçları doğrultusunda farklı türlere ayrılır. Her senet türü, borç-alacak ilişkilerinin çeşitliliğine göre belirli bir amaca hizmet eder. İşte en yaygın senet türleri:
- Bono (Emre Muharrer Senet): Borçlu tarafından alacaklıya verilen ve belirli bir süre sonunda kayıtsız ve şartsız belirli bir miktarın ödeneceğini taahhüt eden kıymetli evraktır. Halk arasında en sık kullanılan senet türüdür. Kırtasiyelerden dahi temin edilen hazır bir şablonu vardır. Bono ismi de verilir. Genellikle vadeli alacak işlemlerinde kullanılır ve “emre yazılı senet” ibaresini içerir. Türk Ticaret Kanunu’nun 776. maddesine göre düzenlenmesi gereken unsurları taşıyan bu senet, borçlunun ödeme taahhüdünü yasal olarak güvence altına alır.
- Kambiyo Senedi: Borçlu, bu belgeye sahip kişiye, belgede belirtilen şartlara göre ödeme yapacağını vadeder. Kambiyo senetleri devredilebilir nitelikte olup, hamiline (elinde bulunduran adına) düzenlenir. Bonodan farkı, başkasına devredilebilir olmasıdır. Ticari işlemlerde yaygın olarak kullanılır.
- Hisse Senedi: Anonim ortaklıklar tarafından çıkarılan ve şirket sermayesine belirli bir katılma payını temsil eden kıymetli evraktır. Hisse senetleri, yatırımcıların şirketteki paylarını kanıtlamasına olanak sağlar.
- Tapu Senedi: Devlet tarafından düzenlenen ve bir taşınmazın tapu sicilinde belli bir kişi adına kayıtlı olduğunu gösteren belgedir. Taşınmaz mülkiyetini kanıtlayan resmi bir evraktır.
- Açık Senet: Üzerinde ödeme tarihi belirtilmemiş olup, ödemesi alacaklı tarafından talep edildiğinde gerçekleştirilen bir senet türüdür. Açık senetlerde vade belirsizdir; bu nedenle borçlunun dikkatli olması gerekir.
- Avalli Senet: Borçlunun borcunu ödeyememesi durumunda, ödeme yükümlülüğünü üstlenen kefilin de imzaladığı borç senedidir. Bu tür senetlerde kefil, borçlu ile aynı sorumluluğu taşır.
- Protestolu Senet: Ödeme vadesinde ödenmeyen senetler, noter veya protesto memuru tarafından protesto edilir. Protestolu senetler, alacaklıya yasal takip başlatma hakkı verir ve borçlunun ödeme gücü ve isteğini belgeleyen bir kayıt olarak kabul edilir.
Senedin Ödenmemesi, Tahsili ve Hukuki Süreç
Senet borcunun ödenmemesi durumunda, alacaklı çeşitli yasal yollara başvurabilir. Bunlardan en yaygını icra takibidir. Bu süreç başlıca şu adımları içerir:
- Ödeme Hatırlatması ve İhtarname: Senet tahsilatı sürecinin ilk adımı, borçluya ödeme yapması için hatırlatma yapılmasıdır. Bu aşamada alacaklı, borçluya ödeme tarihinin geçtiğini ve ödeme yapması gerektiğini bildirir. Eğer borçlu bu hatırlatmaya rağmen ödeme yapmazsa, alacaklı ihtarname gönderebilir. İhtarname, borçluya son bir ödeme uyarısıdır.
- İcra Takibi: Borçlunun ihtarnameye rağmen ödeme yapmaması durumunda, alacaklı icra takibi başlatabilir. İcra takibi, icra dairesine başvuru yapılarak senedin tahsil edilmesi için hukuki sürecin başlatılmasıdır. Bu süreç şu adımlardan oluşur: Ödeme Emri: Alacaklı, icra dairesine başvurarak borçluya ödeme emri gönderir. Borçlu, ödeme emrini aldıktan sonra belirli bir süre içerisinde borcu ödemek zorundadır. Haciz İşlemi: Eğer borçlu ödeme emrine itiraz etmez veya borcu ödemezse, alacaklı borçlunun mal varlığı üzerine haciz işlemi başlatır.
- Mahkeme Yoluyla Takip: Alacaklı, senedin tahsili için mahkemeye başvurabilir. Bu durumda, alacaklı borçluyu mahkemeye vererek alacağını yasal yollarla talep eder. Mahkeme, tarafları dinleyerek ve senedin şartlarında eksik olup olmadığını inceleyerek borcun ödenmesine veya ödenmemesine karar verir.
- Protesto İşlemi: Vadesi gelen ve ödenmeyen senetler için alacaklı, noter veya banka aracılığıyla protesto işlemi yapabilir. Protesto, borçlunun ödememe durumunu resmi olarak belgeleyen bir işlemdir. Protesto edilen senetler, alacaklının yasal yollara başvurmasına ve borçlu hakkında takip işlemleri başlatmasına olanak sağlar.
Senetlerde Zamanaşımı Süresi Nedir?
Senet tahsili için belirli bir zamanaşımı süresi vardır. Türk Ticaret Kanunu’na göre, bir senedin vade tarihinden itibaren 3 yıl içinde icra takibi konusu yapılmaması durumunda, senet zamanaşımına uğrar. Zamanaşımına uğramış senetler için alacak hakkı ortadan kalkmaz, ancak borçludan yasal olarak talep edilebilmesi zorlaşır.
Zamanaşımına uğrayan bir senet, icra takibi gibi oldukça hızlı ve efektif bir tahsilat yoluna başvurulmasını engeller ve senedin kıymetli evrak vasfını yitirmesine neden olur. Ancak borçlu hâlâ borcunu ödemekle yükümlüdür, senetteki alacak ilişkisi mahkeme huzurunda açılacak bir davayla ispatlanıp, tahsil edilebilir.
Senet Metni Örneği
TARİH: 06/10/2024
DÜZENLENME YERİ: Adana
ÖDEME TARİHİ: 06/11/2024
ÖDENECEK TUTAR: #500.000# TL
SENET NO: 001İş bu emre Muharrer senedim mukabilinde [ÖDEME TARİHİ] tarihinde, Sayın [ALACAKLININ ADI VE SOYADI] veyahut emruhavale, yukarıda yazılı yalnız [ÖDENECEK TUTAR] Türk Lirası bedeli [NAKDEN VEYA MALEN] ahzolunmuştur. İş bu bono vadesinde ödenmediği taktirde müteakip bonoların da muacceliyet kesbedeceğini, ihtilaf vukuunda [BELİRLENEN ŞEHİR MAHKEMESİ] mahkemelerinin selahiyetini şimdiden kabul eylerim.
İsim/Ünvan: [BORÇLUNUN ADI, SOYADI, İMZALARI]
Adres: [BORÇLUNUN ADRESİ]
Vergi No veya TC: [BORÇLUNUN TC VEYA VERGİ NOSU]
Kefil: [KEFİL VARSA ADI, SOYADI, ADRESİ, İMZASI]
Bu örnekte yer alan bilgiler eksiksiz ve doğru bir şekilde doldurulmalıdır. Ödenecek tutarın başında ve sonunda diyez (#) işareti kullanılarak kötü niyetli tutar değişikliklerine karşı önlem alınmalıdır. Senet örneğinin PDF versiyonunu buradan indirebilirsiniz.
Hukuki Dayanaklar
- Türk Ticaret Kanunu Madde 776: Bono veya emre yazılı senetlerin geçerli sayılabilmesi için, içeriklerinde “bono” ibaresi, ödeme vaadi, vade, ödeme yeri, lehtarın adı, düzenleme tarihi ve yeri ile düzenleyenin imzası gibi unsurların bulunması gereklidir.
- Türk Ticaret Kanunu Madde 777: Bir senet, 776. maddede belirtilen zorunlu unsurları içermiyorsa bono sayılmaz; vade belirtilmemişse görüldüğünde ödenir, yer belirtilmemişse düzenleyenin adresi geçerli sayılır.
- Türk Ticaret Kanunu Madde 778: Bonoların niteliğine aykırı olmadıkça, poliçelere ilişkin ciro, vade, ödeme, başvuru, araya girme, suret, değiştirme, zamanaşımı, iptal ve diğer hükümlere dair maddeler bonolar için de geçerlidir.
- Türk Ticaret Kanunu Madde 779: Bir bonoyu düzenleyen kişi, poliçeyi kabul eden gibi sorumlu olup, bononun ibrazını belirli süreler içinde kabul etmeli ve ibraz gününü bono üzerine işaretlemelidir; aksi durumda protesto yapılır.
Yargıtay Kararları
Senetle ilgili uyuşmazlıklar söz konusu olduğunda Yargıtay son sözü söyler. Aşağıda senet uyuşmazlıkları hakkında bilinmesi gereken önemli Yargıtay kararları özetlerini bulacaksınız:
- Senedin Düzenlenme Yeri Yazılmalıdır: Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, ilçe veya köy gibi idari birimlerin belirtilmediği bonoların geçerli sayılmadığını ve bu nedenle takibin iptal edilmesi gerektiğini belirtmiştir; ancak il isminin yazılması yeterlidir, “Denizli” ve “Merkez/Denizli” arasında fark yoktur. (Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2015/9716 esas sayılı kararı)
- Beyaza İmza Geçerlidir: Yargıtay, senette imzanın kurucu unsur olduğunu ancak metinden önce atılabileceğini, bu durumda “beyaza imza” sayılacağını; kişinin bu durumda senedin aleyhine doldurulabileceğini bilmesi gerektiğini ve bu riski alarak imza attığı için hukuki korumadan yararlanamayacağını belirtmiştir. (Yargıtay 13. Hukuk Dairesi 2016/28448 esas sayılı kararı)
- Senetteki Kaydın Aksini İddia Eden Taraf İspatlamak Zorundadır: Yargıtay, senette yazılı kaydın doğru olmadığını iddia eden tarafın “senedin talili” durumunu ileri sürdüğünü ve bu durumda ispat yükünün davacıya geçtiğini belirtmiştir. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2023/11795 esas sayılı kararı)
- İsim Olmasa Dahi İmza Varsa Senet Geçerlidir: Yargıtay, senedin üzerinde imza bulunmasının yeterli olduğunu ve isim olmasa da senedin geçerli sayılacağını belirtmiştir; bu nedenle ödeme gününün sonradan doldurulmuş olması, senedin kambiyo senedi vasfını etkilemez. (Yargıtay 13. Hukuk Dairesi 2016/28448 esas sayılı kararı)
- İşverenin İşçiden Senet Alması Durumunda İşveren Borcun Kaynağını İspatlamalıdır: Yargıtay, işverenin işçilerden teminat amaçlı aldığı senetlerin geçerliliğinin dikkatle değerlendirilmesi gerektiğini vurgulamıştır. İşveren, senedin borç karşılığı olduğunu iddia ediyorsa borcun kaynağını ve miktarını ispatlamak zorundadır. Aksi halde, teminat niteliğinde alınan ve ispatlanamayan bu tür senetler geçersiz sayılmalıdır. (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2023/25 esas sayılı kararı)
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
- Senet Hangi Durumlarda Geçersiz Sayılır?
Senet, üzerinde borçlunun imzası olmaması veya eksik bilgiler içermesi durumunda geçersiz sayılır. - Senette Ödeme Tarihi Olmazsa Ne Olur?
Ödeme tarihi olmayan senetler geçersiz sayılmaz. Ancak, bu durumda senedin görüldüğünde hemen ödenmesi gerektiği kabul edilir. - Senet Borcu Ödenmezse Hapis Cezası Var Mıdır?
Senet borcunun ödenmemesi durumunda doğrudan hapis cezası uygulanmaz. Ancak, borcun ödenmemesi durumunda icra takibi başlatılır. - Senet İcra Takibi Nasıl Yapılır?
Senet icra takibi, icra dairesine başvurarak başlatılır. İcra dairesi, borçluya ödeme emri gönderir. Ödeme yapılmazsa haciz işlemleri uygulanabilir. - Senette Kefil Olmak Ne Anlama Gelir?
Senette kefil olmak, borçlunun borcunu ödememesi durumunda alacaklıya ödeme yapma yükümlülüğünü üstlenmektir. Kefil, senet üzerinde imzası bulunan kişidir. - Notersiz yapılan senet geçerli mi?
Evet, notersiz yapılan senet geçerlidir. - Senet kaç yıl geçerli? Ödenmeyen senet kaç yılda düşer?
Senet vade tarihinden itibaren 3 yıl geçerlidir; ödenmeyen senet 3 yılda zamanaşımına uğrar. - Kefilsiz senet geçerli midir?
Evet, kefilsiz senet geçerlidir. - Ödenmeyen senet nereye verilir?
Ödenmeyen senet icra dairesine verilir. - Senet notere giderse ne olur?
Senet notere giderse, noter protesto işlemi yaparak borçluyu resmi olarak ödeme yapmaya davet eder. - Avukat olmadan senet icraya verilir mi?
Evet, avukat olmadan senet icraya verilebilir. - Kırtasiyeden alınan senet geçerli midir?
Evet, kırtasiyeden alınan senet geçerlidir.
Senetlerle ilgili hukuki süreçler karmaşık olabilir. Adana’da faaliyet gösteren bir avukat olarak, senet tahsili, icra takibi ve yasal süreçlerde profesyonel destek sağlamaktayım. Senetle ilgili yaşanan sorunlarda uzman hukuki danışmanlık ve temsil hizmeti sunarak, haklarınızı koruma altına alıyorum.
