İhtiyati tedbir, davanın sonucunu etkileyebilecek bir durumu geçici olarak durdurmak veya kontrol altına almak için yargının verdiği bir karardır. İhtiyati tedbirin uygulanması, tarafların hakkını korumak için atılan bir adım olabilirken, bu tedbir bazen davalı tarafça adaletsiz veya aşırı bulunabilir. Bu durumda, davalı taraf, ihtiyati tedbirin kaldırılması talebinde bulunabilir. Ancak, bu talep her zaman kabul görmeyebilir ve reddedilebilir.
İhtiyati Tedbirin Kaldırılması Talebi Neden Reddedilir?
Yargı makamları, ihtiyati tedbirin kaldırılması talebinin reddinde çeşitli nedenleri göz önünde bulundurur. Bu nedenleri şu şekilde sıralaya bilirim:
- Delil yetersizliği: Eğer sunulan deliller yeterli değilse ya da iddiaları tam olarak desteklemiyorsa, mahkeme talebi reddedebilir.
- Tehlikenin devam etmesi: Tehlike henüz geçmemişse ve ihtiyati tedbirin kaldırılması kişinin ya da toplumun güvenliğini tehdit edecekse, mahkeme bu gerekçeyle talebi reddedebilir.
- Hukuki dayanak eksikliği: Eğer talep hukuki olarak dayanaktan yoksunsa, örneğin ilgili kanun ve maddeler gösterilmemişse, mahkeme talebi reddedebilir.
- Usule aykırılık: Eğer talep usulüne uygun yapılmamışsa, örneğin gerekli belgeler eklenmemiş ya da harç ödenmemişse, bu da red gerekçesi olabilir.
- Talep sahibinin durumu: Talep sahibinin kişisel durumu ve geçmişi de red gerekçesi oluşturabilir, örneğin bu kişinin daha önce benzer suçlardan veya eylemlerden sabıkası varsa.
- Toplumsal etki: İhtiyati tedbirin kaldırılmasının toplumda yaratacağı olumsuz etki de red nedeni sayılabilir.
Reddin ardından itiraz süreci başlar.
İstinaf Süresi
Tedbir kararına karşı yapılan itirazın reddedilmesi durumunda istinaf yoluna başvurma süresi iki haftadır. Bu iki haftalık süre gerekçeli ara kararın taraflara veya menfaati bulunan üçüncü kişilere tebliğinden itibaren başlar. İhtiyati tedbir konulu istinaf başvuruları, normal istinaf başvuru dosyalarından daha hızlı ele alınır ve incelenir.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 345. maddesinde istinaf yoluna başvuru süresi şu şekilde düzenlenmiştir: “İstinaf yoluna başvuru süresi iki haftadır. Bu süre, ilamın usulen taraflardan her birine tebliğiyle işlemeye başlar. İstinaf yoluna başvuru süresine ilişkin özel kanun hükümleri saklıdır.”
Redde Karşı İtiraz (İstinaf)
İhtiyati tedbire itirazın reddi durumunda başvuran taraf için hala bazı hukuki yollar mevcuttur. Tedbir kararına itiraz sonucu mahkemenin itirazı reddetmesi durumunda ortaya çıkan bu duruma karşı İstinaf başvurusunda bulunabilirsiniz.
İhtiyati tedbirin kaldırılması talebinin reddine karşı itiraz edilebileceği Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 394. maddesinin 5. fıkrasında şu şekilde ifade edilmiştir: “İtiraz hakkında verilen karara karşı, kanun yoluna başvurulabilir. Bu başvuru öncelikle incelenir ve kesin olarak karara bağlanır. Kanun yoluna başvurulmuş olması, tedbirin uygulanmasını durdurmaz.”
İtirazın dayanakları olarak şunlar gösterilebilir:
- İhtiyati tedbir kararının hukuki dayanağı yetersizdir. Kararda tedbire neden gerek duyulduğu ikna edici bir şekilde açıklanmamıştır.
- Kararda tedbirin kapsamı ve süresi belirsiz bırakılmıştır. Bu belirsizlik tedbirin amacını aşan bir uygulamaya yol açabilir.
- Tedbir nedeniyle maruz kalınan zararın telafisi için herhangi bir önlem öngörülmemiştir.
- Tedbir kararı verilmeden önce savunma hakkı tanınmamış, görüşlerimiz alınmamıştır.
- Tedbirin gerekçesi olarak gösterilen ihbar veya iddialar somut delillere dayanmamaktadır.
- Tedbir talebi ve kararı, kötü niyetli olup haklarımızı kısıtlamayı amaçlamaktadır.
- Tedbirin uygulanması ihbar veya iddiaların doğruluğu kanıtlanıncaya kadar masumiyet karinesini ihlal edecektir.
Bu gerekçelerle tedbir kararının yeniden değerlendirilmesi ve kaldırılması için itiraz edilerek dosya İstinaf Mahkemesine gönderilmelidir.
İtirazın Sonuçları
İtiraz kabul edilirse, ihtiyati tedbir kararı kaldırılacaktır. Bu durumda, karşı taraf lehine alınan tedbirin etkileri de ortadan kalkmış olur. Örneğin, banka hesapları üzerindeki blokaj kaldırılır, taşınmazlardaki şerhler terkin edilir, hacizler kaldırılır vb. Böylece, itiraz eden konumundaki davalı tarafın üzerindeki kısıtlamalar sona ermiş olur.
İtirazın kabul edilme olasılığı, öne sürülen itiraz sebeplerinin haklılığına ve yerindeliğine bağlıdır. Eğer itiraz sebepleri somut delillere ve hukuki dayanaklara sahipse, itirazın kabul edilme ihtimali yüksektir. Aksi takdirde, mahkeme itirazı reddetme eğiliminde olacaktır. Her somut olayın kendi şartları çerçevesinde değerlendirilmesi gerekir.
Bu nedenle, itiraz dilekçesi hazırlanırken, itiraz sebeplerinin inandırıcı bir şekilde ortaya konması, delillerle desteklenmesi ve hukuki dayanaklarının gösterilmesi büyük önem taşır. İtirazın kabulü, bu sayede mümkün olabilir.
Sonuç
İhtiyati tedbir kararları, kişilerin temel hak ve özgürlüklerini sınırlayan kararlardır. Bu nedenle, talebin reddi veya kabulü hallerinde ilgili kişinin bu karara itiraz hakkı bulunmaktadır. İtiraz eden kişi, itiraz sebeplerini ve dayanaklarını açıkça ortaya koymalıdır. Talebin reddi halinde itiraz Bölge Mahkemesine (İstinaf) yapılır.
İlgili Kanun Maddeleri
Hukuk Muhakemeleri Kanunu Madde 345 - İstinaf Başvuru Süresi
Madde 345 – (1) İstinaf yoluna başvuru süresi iki haftadır. Bu süre, ilamın usulen taraflardan her birine tebliğiyle işlemeye başlar. İstinaf yoluna başvuru süresine ilişkin özel kanun hükümleri saklıdır.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu Madde 394 - İhtiyati tedbir kararına karşı itiraz
Madde 394 – (1) Karşı taraf dinlenmeden verilmiş olan ihtiyati tedbir kararlarına itiraz edilebilir. Aksine karar verilmedikçe, itiraz icrayı durdurmaz.
(2) İhtiyati tedbirin uygulanması sırasında karşı taraf hazır bulunuyorsa, tedbirin uygulanmasından itibaren; hazır bulunmuyorsa tedbirin uygulanmasına ilişkin tutanağın tebliğinden itibaren bir hafta içinde, ihtiyati tedbirin şartlarına, mahkemenin yetkisine ve teminata ilişkin olarak, kararı veren mahkemeye itiraz edebilir. Esas hakkında dava açıldıktan sonra, itiraz hakkında, bu davaya bakan mahkemece karar verilir.
(3) İhtiyati tedbir kararının uygulanması sebebiyle menfaati açıkça ihlal edilen üçüncü kişiler de ihtiyati tedbiri öğrenmelerinden itibaren bir hafta içinde ihtiyati tedbirin şartlarına ve teminata itiraz edebilirler.
(4) İtiraz dilekçeyle yapılır. İtiraz eden, itiraz sebeplerini açıkça göstermek ve itirazının dayanağı olan tüm delilleri dilekçesine eklemek zorundadır. Mahkeme, ilgilileri dinlemek üzere davet eder; gelmedikleri takdirde dosya üzerinden inceleme yaparak kararını verir. İtiraz üzerine mahkeme, tedbir kararını değiştirebilir veya kaldırabilir.
(5) İtiraz hakkında verilen karara karşı, kanun yoluna başvurulabilir. Bu başvuru öncelikle incelenir ve kesin olarak karara bağlanır. Kanun yoluna başvurulmuş olması, tedbirin uygulanmasını durdurmaz.
