TELEFONU DİNLEME KARARI, HANGİ DURUMLARDA TELEFON DİNLENİR

TELEKOMÜNİKASYON YOLUYLA İLETİŞİMİ DİNLEME, KAYIT ALMA, SİNYAL BİLGİLERİNİ DEĞERLENDİRME

Bir suça ilişkin delil ele geçirmek amacıyla kişilerin telekomünikasyon araçları yoluyla kurduğu iletişimin denetlenebilmesi mümkündür. Denetleme kapsamına; “telekomünikasyon araçlarının dinlenmesi”, “kayda alınması” ve “sinyal bilgilerinin değerlendirilmesi” girer.

Failin telekomünikasyon araçları ile kurduğu “iletişimin tespiti” ve failin telefonunun “bulunduğu yerin tespit edilmesi” amacıyla tedbirin uygulanması daha kolay şartlara tabi tutulmuştur (CMK 135/4). Telekomünikasyon araçlarının “dinlenmesi”, “kayda alınması” ve “sinyal bilgilerinin değerlendirilmesi” tedbirine başvurmanın şartları daha ağırdır.

Tedbirin hem şüpheli hem de sanık hakkında uygulanması mümkündür.

Dinleme, Kayda Alma, Sinyal Bilgilerini Değerlendirme Kararı Kim (Merci) Tarafından Verilir?

Telekomünikasyon araçlarının/ telefonların “dinlenmesi”, “kayda alınması” ve “sinyal bilgilerinin değerlendirilmesi” tedbirine hakim karar verir. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısının kararıyla tedbire başvurulabilir. Tedbire C.savcısının kararıyla başvurulursa Cumhuriyet savcısı kararının derhâl hakimin onayına sunulması gerekir. Hakim, kararını en geç yirmi dört saat içinde verir. Sürenin dolması veya hakim tarafından aksine karar verilmesi halinde tedbire Cumhuriyet savcısı tarafından derhâl son verilir. (CMK m.135/1).

Karar C.savcısı tarafından verildiğinde, onay için hakime gönderilir. Hakim kararı onaylamazsa tedbire son verilir. O ana kadar ele geçirilen kayıtlar C.savcısı tarafından on gün içinde yok edilir (CMK m.137 /3).

Hakim tarafından onaylanmayan kayıtlar hukuka aykırı delil niteliğindedir.

Fail dinleme kararına itiraz edebilir mi? Karara itiraz ile ilgili kanunda açık düzenleme yoktur. Fakat C.savcısı, hakimlik kararlarına itiraz edebilir. Şüpheli veya sanık hakkında tedbire başvurulduğunda, failin gizli olarak yürüyen bu tedbirden haberi olamayacağı için itirazı da söz konusu olamaz ( CMK m. 35/2,135/1-7, 267).

Dinleme kararı verilirken: Tedbir için talepte bulunurken hakkında bu madde uyarınca tedbir kararı verilecek hattın veya iletişim aracının sahibi ve biliniyorsa kullanıcısını gösterir belge veya rapor da eklenir.

Kanun koyucu; “dinleme”, “kayda alma” ve “sinyal bilgilerinin değerlendirilmesi” konusunda verilen tedbir kararı için şekil şartları öngörmüştür (CMK m. 135/4). Kararda;

• Yüklenen suçun türü,
• Hakkında tedbir uygulanacak kişinin kimliği,
• İletişim aracının türü,
• Telefon numarası veya iletişim bağlantısını tespite imkân veren kodu,
• Tedbirin türü, kapsamı ve süresi belirtilir.

Dinleme, Kayda Alma, Sinyal Bilgilerini Değerlendirme Tedbirine Başvurmak İçin Gereken Şartlar

Kanunda gösterilen katalog suçlardan birisinden ötürü yapılan soruşturma ve kovuşturma esnasında daha fazla delil elde etmek için şüpheli veya sanığın telekomünikasyon yoluyla kurduğu iletişiminin; “dinlenmesi”, “kayda alınması” ve “sinyal bilgilerinin değerlendirilmesi” mümkündür. Bu koruma tedbirinin uygulanabilmesini kanun koyucu bir takım şartlara bağlamıştır.

• Her suçta dinleme, kayda alma ve sinyal bilgilerinin değerlendirilmesi kararı verilmesi mümkün değildir. İletişimin dinlenmesi ve kayda alınması ancak kanunda tahdidi şekilde belirtilmiş suçlarda mümkündür. Failin; göçmen kaçakçığı, insan ticareti, kasten öldürme, işkence, çocuğun cinsel istismarı, uyuşturucu kaçakçılığı gibi otuz kadar suçtan birini işlediğine dair kuvvetli şüphe varsa iletişimin “dinlenmesi”, “kayda alınması” veya “sinyal bilgilerinin değerlendirilmesi” mümkündür.
• Şüpheli veya sanığın dinlemeye konu suçu işlediğine dair somut delillere dayalı kuvvetli şüphe olması gerekir.

Kuvvetli Şüphe Nedir? Kuvvetli şüphe en yüksek şüphe seviyesidir. Kuvvetli şüpheyi oluşturan şeyler olgudan öte somut deliller olmalıdır. Ortalama insan somut delillere bakarak failin suçu işlediğini düşünebiliyorsa kuvvetli şüphe hali mevcuttur.

• Soruşturma ve kovuşturmada kullanılmak amacıyla başka suretle delil elde etme imkânı bulunmamalıdır.

Kanun koyucu tedbire hükmetmek için hem suçu işlediğine dair kuvvetli şüphenin varlığını, hem de başka türlü delil ele geçirme imkânının olmaması şartını birlikte aramıştır.

Telefon Dinleme, Kayda Alma, Sinyal Bilgilerini Değerlendirme Tedbirinin Uygulanması

Tedbire ilişkin kararlar kurum tarafından yerine getirilir.

İletişimin tespiti, dinlenmesi veya kayda alınması işlemlerinin yapılması konusundaki karar, C.savcısı veya emrindeki adli kolluk görevlisi tarafından telekomünikasyon hizmeti veren kurum ve kuruluşlarının yetkililerine iletilir. Kurum iletişimin tespiti, dinlenmesi veya kayda alınması işlemlerinin yapılmasını ve bu amaçla cihazların yerleştirilmesini derhâl yerine getirmek zorundadır. Kurum yerine getirmediği takdirde bunlara zor kullanılması mümkündür. Kurum işlemin başladığı bittiği tarih ve işlemi yapanın kimliğini bir tutanağa kaydeder (CMK m. 137/1).

Tedbirlerde gizlilik kuralına uyulur. İletişimin tespiti, dinlenmesi veya kayda alınması işlemlerinin yapılmasına ilişkin kararlar ve bu kapsamda yapılan işlemler tedbir süresince gizli tutulur (CMK m. 135/7).

Telefon Dinleme, Kayda Alma, Sinyal Bilgilerini Değerlendirme Ne Kadar Süreliğine Mümkündür?

İletişimin “dinlenmesi” veya “kayda alınması”, “sinyal bilgilerinin denetlenmesi” kararı en çok iki ay süre için verilebilir. Bu süre bir ay daha uzatılabilir.

Örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili olarak gerekli görülmesi halinde, mahkeme yukarıdaki sürelere ek olarak her defasında bir aydan fazla olmamak ve toplam üç ayı geçmemek üzere uzatma kararı verebilir (CMK m.135/4). Örgütsel suçlarda da uzatmalar dâhil toplam süre altı ayı geçemez.

Telefon Dinleme Tedbirinin Hukuka Uygun Olarak Uygulanamayacağı İstisnalar

Şüpheli veya sanığa yüklenen suç dolayısıyla delil ele geçirmek amacıyla müdafiin bürosu, konutu ve yerleşim yerindeki telekomünikasyon araçları hakkında iletişimi tespiti, dinlenmesi, kayda alınması ve sinyal bilgilerinin değerlendirilmesi mümkün değildir (CMK m. 136).

Karar C.savcısı tarafından verildiğinde bunun onay için hakime gönderilmesi gerekir. Hakim kararı onaylamazsa dinlemeye son verilir. O ana kadar ele geçirilen kayıtlar C.savcısı tarafından on gün içinde yok edilir (CMK m.137/3).

Hakimin onaylamaması halinde o ana kadar yapılan kayıtlar hukuka aykırı delil haline gelir. Muhakemede kullanılamaz.

• Failin tanıklıktan çekinebilecek kişilerle arasındaki iletişimi kayda alınamaz. Kayda alma gerçekleşmişse bile kayıtlar derhal yok edilir. Elde edilen kayıtlar hukuka aykırı delil sayılır (CMK m. 135/2).

Örneğin Öldürme suçundan ötürü F’nin telefonu dinlenirken K ile yaptığı görüşme kayıtları muhakemede kullanılabilir. Fakat K, F’nin babası ise kayıtlar muhakemede kullanılamaz.

• Ceza Muhakemesi kişiler arasındaki telekomünikasyon yoluyla “iletişimin dinlenmesi” ve “kayda alınmasının” şartlarını düzenlemiştir. Bu hükümlerde yer alan usuller dışında hiç kimse, bir başkasının telekomünikasyon yoluyla iletişimini dinleyemez ve kayda alamaz. (CMK m. 135/9). Hangi amaçla yapılırsa yapılsın bu kayıtlar hukuka aykırı delil sayılır. Bu deliller muhakemede kullanılamaz.
• Telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi sırasında, yapılmakta olan soruşturma veya kovuşturmayla ilgisi olmayan ve ancak, kanunda tahdidi olarak belirtilen suçlardan birinin işlendiği şüphesini uyandırabilecek bir delil elde edilirse; bu delil muhafaza altına alınır. Durum Cumhuriyet Savcılığına derhâl bildirilir (CMK m. 138/2). Tesadüfen ele geçirilen delil, katalog suçlardan birisine ait değilse ele geçirilen tesadüfî delil muhakemede kullanılamaz.

Örneğin Uyuşturucu kaçakçılığı yaptığı şüphesi ile Fail F’nin telefonunun dinlenmesi esnasında, F’nin bir çocuğu istismar ettiğine dair tesadüfen delil ele geçirilirse, delil muhafaza altına alınır ve C.savcısına bilgi verilir. Fakat F’nin, M’yi kasten yaraladığına dair bir delil ele geçirilirse, bu delilin muhakemede kullanılması mümkün değildir. Kasten yaralama iletişimin denetlenmesini gerektiren suçlardan birisi değildir.

Telefon Dinleme Kayıtlarının Yok edilmesi

İletişimin tespiti, dinlenmesi veya kayda alınması, sinyal bilgilerinin değerlendirilmesi, failin yerinin tespitine ilişkin kararlar neticesinde soruşturma sırasında ele geçirilen kayıtlar iki durumda savcı tarafından yok edilir. C.savcısı soruşturmanın sonunda şüpheli hakkında kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verdiğinde veya C.savcısı tarafından verilen tedbir kararının hakim tarafından onaylanmaması halinde kayıtlar yok edilir. Yok, etme işlemi C.savcısı tarafından yapılır. Yapılan tespit veya dinlemeye ilişkin kayıtlar Cumhuriyet savcısının denetimi altında en geç on gün içinde yok edilir. Yok etmeye ilişkin durum C.savcısı tarafından bir tuta- takla tespit edilir (CMK m. 137/3).

Tespit ve dinlemeye ilişkin kayıtların yok edilmesi halinde soruşturma evresinin bitiminden itibaren en geç onbeş gün içinde, Cumhuriyet Başsavcılığı, tedbirin nedeni, kapsamı, süresi ve sonucu hakkında ilgilisine yazılı olarak bilgi verir ( CMK m. 137/4).

Kaynak: Murat Yayınları,  Centel/Zafer CMK Hukuku s.404

Avukat Saim İNCEKAŞ Adana Avukatlık ve Hukuk Ofisi