Hukukta Kişi Ne Demektir?
Kişi, hukuk aleminin en temel kavramıdır. Günlük hayatta kullanılan kişi sözcüğü ile hukuk dilinde kullanılan kişi, kavram olarak farklıdır.
Hukukta kişi, haklara ve borçlara sahip olan varlık anlamına gelir. Kişiler, gerçek kişiler ve tüzel kişiler diye iki gruba ayrılırlar. İnsanlar, sağ olarak doğdukları andan itibaren varlık aleminde kişi olarak nitelendirilirler. Kişilik niteliği, doğumla kazanılır, ölümle sonlanır. Kişi olmanın en önemli sonucu, doğumla birlikte haklara ve borçlara sahip bulunma olgusudur.
İstisnasız bütün insanlar, gerçek kişidirler.
Hukukta, haklara ve borçlara sahip olabilme niteliklerine sahip ikinci grup kişiler, tüzel kişilerdir. Tüzel kişiler, hükmi kişilerdir, yani gerçek kişi değil, hükmen kişi sayılan varlıklardır. Kuruluş, tescil ve ilânla hukuk âleminde varlık gösterirler. İradelerini organları ve temsilcileri vasıtasıyla kullanırlar. Bağlı bulundukları hukuk kurallarına göre tüzel kişiler, hukuk tüzel kişileri ve kamu hukuku tüzel kişileri olmak üzere iki gruba ayrılırlar.
Devlet kamu idarelerini, belediyeleri ve köyleri, kamu tüzel kişilerine; dernekleri, vakıfları ve ticari şirketleri de özel hukuk tüzel kişilerine örnek gösterilebiliriz.
Kişinin Sahip Olduğu Haklar Nelerdir?
Kişinin maddi, manevi ve ekonomik bütünlüğü mutlaka korunmalıdır. Bunlar kişinin mutlak haklarıdır. Yani kişi bu haklarını herkese; devlete ve insana karşı ileri sürebilir. Kişilik hakları denilen bu haklar kişinin kendisine sıkı sıkıya bağlıdır. Kişi bu mutlak haklarını mirasçılarına devredemez. Kişilik hakları kişinin doğumu ile kazanılır ve ölümü ile birlikte ortadan kalkar.
Yukarıda bahsettiğimiz maddi, manevi ve ekonomik kişilik haklarını kısaca açıklamamız gerekirse:
Maddi kişilik hakları: Burada yer alan maddi sözcüğü parayı değil kişinin vücut bütünlüğünü ifade etmektedir. Kişi sağlığının ve bedeninin her türlü haksız saldırıdan korunmasını isteyebilir. Kişi vücudunda yer alan biyolojik bir maddeyi başkasına vermeye zorlanamaz, bu şekilde bir sözleşme yapılsa bile böyle bir sözleşme geçersizdir. Hatta diğer taraf geçersiz sözleşme nedeniyle tazminat dahi isteyemez.
Manevi kişilik hakları: Kişinin manevi hakları dendiğinde aklımıza ilk olarak kişinin şerefi ve haysiyeti gelmektedir. Bunların yanında kişinin ismi, hürriyeti, sırları, inandığı dini gibi hususlar da manevi kişilik hakları içerisinde yer alır. Kişi sırlarının korunmasını, şeref ve haysiyetinin zedelenmesinin önlenmesini, özel hayatının gizliliğini talep etme hakkına sahiptir.
Ekonomik kişilik hakları: Kişi ekonomik hayatta özgürce yer alabilir. Ticaret yapabilir, bir işe girip sigortalı çalışabilir vs. Kişinin bu gibi ekonomik haklarını kullanması engellenemez.
