Avukatlık ücreti iki türe ayrılır: Avukat ile müvekkil arasında kararlaştırılan “akdi vekâlet ücreti” ve davayı kaybeden tarafın karşı tarafın avukatına ödemesi gereken “karşı vekâlet ücreti”. Karşı vekâlet ücretine hükmedilmesi için, davada haklı çıkan tarafın kendisini bir avukatla temsil ettirmesi yeterlidir; vekilin tüm duruşmalara katılıp katılmaması önem taşımaz. Önemli olan, bir tarafın hak veya alacağını elde etmek için avukattan hukuki yardım almak zorunda kalmış olmasıdır.
1. Dava Kaybedildiğinde Avukatlık Ücreti Nasıl Hesaplanır?
Dava sonucunda kaybeden taraf, hem kendi avukatının ücretini hem de karşı tarafın avukatlık ücretini ödemekle yükümlüdür. Bu ücret, Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’ne (AAÜT) göre hesaplanır. Her yıl Türkiye Barolar Birliği tarafından yenilenen bu tarife, avukatlık ücretlerinin alt sınırını belirler.
Karşı taraf avukatlık ücreti, davanın türüne ve değerine göre farklılık gösterir:
- Maktu vekalet ücretine tabi davalarda (boşanma, tahliye vb.) sabit bir ücret belirlenir.
- Nispi vekalet ücretine tabi davalarda (alacak, tazminat vb.) dava değerinin belirli bir yüzdesi hesaplanır.
Örneğin, 100.000 TL değerindeki bir alacak davasını kaybeden taraf, 2025 AAÜT’ye göre yaklaşık 13.500 TL karşı taraf vekalet ücreti ödemek zorunda kalabilir.
2. Dava Kaybedilince Hükmedilen Karşı Vekâlet Ücreti Kime Aittir?
Dava kaybedilince hükmedilen karşı vekâlet ücreti avukata aittir. Bu husus, Avukatlık Kanunu’nun 164. maddesinin son fıkrasında “Dava sonunda, kararla tarifeye dayanılarak karşı tarafa yüklenecek vekalet ücreti avukata aittir” şeklinde açıkça düzenlenmiştir.
Anayasa Mahkemesi, bu hükmün anayasaya aykırılığı iddiasıyla Söke 2. Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından yapılan başvuruyu reddetmiştir. 16 Mayıs 2019 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan kararda, söz konusu hükmün: Kanun önünde eşitlik ilkesine, Ayrımcılık yasağına, Adalete erişim hakkına ve Sözleşme hürriyetine aykırı olmadığı ifade edilmiştir. (İlgili kararın tam metni)
Sonuç olarak, uygulamada genel kabul gören görüş, karşı vekâlet ücretinin hükümde taraflar için verilmekle birlikte, maddi hukukta iç ilişkide hak sahibi olarak avukata ait olduğudur. Bu ücret, iş sahibinin borcu nedeniyle takas veya mahsup edilemez ve haczedilemez niteliktedir.
3. Hangi Davalar Kaybedilirse Vekalet Ücreti Ödenir?
Karşı taraf vekalet ücreti, aşağıdaki dava türlerinde söz konusudur:
- Hukuk davaları (alacak, tazminat, tahliye, boşanma vb.)
- İdari davalar (iptal, tam yargı vb.)
- İcra takipleri (karşı taraf itiraz ederse ve itirazın kaldırılması/iptali davaları)
- Ceza davalarında sanık hakkında mahkumiyet karar verilen durumlar
Örneğin, iş mahkemesinde açılan kıdem tazminatı davasını kaybeden işveren, işçinin avukatına vekalet ücreti ödemek zorundadır. Benzer şekilde, trafik kazası nedeniyle açılan tazminat davasını kaybeden sigorta şirketi, davacının avukatına vekalet ücreti öder. Ceza davasında ise özel bir durum vardır, sanığın beraat etmesi durumunda sanık avukatı avukatlık ücretini hazineden alır. Ancak sanığın cezalandırılması durumunda mağdur vekili sanıktan vekalet ücreti almaya hak kazanır.
4. Kısmi Kabul Durumunda Avukatlık Ücreti Nasıl Belirlenir?
Davanın kısmen kabul edilip kısmen reddedildiği durumlarda, her iki taraf da belirli oranda avukatlık ücreti ödemekle yükümlü olur. Bu durumda:
- Davacı, reddedilen kısım oranında karşı tarafa vekalet ücreti öder.
- Davalı, kabul edilen kısım oranında davacı tarafına vekalet ücreti öder.
Yargıtay 13. Hukuk Dairesi’nin 2020/3752 E. ve 2021/5620 K. sayılı kararında belirtildiği üzere: “Davanın kısmen kabulü halinde, kabul ve red oranlarına göre taraflar yararına vekalet ücretine hükmedilmesi gerekir.”
5. Avukat Dosyada Hiçbir İşlem Yapmasa Dahi Vekalet Ücretine Hak Kazanır Mı?
Vekalet ücretine hak kazanma durumu, avukatın dava sürecindeki aktif katkısına bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Hukuki yardımların niteliği, avukatın sadece vekaletname sunup sunmadığı veya dosyada hukuki bir işlem gerçekleştirip gerçekleştirmediği noktasında belirlenmektedir.
1. Yalnızca Vekaletname Sunmak Yeterli Değildir
Yargıtay kararları, avukatın yalnızca vekaletname ibraz etmesi ve bunun dışında herhangi bir işlem yapmaması halinde vekalet ücretine hak kazanamayacağı yönündedir.
Yargıtay’ın 1. Hukuk Dairesi 2017 tarihli ve 2014/21981 esas numaralı kararında “Sadece vekaletname ibraz eden, fakat duruşmalarda hazır bulunmayan ve müvekkili lehine herhangi bir işlem yapmayan davalı lehine vekalet ücreti hükmedilemeyeceği” belirtilmiştir. Bu karar, avukatın dosyada hiçbir işlem yapmaması durumunda vekalet ücretine hak kazanamayacağını ifade etmektedir.
2. Hukuki İşlem veya Katkı Sunmak Gerekir
Başka bir Yargıtay kararında ise avukatın duruşmalara katılmamış olmasına rağmen, dosyaya bir cevap dilekçesi sunmuş olması, vekalet ücretine hak kazanmak için yeterli kabul edilmiştir.
Yargıtay 4. Hukuk Dairesi 2016 tarihli kararında şu önemli tespitleri yapmıştır: “Avukatlık ücreti kesin hüküm elde edilinceye kadar olan dava, iş ve işlemler ücreti karşılığıdır. Vekilin ücrete hak kazanabilmesi için mutlaka duruşmaya katılması koşulu aranmamaktadır. Vekilin dava açmak için dilekçe yazmış olması veya cevap vermesi de bir çalışmayı ve ücreti gerektirmektedir.”
6. Karşı Taraf Vekalet Ücretini Ödemezsem Ne Olur?
Karşı taraf vekalet ücretinin ödenmemesi durumunda:
- İlama dayalı icra takibi başlatılabilir. Yasal Faiz ve Ek Masraflar çıkar.
- Ödeme emrine itiraz edilemez (ilamlı takip olduğu için).
- 7 günlük ödeme süresi sonunda cebri icra (haciz) yoluna başvurulur.
- Borçlunun mal varlığına haciz konulur.
7. Sık Sorulan Sorular
Karşı tarafın avukatı ile Sulh yoluyla anlaşma sağlanması durumunda ödeme yükümlülüğünüz ortadan kalkar. Ancak samimi olmak gerekirse karşı taraf avukatının hiçbir sebep yokken kazandığı bu haktan vazgeçmesi pratikte pek rastlanır bir durum değildir.
Davayı kazanan taraf, kendi avukatının ücretini öder ancak karşı taraf vekalet ücreti ödemez.
Avukatı olmayan taraf davayı kaybederse, karşı tarafın avukatına vekalet ücreti ödemek zorundadır. Ancak kendisi avukat tutmadığı için kazanması durumunda kendi lehine vekalet ücretine hükmedilmez.
Özetle
Dava kaybedildiğinde ödenecek avukatlık ücreti, birçok vatandaşımız için beklenmedik bir neticedir çünkü çoğu zaman davanın kaybedilmesi durumunda ortaya çıkacak bu risk davanın başında kendisine anlatılmaz. Davayı kaybetme üzerine vatandaş ve avukatı çok konuşmaz, sadece iyi senaryoları göz önüne alırlar. Bu nedenle, dava açmadan önce olası risklerin iyi hesaplanması ve bir hukuk uzmanından danışmanlık alınması önemlidir. Her davanın kendine özgü koşulları bulunduğundan, genel bilgiler yerine özel durumunuza uygun hukuki değerlendirme yaptırmak en doğru yaklaşım olacaktır.
