HUKUK VE İDARE MAHKEMELERİNİN BİRBİRİNE ETKİLERİ
Hukuk mahkemesinde yargı yolu itirazı ve bunun idare mahkemesine etkisi
İdare mahkemesinde açılması gereken bir dava, hukuk mahkemesinde açılmış bulunursa, davalı İdare, yargılamanın her aşamasmda Yargı Yolu (Görev) itirazında bulunabilir. Davalı idare, en geç birinci oturumda yargı yolu itirazında bulunmuş olur ise, Hukuk Mahkemesi, bu itiraz üzerine olumlu ya da olumsuz bir karar vermek zorundadır.
Hukuk mahkemesi davalı idarenin Yargı Yolu itirazının reddine karar vermiş bulunursa; bu ihtimalde, ortaya “Olumlu Görev Uyuşmazlığı” çıkmış olur. Diğer bir deyişle, iki mahkeme de kendini görevli saymaktadır. Bu durumda, davalı idare (Danıştay Başsavcısı), Uyuşmazlık Mahkemesi’ne başvurursa, Hukuk Mahkemesi, Uyuşmazlık Mahkemesi tarafından bir karar verilinceye kadar davayı görmeyi durdurur.
Hukuk mahkemesi, davalı idarenin birinci oturumdan sonra yapacağı görev itirazını da kabul edip Görevsizlik Kararı verebilir. Hukuk mahkemesi, yargılamanın her aşamasmda re’sen görevsizlik kararı verebilir. Hukuk mahkemesi, görevsizlik kararı vermekle yetinir.
Hukuk mahkemesinin “Görevsizlik Kararı” vermesi üzerine, davacı, 30 gün içinde, görevli idare mahkemesinde “İdari Dava” açmak zorundadır (İYUK.md.9/1). Bu 30 günlük süre, bir ek süredir. Davacının bu usûlden yararlanabilmesi için, hukuk mahkemesindeki davasmı, idari dava açma süresi içinde açmış bulunması gerekir.
30 gün içinde İdare Mahkemesi’nde açılan davada da “Görevsizlik Karan” verilmiş bulunursa, bu durumda ortaya “Olumsuz Görev Uyuşmazlığı” çıkar. Olumsuz Görev Uyuşmazlığı çıküğmda, uyuşmazlığın giderimi için Uyuşmazlık Mahkemesi’ne gidilir. Hatta bu gibi hallerde İdare Mahkemesi, görevli mahkemenin tayini için doğrudan Uyuşmazlık Mahkemesi’ne de başvurabilir.
İdare mahkemesinde yargı yolu itirazı ve bunun hukuk mahkemesine etkisi
Hukuk mahkemesinde açılması gereken bir dava, idare mahkemesinde açılmış olursa, bu durumda davalı taraf, yargılamanın her aşamasında Yargı Yolu (Görev) İtirazı’nda bulunabilir. “Yargı Yolu”, dava şartı olduğundan, bu konuda itiraz vuku bulmasa bile, mahkeme re’sen (kendiliğinden) de Görevsizlik Kararı verebilir (İYUK.md.l4/3-a; 15la). Burada HMK.tnd.20 hükmü de kıyasen uygulanabilir.
Buna göre, İdare Mahkemesi, Görevsizlik Kararı verir; bu karar da kesinleşirse, davacı, tebellüğden itibaren 2 hafta içinde Görevsizlik kararını veren mahkemeye (yani İdare Mahkemesine) dilekçeyle müracaat edip, dava dosyasının “Görevli Hukuk Mahkemesi” ne gönderilmesini talep eder {HMK.md.20).
Dosya kendisine gönderilen Hukuk Mahkemesi de, re’sen taraflara davetiye gönderir (HMK. md.20/2). Görevsizlik kararının kesinleştiği tarihten itibaren 2 hafta içinde davacı başvuruda bulunmaz ise, idare mahkemesinde açtığı dava, açılmamış sayılır (HMK.md.20/1).
Eğer davacı, 2 haftalık süre geçtikten ve hatta idare mahkemesindeki açtığı dava için “Açılmamış Sayılma Kararı” verilmesinden sonra, hukuk mahkemesinde yeni bir dava açarsa, bu dava, idare mahkemesinde açtığı davanın devamı sayılmaz.
Ancak Hukuk Mahkemesi de “Görevsizlik Kararı” verirse, o takdirde “Olumsuz Görev Uyuşmazlığı” doğmuş olur; uyuşmazlığın giderimi için Uyuşmazlık Mahkemesi’ne başvurulur. Bu ihtimalde de, Hukuk Mahkemesi, doğrudan Uyuşmazlık Mahkemesi’ne başvuru yolunu kullanabilir.
Deneme