Vasiyetnamenin konusu vakıf kurulması olabilir. Vakıf, bir malın belirli bir amaca özgülenmesine yönelik bir irade açıklamasıdır. Tek taraflı bir hukuksal işlemdir.
MK’a göre vakıf, sağlararası işlemle veya ölüme bağlı işlemle kurulabilir (m. 102). Sağlararası işlemle vakıf kurulması senetle olur.
Ölüme bağlı tasarruf ile kişi vakıf kurabilir. Buna elverişli tasarruf şekli vasiyettir. Miras sözleşmesi ile vakıf kurulmaz, zira, vakıf kurma, tek taraflı bir hukuksal işlemdir. Bu nedenle MK m. 526, MK m. 102’nin yollama yaptığı ölüme bağlı tasarrufu düzenlemektedir: “Mirasbırakan, terekesinin tasarruf edilebilir kısmının tamamını veya bir bölümünü özgülemek suretiyle vakıf kurabilir”.
Ölüme bağlı tasarruf ile vakıf kurulmasında, vakıf, mirasın açıldığı anda kurulmaz. Vakfın tüzel kişilik kazanması, yani, mahkemeye başvurulması gerekir. Mahkeme, vakfın amacının ne olduğunu ve bu amacı gerçekleştirmek için özgülenen malların yeterli olup olmadığını tespit eder.
Ölüme bağlı tasarruf ile vakıf kurulmasında önemli olan mirasbırakanın vakfın amacını ve vakfa özgülenen malları belirlemesidir. Sonraki eksiklikler Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından giderilebilir.
Ölüme bağlı tasarruf ile vakıf, vakfın tüzel kişilik kazandığı anda kurulmuş olur.
Eski yasada bu konu ile ilgili bir hüküm bulunmuyordu. Yeni MK’nun 526. maddesinde, vakfın, ancak kanun hükümlerine uyumak koşuluyla tüzel kişilik kazanacağı hükmü yer almıştır.
Vakıf kendisine özgülenen malların mülkiyetini ne zaman iktisap eder. Mirasın açıldığı anda mı? Tüzel kişilik kazandığı anda mı?
Bu konu, özellikle semere getiren bir malın özgülenmiş olması halinde önem taşımaktadır. Örneğin kira getiren bir işhanı, kar getiren bir hisse senedi gibi.
Burada ceninin durumuna benzer bir durum vardır. Vakıf, kendisine özgülenen malları tüzel kişilik kazandığı andan itibaren değil, mirasın açıldığı andan itibaren iktisap eder. Yani, tüzel kişilik geçmişe etkili sonuç doğurur. Özgülenen mallar başkasına devredilmişse vakıf, mülkiyet iddiasında bulunur.
Mülkiyet, miras açıldığında kendiliğinden intikal eder. Vakıf da aynen yasal mirasçılar gibi kendisine özgülenen malların mülkiyetini kendiliğinden iktisap eder.
Taşınmaz mülkiyetinde esas, tescil ile iktisaptır. Tescilsiz iktisap halleri arasında en yaygın olanı da mirastır.
Vakıf, tapuda malik görünmediği halde iktisap gerçekleşmiştir. Sonradan yapılan tescil bildiricidir.
Örneğin, 2000’de miras açıldı, 2002’de vakıf tüzel kişilik kazandı. Vakıf mülkiyeti 2000 yılında iktisap etmiştir. Taşınırlar ve alacaklar için de aynı ilke geçerlidir.
