Tebligatın İadesi Halinde Ne Yapılır?

Tebligat: hukuksal bir eylem veya işlemden ilgili kimsenin haber almasını sağlamak maksadıyla, yetkili kurumun yazı veya ilan şeklinde düzenleyeceği bilgilendirme işlemi anlamını taşır. Tebligatın muhatap kişiye ulaştırılması devletin egemenlik gücünün bir tezahürü yani sonucudur. Tebligatın ulaştırılması sürecinde yaşanan aksaklıklar devlet egemenliğine ilişkin çeşitli şüphelerin oluşmasına yol açar.

Tebligatın kanuna uygun ve güvenli bir şekilde yapılması gerekmektedir. Diğer yandan tebligatın ulaşması için harcanan zamanın da verimli kullanılması lazım gelmektedir. Bu nedenle tebligatın ulaşamaması gibi durumlarda yapılması gereken prosedürler etkili bir biçimde Tebligat Kanunu’nda düzenlenmiştir.

1.1. Tebligat İadesinin Hukuki Tanımı

Tebligatın ulaşamaması, muhatap kişiye teslim edilememesine durumuna “tebligatın bila iadesi” denilmektedir.  Muhatap kişinin bilinen adresine yapılan tebligat (TK md 10/1) kuruma tekrar iade edilir ise bu durumda TK md 21/2 maddesine göre tebligat çıkartılır.

Uygulamada muhatabın gerçek adresinin belirlenmesinde birçok güçlük yaşanmaktadır. Bu güçlüklerin yaşanmasını önlemek için kurulmuş olan sistemlerden MERNİS ve AKS güncel olarak vatandaşların adreslerini toplamaya çalışmaktadır.

“Bilinen adres” muhatabın adres kayıt sistemindeki veya başka bir adresi olabilir.

Bilinen en son adresin tebligata elverişli olmaması durumunda, muhatabın AKS’de (Adres Kayıt Sistemi) yer alan yerleşim yeri adresi bilinen en son adresi olarak kabul edilecektir. Sonuç olarak tebligat bu adrese yapılır.

1.2. Tebligat İade Olursa Ne Olur?

Tebligat iadesi, domino etkisi yaratarak hukuki süreçlerinizi baştan aşağı etkileyebilir. Davalarda hak düşürücü ve yargılamayı devam ettiren cevap dilekçesi, istinaf ve temyiz gibi tüm süreler durur, dava dışı tebligatlarda süreler durmaz, tebligatın iade işlemlerinin usulüne uygun olup olmadığı denetlenir, ek tebligat masrafı yatırılır ve yeniden tebligat talepli dilekçe yazılır.

---

Tebligatınız hangi sebeple iade edildi? PTT’nin iade tutanağında (posta memuru tarafından hazırlanan tebligat durum mazbatası) belirttiği neden, atacağınız hukuki adımları belirleyecektir. Tebligatın iadesi durumunda ilk olarak şu adımları atarız:

1. İade tutanağının incelenmesi
2. Adres araştırması başlatılması (bankadan, idari kurumlardan veya kolluk marifetiyle)
3. MERNİS/UAVT sorgulaması
4. Alternatif tebligat yollarının değerlendirilmesi
5. Yeniden mernis şerhli tebligat talebi

Bu adımları atarken tebligatın iade sebebi bizim için belirleyici unsurdur. O halde tebligat iade tutanağında yer alan sıkça karşılaşılan iade sebeplerini ve iade sebeplerine göre tebligat iade edilirse ne yapılması gerektiğini inceleyelim:

2.1. Muhatabın Adreste Bulunmaması

Muhatap adreste yok” ne anlama gelir? PTT görevlisi belirtilen adrese gittiğinde, tebligat alıcısını bulamadığı durumda bu kayıt düşülür. Kişi o adreste oturuyor olabilir ancak tebligat anında evde değildir.

Bu durum, Tebligat Kanunu’nun 16. ve 21. maddesinde detaylı olarak düzenlenmiştir ve PTT görevlisinin izleyeceği prosedür net bir şekilde belirlenmiştir. Tebligat Memuru Adreste Kimseyi Bulamazsa Ne Yapar?

• Muhatapla aynı konutta oturan kişiye tebligat yapılır.
• Yoksa memur tebligatı muhtara veya zabıtaya teslim eder.
• Kapıya ihbarname yapıştırılır. Tebligatın kime hangi tarihte teslim edildiği ve nereden alınacağı yazılır.
• En yakın komşulardan birine durum bildirilir. Komşunun adı, soyadı, daire numarası tutanağa yazılır.
• Kritik Nokta: İhbarnamenin kapıya yapıştırıldığı tarih, tebliğ tarihi sayılır!

2.2. Adresin Yetersiz veya Yanlış Olması

Hangi durumlarda adres yetersiz sayılır? Son bilinen adreste sokak adı yok, kapı numarası eksik, daire belirtilmemiş veya semt yanlış yazılmış ise tebligat “adres yetersiz” koduyla iade edilir.

Adres yetersiz veya yanlış sebebiyle iade durumunda ne yapılır?

• Mernis sisteminde adres sorgulaması sonucu tebligat bu adrese yapılır.
• Mernis sisteminde adresi yoksa adres araştırması yapılır.
• Adres araştırması da sonuç vermezse ilanen tebligat yapılır.

2.3. Muhatap Tanınmıyor Kaydı

“Tanınmıyor” ile “adreste yok” arasındaki fark nedir? Tanınmıyor kaydında, o adreste yaşayanlar muhatabı hiç duymadıklarını beyan ederler. Bu durum çoğunlukla eski veya yanlış adres bilgisinin kullanılması sonucu ortaya çıkar. Adreste yok durumunda ise hala komşuya haber verip kapıya ihbar yapıştırıp muhtara tebligat yapılması mümkündür. Ancak Tanınmıyor iade sebebinde o adreste tebligat yapılması mümkün olmaz.

Yapılması gerekenler:

1. Derhal MERNİS sorgulaması talep edin ve bu adrese
2. Sosyal güvenlik kayıtlarından iş adresi araştırın
3. Tapu ve trafik kayıtlarından adres tespiti yapın
4. Son çare olarak ilanen tebligat yoluna başvurun

Büromuzun başarı örneği: İstanbul’da 2.5 milyon TL’lik alacak davasında, borçlu “tanınmıyor” kaydıyla tebligatı almamıştı. SGK kayıtlarından iş yerini tespit ettik, iş adresine tebligat yaptırarak davayı kazandık.

2.4. Tebellüğden İmtina (Reddetme)

Muhatap veya yetkili kişi tebligatı almayı reddederse, PTT görevlisi durumu tutanağa bağlar ve tebligat yapılmış sayılır.

Önemli hukuki kural:

• Tebligat Kanunu 21/2: “İmtina halinde tebligat yapılmış sayılır.”
• Reddetme tarihi, tebliğ tarihi kabul edilir.
• Süreler o günden itibaren işlemeye başlar.

2.5. Adres Değişikliği Bildirimi

Taşındım ama adres bildirmedim, sorun olur mu? Evet, büyük sorun olur! Adres değişikliğini 10 gün içinde bildirmezseniz, eski adresinize yapılan tebligat geçerli sayılır. Adres değişikliği işlemleri ve nasıl yapılacağına dair yazımızı okumanızda fayda var.

Yasal zorunluluklar:

• Nüfus müdürlüğüne bildirim (İkamet adresi için)
• Mahkemeye/icraya bildirim (Devam eden davalar için)
• Vergi dairesine bildirim (Tebligat adresi için)

Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı: “Usulüne uygun bildirilmemiş adres değişikliği, eski adrese yapılan tebligatın geçerliliğini etkilemez.”

2.6. İşyeri/Kurum Kapalı

İş yerim kapalıyken gelen tebligat geçerli mi? İş yerinin geçici (öğle arası, tatil) veya sürekli kapalı olması durumunda tebligat iade edilir. Ancak hukuki sonuçları farklıdır:

Geçici kapalı ise:

• PTT tekrar deneme yapar
• Mesai saatlerinde tebligat yapılır
• Komşu iş yerine bırakılabilir

Sürekli kapalı ise:

• Ticaret sicilinden yeni adres araştırılır
• Şirket yetkililerinin ev adreslerine gönderilir
• KEP adresine elektronik tebligat yapılır

2.7. Vefat Nedeniyle İade

Vefat eden kişiye gelen tebligat ne olur? Muhatabın vefat ettiği öğrenilirse, tebligat mirasçılara yapılmalıdır.

İzlenecek prosedür:

1. Vefat kaydı nüfustan teyit edilir
2. Veraset ilamı için süre beklenir (1 ay)
3. Mirasçıların adresleri tespit edilir
4. Her mirasçıya ayrı tebligat gönderilir

Kritik nokta: Mirasçılar mirası reddedebilir. Bu durumda tebligat yapılmasına gerek kalmaz.

2.8. Görev Nedeniyle Geçici Ayrılık

Askerlik, tutukluluk veya yurt dışı görevi tebligatı etkiler mi? Evet, bu durumlarda özel prosedürler uygulanır:

Askerlik durumu:

• Birlik komutanlığına tebligat gönderilir
• Asker kişiye komutanlık tebliğ eder
• Terhis sonrası normal adrese gönderilir

Tutukluluk/hükümlülük:

• Cezaevi müdürlüğüne gönderilir
• Kurum içinde tebliğ edilir

Yurt dışında görev/eğitim:

• Konsolosluk aracılığıyla tebligat
• 6 aya kadar uzayabilen süreç

Büromuzdan kritik tavsiye: Tebligat iadesi karşısında panik yapmayın ancak zaman kaybetmeden harekete geçin. Her iade sebebinin farklı çözümü vardır ve doğru strateji ile hak kaybı önlenebilir. Özellikle dava açma, itiraz veya temyiz süresi işleyen tebligatlarda, profesyonel hukuki destek almanız hayati önem taşır.

---

İade işleminin de bir usulü vardır. Posta memuru iade işlemini yaparken Tebligat Kanunu’na uygun davranmalıdır, aksi taktirde usulsüz bir tebligattan bahsedilir ve hukuki süreç sekteye sekteye uğrar.

3.1. Usulüne Uygun İade

PTT görevlisinin Tebligat Kanunu’ndaki tüm kurallara uyarak, gerekli araştırmaları yapıp, tutanakları düzenleyerek yaptığı iade işlemidir. Bu durumda tebligat yapılamamış sayılır ve Tebligat Kanunu’nun öngördüğü (mernis adresine veya ilanen tebligat gibi) sonraki tebligat işlemleri yapılarak süreç tamamlanır.

3.2. Usulsüz İade

PTT görevlisinin yasal prosedürleri atlayarak veya eksik bırakarak yaptığı iade işlemidir. Bu gibi usulsüz bir işlemden sonra yapılacak her tebligat işlem de usulsüz sayılır. Örneğin tebligat iade tutanağının usulsüz bir şekilde eksik doldurulması ardından (komşunun ismini yazmamak veya iade sebebini eksik yazmak gibi) yapılacak bir ilanen tebligat işlemi kendi özelinde doğru yapılmış olsa dahi ileride gelecek bir itiraz sonrası geçersiz sayılır.

---

4.1. Adres Kayıt Sistemindeki Adrese Doğrudan 21/2 Maddesi ile Tebligat Çıkarılması Savunma Hakkını İhlal Eder

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, muhatabın adres kayıt sistemindeki adresine doğrudan Tebligat Kanunu 21/2 maddesi uyarınca tebligat çıkarılmasının hukuka aykırı olduğuna hükmetti. Kararda, “Tebligat Kanunu’nun 10.maddesine eklenen ikinci fıkra ile gerçek kişilere yapılacak tebligatla ilgili olarak iki aşamalı bir yol benimsenmiştir” denilerek, önce bildirilen adrese normal tebligat çıkarılması, bu adrese tebligat yapılamadığı takdirde ancak o zaman adres kayıt sistemindeki yerleşim yeri adresine 21/2 maddesine göre tebligat yapılması gerektiği vurgulandı. Yüksek Mahkeme, “muhatabın adres kayıt sistemindeki yerleşim yeri adresine başka adresi bilinmiyor diyerek doğrudan 21/2. maddesine göre tebligat çıkartılması” uygulamasının “Anayasanın 36. maddesine aykırı” olduğunu ve “muhatabın savunma hakkının kısıtlanması anlamına” geldiğini belirtti. Kararda ayrıca, Tebligat Yönetmeliği’nin 79. maddesinde 21/2’ye göre çıkarılacak tebligatların “açık mavi renkli zarflarla” yapılacağının belirtilmesinin, “bu usulün hemen başvurulacak bir yol olmadığı, istisna olarak ve belirli şartların oluşması halinde başvurulacak bir tebligat şekli olduğunu” gösterdiği ifade edildi. (🧾 Yargıtay 12. HD., E. 2013/21372, K. 2013/29142, T. 19.9.2013)

4.2. Yurt Dışında Yaşayan Davalılara Doğrudan 21. Madde ile Tebligat Yapılması Usulsüzdür

Yargıtay 10. Hukuk Dairesi, iş kazası tespiti davasında yurt dışında ikamet eden üç davalıya doğrudan Tebligat Kanunu 21. maddesi uyarınca tebligat yapılmasını hukuka aykırı buldu. Kararda, “dosya kapsamına göre davalıların yurt dışında ikamet ettiği anlaşılmakla davalıların açık adresi araştırılmaksızın, doğrudan TK 21. maddeye göre tebligat yapılması isabetsizdir” denilerek, yurt dışında yaşayan kişilere öncelikle Tebligat Kanunu’nun 25 ve 25/a maddelerinde düzenlenen yurt dışı tebligat usulünün uygulanması gerektiği vurgulandı. (🧾 Yargıtay 10. HD., E. 2019/54, K. 2020/1499, T. 24.02.2020)

4.3. Yurt Dışında Yaşayan Davalıya Adres Araştırması Yapılmadan İlanen Tebligat Yapılması Hukuka Aykırıdır

Yargıtay 14. Hukuk Dairesi, ortaklığın giderilmesi davasında yurt dışında ikamet eden davalıya, öncelikle yurt dışı adresi ve adres kayıt sistemindeki adresi araştırılmadan doğrudan Tebligat Kanunu’nun 35. maddesine göre tebligat yapılmasını usulsüz buldu. Kararda, “davalı adına daha önce TK’nun 10. maddesine göre çıkarılan tebligat evrakının ‘muhatabın yurtdışında ikamet ettiği’ belirtilerek bila tebliğ iade edildiği; davalının yurtdışı ikamet adresi araştırılmadığı gibi adres kayıt sistemindeki adresi de tespit edilmeksizin” tebligat yapıldığı tespit edilerek, “Tebligat Kanununun 35. maddesine göre tebligat yapılabilmesi için öncelikle, mahkemece aynı adrese usulüne uygun olarak en azından bir kere tebliğ yapılabilmiş olması” ve “muhatabın adres kayıt sisteminde herhangi bir adresinin de bulunmaması” gerektiği vurgulandı. Yüksek Mahkeme, öncelikle davalının yurt dışı adresinin Tebligat Kanunu’nun 25. maddesi uyarınca araştırılması, bulunamazsa adres kayıt sisteminden tespit edilecek adrese usulüne uygun tebligat yapılması gerektiğine hükmedip dosyayı mahkemesine iade etti. (🧾 Yargıtay 14. HD., E. 2016/8118, K. 2019/6513, T. 10.10.2019)

---