1. Anlaşmalı Boşanmada Tapu Devri
Anlaşmalı boşanma, Türk Medeni Kanunu’nun 166/3. maddesi uyarınca eşlerin karşılıklı anlaşarak evlilik birliğini sona erdirdiği bir boşanma türüdür. Bu süreçte taraflar, boşanmanın mali sonuçları hakkında anlaşma sağlarlar. Taşınmaz malların devri ise, anlaşmalı boşanmanın en önemli mali sonuçlarından biridir ve doğru şekilde düzenlenmediğinde ciddi hukuki sorunlara yol açabilmektedir.
Uygulamada hakimler “tapu iptal tescil” hükmünün mahkeme kararında bizzat yazması veya sadece protokole atıf yapılarak tapu devrinin onaylanması şeklinde işlemler yapmaktadır. Bunlar arasındaki fark şudur: kararda “taşınmazın tapu iptal ve tesciline” şeklinde hüküm kurulduğunda lehtar eş tek taraflı olarak tapuya gidip işlem yapabilmekte iken, kararda protokole atıf yapılarak “aynen tasdikine” şeklinde hüküm kurulursa, lehtar eş tapu devri için ya diğer eşin tapuya gelip imza atmasını istemeli ya da protokole dayalı ayrı bir tapu iptal davası açmalıdır.
Peki, boşanma protokolünde yer alan tapu devri taahhüdü sorunsuzca nasıl hayata geçirilir?
1.1. Boşanma Protokolünde Tapu Devri Hükümlerinin Düzenlenmesi
Protokolde tapu devri nasıl yazılmalıdır? Anlaşmalı boşanma protokolü, eşlerin boşanma sonrası hak ve yükümlülüklerini düzenleyen, kendine özgü bir aile hukuku sözleşmesidir. Eğer protokolde taraflar arasında taşınmaz devrine dair bir mutabakat varsa, bu hususun açık, net ve teknik olarak eksiksiz bir biçimde protokole yazılması gerekir. Bu süreçte hem protokolün hazırlanması hem de tapu işlemlerinin sorunsuz ilerlemesi için Adana’da anlaşmalı boşanma avukatlığı hizmetlerinden profesyonel destek almak, süreci güvence altına alır.
Protokolde bulunması gereken unsurlar şunlardır:
- Taşınmazın Tam Kimlik Bilgileri: Devredilecek taşınmazın ili, ilçesi, mahallesi, ada, parsel, blok, kat ve bağımsız bölüm numarası gibi tapu kayıtlarındaki tüm bilgiler eksiksiz yazılmalıdır. Örneğin: “Adana İli, Seyhan İlçesi, Çukurova 1. Bölge, Gölvadi Cad. 632 Ada, 86 Parseldeki 25/100 arsa paylı 2. kat 3 numaralı bağımsız bölüm” şeklinde detaylı bir tanımlama yapılmalıdır.
- Kimin Lehine Devredileceği: Hangi eş adına kayıtlı taşınmazın hangi eş adına devredileceğini açıkça belirtin.
- Devrin Hukuki Sebebi (mal rejimi tasfiyesi, tazminat vs.): Taşınmaz devrinin hangi sebeple yapıldığı açıkça belirtilmelidir. Bu sebep; mal rejiminin tasfiyesi, maddi tazminat, manevi tazminat, yoksulluk nafakası veya bunların bir kombinasyonu olabilir.
- Devrin Ne Zaman Yapılacağı: Tapu devrinin ne zaman gerçekleştirileceği net olarak belirtilmelidir.
- Üçüncü Kişi Lehine Devirler: Eşler, ortak çocukları veya başka üçüncü kişiler lehine de taşınmaz devri kararlaştırabilirler. Eşler, boşanma anlaşmasında birine veya her ikisine ait taşınmazın mülkiyetinin üçüncü kişiye devrini veya taşınmaz üzerinde üçüncü kişi lehine sınırlı ayni hak kurulmasını kararlaştırabilirler. Bu durumda TBK m. 129 uyarınca üçüncü kişi yararına sözleşme hükümleri uygulanır.
- Sınırlı Ayni Haklar: Protokolde sadece mülkiyet devri değil, intifa hakkı, oturma hakkı gibi sınırlı ayni hakların tesisi de düzenlenebilir. Yargıtay kararlarında sıkça karşılaşılan bir örnek, “söz konusu taşınmazın intifa hakkı baba …’a ait kalacaktır” şeklindeki düzenlemelerdir.
- Tapu İptal ve Tescil İbaresinin Açıkça Belirtilmesi: Tapu iptal ve tescil ibaresi mahkeme kararının hüküm kısmında geçerse ilgili eş tapuda kendiliğinden devir işlemini yaptırabilir.
“Taraflar arasındaki mal rejiminin tasfiyesi kapsamında, Adana İli, Seyhan İlçesi, Çukurova 1. Bölge, Gölvadi Cad. 632 Ada, 86 Parseldeki 25/100 arsa paylı 2. kat 3 numaralı bağımsız bölümün tamamının tapusunun iptal edilerek davacı kadın Ayşe adına tescil edilmesine karar verilmiştir.”
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin yerleşik içtihadına göre, protokolde yer alan tapu devri taahhütlerinin hukuki niteliği “tam üçüncü kişi yararına sözleşme” olarak değerlendirilmektedir. Bu nedenle, özellikle çocuklar lehine yapılan devirlerde, lehdar üçüncü kişi de doğrudan dava açma hakkına sahiptir.
1.2. Mahkeme Kararında Tapu Devri Hükmünün Yer Alması Gerekir
Mahkeme kararında “tescil” kelimesi neden bu kadar önemli? Tapu Müdürlükleri, ancak mahkeme kararının hüküm fıkrasında açıkça “tescil” ifadesi yer alıyorsa re’sen (kendiliğinden) işlem yapmaktadır. Tescil ifadesi hükümde yer alıyorsa eş tek başına tapuya giderek tescil işlemini yaptırabilecektir.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’nün konuya ilişkin görüşü: “Karar tescil hükmünü içermediğinden ve devre yönelik talep hakkını taraflara yüklediğinden malikin kendi rızası ile Tapu Sicil Müdürlüğünde resmi senet düzenlenmek sureti ile devir yapması gerekmektedir.”
Anlaşılacağı üzere, boşanma protokolünde yer alan tapu devrine ilişkin hüküm, mahkemece kabul edilip kararın hüküm fıkrasına “tapu tescil” olarak tereddütsüz, açık ve anlaşılır biçimde yazılmalıdır. Çünkü tapu sicil müdürlükleri yalnızca kesinleşmiş ve infaz kabiliyeti olan mahkeme kararlarını uygulamaya alır. Bu nedenle mahkeme kararında şu unsurlar yer almalıdır:
- Hüküm fıkrasında protokoldeki tapu devri hükümleri aynen yer almalı
- “…tapu kaydının iptaliyle davacı eş adına tesciline…” şeklinde tescil ifadesi
- Taşınmazın net bilgileri (ada, parsel, bağımsız bölüm vb.)
- Hangi eş lehine tescil edileceği
- Kararın infaza uygun, açık ve hüküm doğurucu şekilde kaleme alınmış olması
- Sadece “protokolün aynen tasdikine” demek yeterli değildir.
Tapu devrine ilişkin hükmün “protokol eki” değil, karar metni içine alınması ileride yaşanacak tüm uyuşmazlıkların önüne geçer. Aksi durumda ileride ikinci bir tapu iptal ve tescil davası açılması gerekebilir.
1.3. Tapu Devri Hükmü Yer Almıyorsa
Mahkeme kararında tapu devri hükmü yoksa ya da bu hüküm mahkeme kararının sadece ekinde kalmışsa protokole dayalı doğrudan tescil işlemi yapılamaz. Peki bu durumda ne yapılmalı? Ne yazık ki uygulamada sıkça karşılaşılan bu durumda, devir alacaklısı eşin önünde iki seçenek bulunmaktadır:
- Seçenek 1 – Karşı Tarafın Rızasıyla Devir: Devir borçlusu eş, tapuya gelerek kendi iradesiyle devir işlemini gerçekleştirebilir. Ancak pratikte bu durum nadiren gerçekleşmektedir.
- Seçenek 2 – Tapu İptal ve Tescil Davası: Bu dava, “boşanma protokolünden kaynaklanan edim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi” temelli olacaktır. Mahkeme, taşınmazın devrine ilişkin protokol maddesini ilam niteliğinde belge kabul eder. TMK m. 716 uyarınca açılacak bu dava ile mahkemeden tapu iptal ve tescil kararı alınması gerekir. Bu davada Aile Mahkemesi görevlidir. 10 yıl zamanaşımı vardır. Protokolde vade belirlenmişse, vade gelmeden dava açılamaz.
Bu nedenlerle, “anlaşmalı boşanmada tapu devri” protokol maddesi yalnızca protokolde kalmamalı; hâkim, devri hüküm fıkrasına geçirerek hem taraflara icra güvencesi sağlar hem de tapu işlem süresini kısaltır.
Yargıtay 8. HD kararından örnek (2014/20692): “Boşanma protokolünde kararlaştırılan taşınmaz devri gerçekleştirilmediğinde, protokol gereği ayın olarak belirlenen talep bedele dönüştürülerek dava açılabilir.”
01.01.2002 sonrası edinilmiş mallarda edinilmiş mallara katılma rejimi gereği yapılan tapu devrinin 1/2 kısmına dair işlem “ivazsız devir” sayılır ve 13/c’ye göre sadece bu kısımdan maktu harç alınır (Diğer 1/2 kısımdan normal satış harcı alınır). Ancak 2002 öncesi mallarda bu devir “ivazlı” sayılır ve 20/a uyarınca %2 oranında harca tabi olur. Yazımızın devamında 3 no’lu başlıkta harç uygulamasına dair detaylı bilgi bulacaksınız.
2. Anlaşmalı Boşanma Sonrası Tapu Devri Sürecinin Aşamaları
Boşanma kararı alındı, protokolde veya hükümde tapu devri var ama şimdi ne olacak? Anlaşmalı boşanma kararının verilmesi, tapu devri sürecinin yalnızca başlangıcıdır. Kararın kesinleşmesinden tapu sicilinde tescil işleminin tamamlanmasına kadar geçen süreç, dikkatli bir şekilde takip edilmesi gereken birçok aşamadan oluşur. Bu sürecin hukuki çerçevesi, hem Türk Medeni Kanunu hem de Harçlar Kanunu hükümlerine tabidir. O halde anlaşmalı boşanma sonrası tapu devri sürecinin adım adım yol haritasına geçelim:
2.1. Mahkeme Kararının Kesinleşmesi
Anlaşmalı boşanma davasında taraflarca imzalanan protokol, hâkim tarafından uygun bulunduğunda mahkeme kararının bir parçası haline gelir. Ancak, bu kararın tapu siciline işlenebilmesi için öncelikle kesinleşmiş olması gerekir. Kararın kesinleşmesi için gerekli süre geçtikten sonra veya taraflarca itiraz hakkından feragat dilekçesi sunulduğunda taraflara kesinleşme şerhli karar verilir. Bu belge, Tapu Sicil Müdürlüğü’ne tapu devri başvurusu için sunulacak belgeler arasında zorunludur.
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 2018/10507 sayılı kararına göre, anlaşmalı boşanma kararı kesinleşene kadar taraflar protokolden tek taraflı dönebilir. Bu nedenle kesinleşme çok kritiktir.
2.2. Tapu Sicil Müdürlüğüne Başvuru
Tapu müdürlüğüne nasıl başvurulur? Kesinleşmiş mahkeme kararıyla tapu müdürlüğüne başvuru süreci, kararın içeriğine göre değişmektedir:
A) Durum 1: Kararda “Tescil” İfadesi Varsa
- Mahkeme, kararı doğrudan tapu müdürlüğüne gönderir.
- İİK m. 28 uyarınca tapu müdürlüğü re’sen tescil yapar.
- Tarafların başvurusuna gerek yoktur.
B) Durum 2: Kararda Tescil Yoksa Sadece Protokole Atıf Varsa
Bu durumda ise, mahkeme kararının kesinleşmesinden sonra, eşlerden biri ya da vekili, Tapu Sicil Müdürlüğü’ne başvurarak tapu devrini talep edebilir. Her İki Tarafın Hazır Bulunması Gerekir: Mahkeme kararında “tescil” ifadesi yoksa, devir borçlusu eşin de tapuda hazır bulunması zorunludur. Aksi takdirde işlem yapılamaz ve tescile zorlama davası açmak gerekir.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’nün görüşüne göre, “Karar incelendiğinde, söz konusu taşınmazın mülkiyetinin devri konusunda malik davacıya yükümlülük getirilmiştir. Ancak karar tescil hükmünü içermediğinden ve devre yönelik talep hakkını taraflara yüklediğinden malikin kendi rızası ile Tapu Sicil Müdürlüğünde resmi senet düzenlenmek sureti ile devir teslim yapması gerekmektedir.
Tapu Sicil Tüzüğü Uygulaması: Tapu Sicil Tüzüğü m. 16/II uyarınca, şarta veya vadeye bağlı tapu sicil işlemi yapılamamaktadır. Bu nedenle protokolde vade veya koşul belirtilmişse, bunların gerçekleşmesi beklenmelidir.
2025 itibariyle tapu müdürlükleri sadece WebTapu üzerinden randevu ile çalışmaktadır. Tapu randevusu nasıl alınır? yazımızda bu süreci detaylıca inceleyebilirsiniz.
Başvuru için gerekli belgeler:
- Mahkemece verilen ve kesinleşme şerhi bulunan boşanma kararı,
- Tapuya konu taşınmaza ait tapu senedi,
- Kimlik belgesi ya da noter onaylı vekaletname,
- Taşınmazın edinim tarihini belirten evrak (harç türü açısından önemli),
- Emlak vergisi değer bildirimi,
- Zorunlu deprem sigortası poliçesi,
- Ödenmiş harç ve döner sermaye makbuzları.
Tapu müdürlüğü, bu belgelerin doğruluğunu ve kararın infaz kabiliyeti olup olmadığını denetler. Karar açık değilse, işlem yapılmayabilir ve ilgililerden yeni bir tapu iptal ve tescil davası açmaları istenebilir.
3. Anlaşmalı Boşanma Tapu Devrinde Harç Uygulaması ve Masraflar (2025 Güncel Bilgiler)
“Anlaşmalı boşandık, tapu devri için ne kadar harç ödeyeceğiz?” Anlaşmalı boşanma sonrası tapu devri işlemlerinde harç ve masrafların nasıl uygulanacağı, taşınmazın edinim tarihi, devrin hukuki dayanağı ve mahkeme kararının içeriği gibi değişkenlere bağlıdır. Bu bölümde, 492 sayılı Harçlar Kanunu ve Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı’nın özelgeleri çerçevesinde, hangi durumda ne kadar harç ödeneceğini ve harçtan muafiyet şartlarını açıklıyoruz.
3.1. Taşınmazın Edinim Tarihine Göre Harç Hesaplaması
01.01.2002 Tarihinin Önemi: 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 01.01.2002 tarihi, mal rejimi açısından önemli bir dönüm noktasıdır. Bu tarihten önce evlenmiş ve mal rejimi sözleşmesi yapmamış eşler için “mal ayrılığı rejimi”, bu tarihten sonra evlenenler veya mal edinen eşler için ise “edinilmiş mallara katılma rejimi” uygulanır.
3.2. 01.01.2002 Öncesi Edinilen (Mal Ayrılığı Rejimi) Veya Maddi Tazminat Karşılığı Verilen Taşınmazlar İçin Uygulama Nispi Harç (İvazlı Devir)
Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı’nın B.07.1.GİB.4.06.17.02-HÇ:4.ST-2010-115-503 sayılı özelgesine göre mal ayrılığı rejimi veya maddi tazminat karşılığı verilen taşınmazda harç uygulaması:
- Mal ayrılığı rejimi nedeniyle devir “satış gibi” kabul edilir. Taşınmazın devri “boşanma karşılığı bir ivaz” sayılır.
- Taşınmaz satışında uygulanan normal harç oranları uygulanır. (492 sayılı Harçlar Kanunu’na bağlı (4) sayılı tarifenin 20/a maddesi)
- Emlak vergisi değeri üzerinden binde 20 yani yüzde 2 oranında harç alınır.
- Bu harç hem devreden hem de devralan için ayrı ayrı hesaplanır.
- Toplam harç yükü: Yüzde 2 + Yüzde 2
- Örnek: 2.000.000 TL’lik bir taşınmazın devri için toplam yaklaşık 80.000 TL harç ödenir.
3.3. 01.01.2002 Sonrası Edinilen Taşınmazlar (Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi) İçin Sabit (Düşük) Harç Uygulaması (İvazsız Devir)
2015’te aldığımız daireyi anlaşmalı boşanmada eşime bırakıyorum. Harç durumu nedir? TMK m. 236 uyarınca, bu tarihten sonra edinilen taşınmazlarda diğer eş artık değerin yarısı üzerinde hak sahibidir. Bu taşınmazlar, yasal mal rejimi olan “edinilmiş mallara katılma” kapsamında değerlendirilir. Bu nedenle tamamı diğer eşe devredilecek bir malın edinilmiş mal kapsamına giren 1/2 kısmından sabit harç 650 TL alınır, diğer 1/2 kısmı için normal satış harcı olan yüzde 2 uygulanır:
- Taşınmazın 1/2 hissesinin devri “ivaz (karşılık)” sayılmaz. Çünkü kanun, eşinizin zaten o malın yarısında hakkı olduğunu kabul ediyor.
- Bu 1/2 hisse için sabit harç 2025 yılı için sadece 650 TL ödenir. (492 sayılı Harçlar Kanunu (4) sayılı tarifenin 13/c maddesi)
- Diğer 1/2 hisse için normal satış harcı yüzde 2 uygulanır. (20/a maddesi gereği nispi harç)
- Yargıtay içtihadı: Taşınmazın tamamının devredildiği bu tür işlemlerde, taşınmazın yarısı mal rejimi tasfiyesi olduğundan bir ivaz karşılığı sayılmaz, bu nedenle düşük harçla işlem yapılır.
3.4. Harç Muafiyeti İçin Özet (Tapu Harcı Ödemeden Devir Mümkün mü?)
Özet olarak harçtan muafiyet hususu sadece edinilmiş mal rejimindeki 1/2 payın devri halinde gündeme gelir. Örneğin mahkeme kararında aile konutunun yarısı olan 1/2 payın tapusunun iptali ile diğer eşe devrine yönelik bir hüküm kurulmuşsa, burada 1/2 pay edinilmiş mal rejiminde malların yarı yarıya paylaşılması kuralı sebebiyle zaten o eşe aittir ve bu sebeple bu paydan nisbi harç alınamaz.
Yine uygulamada en çok hataya düşülen konulardan birisi ise “mahkeme kararında tapu tescil hükmü geçiyorsa hiçbir işlemden harç alınmaz” düşüncesidir. Bu düşünce açıkça Usul ve Harçlar Kanunu’na aykırıdır. Zira tapu iptal talepli bir dosyada dava konusu taşınmazın bedeli üzerinden peşin nisbi karar harcı alınması gerekir. Pratikte mahkemeler tapu iptal kararı kurduğu kararlarında harç almamakta, bu harç tapuda malın o kısmının edinilmiş mal olup olmadığı tespit edilerek özelgeye göre yukarıdaki başlıklarda açıkladığımız oranlarda tapu devir aşamasında tahsil edilmektedir. Ancak hakimlerin büyük bir çoğunluğu uygulamada mahkeme kararında tapu iptal ve tescil hükmü kurmaktan imtina etmektedirler.
3.5. Döner Sermaye Ücreti ve Diğer Masraflar
Anlaşmalı boşanma tapu devrinde karşılaşacağınız tüm kalemler ve toplam masraf tablosu şu şekildedir:
| Kalem | 2025 Yaklaşık Tutar |
|---|---|
| Maktu Tapu Harcı (13/c) | 650 TL |
| Satış Nisbi Tapu Harcı (20/a) | %2 (binde 20) |
| Döner Sermaye Bedeli | ~ 2.500 TL |
| Tapu Dosya Hizmet Ücreti | ~ 800 TL |
| Vekaletle İşlem Varsa Noter Ücreti | ~ 800-1500 TL |
4. Anlaşmalı Boşanma Sonrası Tapu Devri Yapılmazsa Ne Olur?
Anlaşmalı boşanma protokolünde açıkça kararlaştırılmış olmasına rağmen tapu devri gerçekleştirilmezse, devralacak eş açısından ciddi hak kayıpları doğabilir. Uygulamada sıklıkla karşılaştığımız bu durum, tapu iptal ve tescil davası gibi hukuki yollara başvurmayı zorunlu hale getirir. Bu bölümde, tapu devrinin yapılmaması halinde hangi yolların izleneceğini ve hangi şartlarda icra ya da dava yoluna gidilebileceğini açıklıyoruz.
4.1. Mahkeme Kararında Tescil Hükmü Varsa
Eğer anlaşmalı boşanma protokolünde tapu devrine ilişkin açık hüküm varsa ve bu hüküm mahkeme kararının hüküm fıkrasına açıkça yazılmışsa, mahkeme kararı bir ilam niteliği kazanır. Bu durumda:
- Tapuya gitmeyen tarafın rızasına gerek olmaksızın, karar icra dairesi aracılığıyla infaz edilebilir.
- Mahkeme kararı doğrudan Tapu Sicil Müdürlüğü’ne sunularak re’sen tescil yapılması istenebilir.
Daha önce de bahsettiğimiz gibi kararda “tescil” ibaresi yer almıyorsa, bu durum infazın önünde engel teşkil eder ve aşağıdaki süreç izlenir.
4.2. Kararda Tescil Hükmü Yoksa: Tapu İptal ve Tescil Davası Açılır
Protokolde tapu devrine ilişkin madde yer almasına rağmen, mahkeme kararının hüküm fıkrasında bu maddeye açıkça yer verilmemişse veya yalnızca “protokolün onaylandığı” belirtilmişse, tapu müdürlüğü işlem yapmayı reddeder.
Bu durumda, devri gerçekleştirmesi gereken eş tapuya gitmiyorsa, hak sahibi olan eş şu adımları izlemelidir:
- Ayrı bir tapu iptal ve tescil davası açılır.
- Davalı, tapu kaydında malik olarak görünen eski eştir.
- Görevli mahkeme: Protokol boşanma kararının eki olarak karara bağlanmışsa, bu durumda Aile Mahkemesi tek görevli mahkemedir.
- Sonradan açılan tapu iptal ve tescil davası için maktu yargı harcı ödenmesi gerekir. Ayrıca davada avukat mevcutsa vekalet ücreti de maktu oranda hesaplanır.
Protokole uygun olarak taşınmazın devrinin yapılmaması nedeniyle, tapu kaydının iptali ve yeni malik adına tescili.
4.3. Dava Bedel Talebine Dönüştürülebilir
Bazı durumlarda, taşınmazın üzerinde ipotek, haciz veya tapu devir yasağı gibi engeller bulunabilir veya eski eş taşınmazı elden çıkarmış satmış olabilir. Bu gibi hâllerde taşınmazın aynen devri mümkün olmaz. Dolayısı ile taşınmazın değeri oranında tazminat istenebilir. Yargıtay’ın yerleşik içtihadına göre:
- Tapu devrinin mümkün olmaması hâlinde, alacaklı eş “bedel talebine” dönebilir.
- Bu durumda, eşin lehine kararlaştırılmış taşınmazın rayiç değeri maddi tazminat olarak talep edilebilir.
- Dava ıslah yoluyla bedel davasına çevrilebilir.
Yargıtay 2. HD, 2019/3309 K.: Kararlaştırılan taşınmaz devredilmediği için davacı eş davayı bedel talebine dönüştürmüş, mahkeme bu talebi yerinde bularak kabul etmiştir.
5. İlgili Kanun ve Maddeler
5.1. 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu (TMK)
- TMK m. 166/3: Evlilik bir yılı geçtiyse ve eşler birlikte anlaşarak boşanmak isterse, mahkeme tarafların iradelerini serbestçe açıkladıklarını doğrulayıp boşanmaya karar verebilir. Anlaşmalı boşanmanın temelini oluşturur.
- TMK m. 202: Evlilikte eşler, yasal olarak “edinilmiş mallara katılma rejimi”ne tabidir. Evlilik süresince alınan taşınmazlar ortak sayılır.
- TMK m. 226 – 229: Boşanma sonrası mal paylaşımında, hangi malların tasfiye kapsamına gireceği ve nasıl hesaplanacağı düzenlenmiştir.
- TMK m. 236: Her eş, diğer eşin edinilmiş mallarının değerinin yarısı üzerinde hak sahibidir. Tapu devrinin hukuki dayanağıdır.
5.2. 492 Sayılı Harçlar Kanunu
- Harçlar Kanunu m. 57: Tapuda yapılan tüm işlemler belirli harçlara tabidir. Bu madde, hangi işlemin ne kadar harca tabi olduğunu genel olarak tanımlar.
- 13/c (4 sayılı tarife): İvazsız (karşılıksız) taşınmaz devri için maktu harç uygulanır. 2025 için yaklaşık 81 TL’dir. Mal rejimi tasfiyesi buna girer.
- 20/a (4 sayılı tarife): İvazlı (karşılıklı bedel veya tazminat içeren) taşınmaz devri için taşınmazın değeri üzerinden binde 16,5 oranında harç alınır.
5.3. 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK)
- HMK m. 26: Mahkeme, yalnızca tarafların talep ettiği konular hakkında karar verebilir. Protokolde tapu devri varsa, hâkim bunu hüküm fıkrasına yazmalıdır.
- HMK m. 119 – 121: Dava dilekçesinde yer alması gereken unsurlar ve sonradan değişiklik (ıslah) usulleri belirlenmiştir. Tapu devri yapılmadığında açılacak dava için önemlidir.
5.4. Önemli Özelgeler
- Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı Özelgesi: Tarih: B.07.1.GİB.4.06.17.02-HÇ:4.ST-2010-115-503 Konu: Boşanma sonucu eşler arası mal paylaşımına ilişkin tapu devir işlemlerinde harç muafiyeti
- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Görüşü: Tarih: B.09.1.TKG.061-647-03-01-10-210 Konu: Mahkeme kararlarında “tescil” ifadesi bulunmayan protokollerin uygulanması
5.5. Tapu Sicil Tüzüğü
- Madde 16/II – Şart ve Vade Yasağı: “Şarta veya vadeye bağlı tapu sicil işlemi yapılamaz.” Not: Protokolde vade belirtilmişse, vade dolmadan tescil yapılamaz.
6. Anlaşmalı Boşanma Sonrası Tapu Devri Hakkında Yargıtay Kararları
6.1. Boşanma Protokolünden Kaynaklanan Tapu İptali Davalarında Aile Mahkemesi Görevlidir
Kararda, “tarafların 03.03.2010 tarihinde kesinleşen ilamla Türk Medeni Kanununun 166/3. maddesi uyarınca boşandıkları” ve “protokol ile davacı adına kayıtlı olan bağımsız bölümün 1/2 payının davacıya devir ve intikalinin kararlaştırıldığı” tespit edilerek, “davanın temeli boşanma protokolü olduğuna ve uyuşmazlık aile hukukundan kaynaklandığına göre tapu iptal ve tescil davasına bakmakla aile mahkemesi görevlidir (4787 md.4/1)” hükmüne varılmıştır. Yüksek Mahkeme, “göreve ilişkin kurallar kamu düzeninden olup, taraflarca ileri sürülmese bile hakim tarafından davanın her aşamasında re’sen gözetilir” ilkesini vurgulayarak, asliye hukuk mahkemesinin işin esasını incelemesi yerine görevsizlik kararı vermesi gerektiğini belirtmiştir. (🧾 Yargıtay 2. HD., T. 13.01.2016, E. 2015/… K. 2016/…)
6.2. Anlaşmalı Boşanma Protokolüne Dayalı Tapu İptali ve Tescili Davalarında Maktu Vekalet Ücreti Uygulanır
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, anlaşmalı boşanma protokolüne dayalı olarak açılan tapu iptali ve tescil davasının maktu harca tabi olduğuna hükmetmiş ve bu nedenle davacı lehine maktu vekâlet ücreti takdir edilmesi gerektiğini belirtmiştir. Mahkemenin, hatalı biçimde nispi vekâlet ücreti hükmetmesini usul ve yasaya aykırı bulmuş, karar bu sebeple bozulmuştur. (🧾 Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, E: 2023/2280, K: 2023/2404)
6.3. Boşanma Kararında Tescil Hükmü Bulunmayan Protokol Sadece Kişisel Hak Doğurur, Tapuyu Alamayan Eşin Tapu İptal Davası Açmasında Hukuki Yararı Vardır
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, anlaşmalı boşanma protokolünde taşınmaz devri kararlaştırılmış olsa dahi, bunun mülkiyet geçişi için yeterli olmadığını açıkça ortaya koymuştur. Kararda “anlaşmalı boşanmaya ilişkin mahkeme kararında tapu iptali ve tescile ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır; bu nedenle taşınmaz mülkiyetinin boşanma kararıyla davacıya geçtiği kabul edilemez” tespiti yapılarak, protokolde yer alan devir taahhüdünün ayni hak değil sadece kişisel hak doğurduğu vurgulanmış ve “davacının, malik olan davalıdan mülkiyetin kendi adına tescilini isteme hususunda kişisel hakkı bulunmaktadır” denilerek, alacaklı eşin TMK m. 716 uyarınca ayrı bir tescile zorlama davası açması gerektiği belirtilmiştir. (🧾 Yargıtay 2. HD., E. 2013/4863, K. 2013/27282, T. 23.11.2012)
6.4. Boşanma Sonrası Tapu Devrinde 01.01.2002 Öncesi Edinilen Taşınmazlar İvazlı Devir Sayılarak Nispi Harç, Sonrası Edinilenlerde İse Maktu Harç Uygulanır
Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı’nın özelgesine göre, boşanma kararına bağlı olarak yapılan tapu devirlerinde harç yükümlülüğü, taşınmazın ilk iktisap tarihine bağlı olarak değişmektedir. Eğer taşınmaz 01.01.2002 tarihinden önce edinilmişse, devrin “ivazlı işlem” sayılması nedeniyle taraflardan binde 16,5 (2025 yılında binde 20) oranında tapu harcı alınması gerekir. Ancak taşınmaz bu tarihten sonra edinilmişse ve edinilmiş mallara katılma rejimi kapsamında paylaşılıyorsa, bu durumda işlem ivazsız sayılır ve yalnızca sabit cins tashih harcı alınır. (🧾 B.07.1.GİB.4.06.17.02-HÇ:4.ST-2010-115-503 – Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı Özelgesi)
7. Sık Sorulan Sorular (SSS)
7.1. Anlaşmalı boşanmada tapu devri harcı ödenir mi?
Anlaşmalı boşanmada tapu devri harcı, taşınmazın edinim tarihine göre değişir. 01.01.2002 öncesi edinilen taşınmazlarda emlak vergisi değeri üzerinden binde 20 oranında harç ödenir. 01.01.2002 sonrası edinilmişse, edinilmiş mallara katılma rejimi kapsamında sadece 650 TL maktu harç ödenir.
7.2. Mahkeme kararı olmadan tapu devri yapılabilir mi? Tapu devri yapılmazsa ne olur?
Mahkeme kararı olmadan tapu devri yapılabilir, ancak her iki tarafın da tapuda hazır bulunması ve rıza göstermesi şarttır. Boşanma protokolünde tapu devri kararlaştırılmış olsa bile, mahkeme kararında “tescil” ifadesi yoksa tapu müdürlüğü re’sen işlem yapmaz. Taraflar anlaşarak normal satış veya bağış yoluyla devir yapabilirler. Ancak bir taraf devire yanaşmazsa, TMK m. 716 uyarınca tescile zorlama davası açmak zorunludur. Bu durumda mahkeme kararı şarttır.
7.3. Tapu devri sırasında tarafların birlikte gitmesi şart mı?
Mahkeme kararında “tapu iptali ve tescili” ifadesi varsa, İİK m. 28 uyarınca tapu müdürlüğü re’sen işlem yapar; tarafların gitmesine gerek yoktur. Ancak bu ifade yoksa, alacaklının ve devir borçlusunun tapuda hazır bulunması zorunludur. Taraflar noterden vekâletname vererek vekil aracılığıyla da işlem yapabilirler. Vekâletnamede tapu devri yetkisi açıkça belirtilmelidir. Kısaca, re’sen tescil yoksa tek taraflı işlem yapılamaz.
7.4. Üçüncü kişi lehine tapu devri yapılır mı?
Evet, anlaşmalı boşanmada üçüncü kişi lehine tapu devri yapılabilir. Genellikle ortak çocuklar lehine düzenlenir. TBK m. 129 uyarınca “üçüncü kişi yararına sözleşme” niteliğindedir. Protokolde açıkça belirtilmeli ve mahkeme kararında yer almalıdır. Üçüncü kişi (çocuk) reşit değilse yasal temsilcisinin onayı gerekir. Devir borçlusu yükümlülüğünü yerine getirmezse, hem diğer eş hem de üçüncü kişi tescile zorlama davası açabilir. İşlem sırasında üçüncü kişi veya temsilcisi hazır bulunmalıdır.
7.5. Çocuğa devir yaparsak harç durumu ne olur?
Anlaşmalı boşanma protokolü kapsamında taşınmaz çocuğa devredilirse, bu işlem bağış olarak değerlendirilir ve harç avantajı ortadan kalkar. Çünkü tapu harcı istisnası yalnızca eşler arası tescillerde geçerlidir. Çocuğa yapılan devirde, binde 68,31 oranında tapu harcı (2025 oranı) alınır. Ayrıca tapuda değer beyanı yapılırken emlak vergi değerinin altında gösterim halinde ceza riski doğabilir. Maliye, bu işlemi ivazlı devir gibi görür.
Adana’da Tapu Devri ve Tecrübeli Anlaşmalı Boşanma Avukatı Desteği
Adana’da faaliyet gösteren bir avukat ve hukuk bürosu olarak, boşanma sonrası tapu işlemlerinizin sorunsuz tamamlanması için uzman hukuki destek sunmaktayız. Tapu devri, mal rejimi tasfiyesi ve protokol hazırlanması gibi süreçlerde danışmanlık almanız, taşınmaz gibi ciddi konularda hak kayıplarını önler.
📍 Daha fazla bilgi ve randevu için Adana Avukat Saim İncekaş ile iletişime geçebilirsiniz.
