Yeni hukuk muhakemeleri usulü kanununun yürütmeye girmesiyle birlikte artık mahkemelerde “ön inceleme” adı altında ilk duruşmalar yapılmaktadır. Peki nedir bu ön inceleme? Ön inceleme duruşması ne kadar sürer, ön inceleme duruşmasında avukat ne yapar, ön inceleme duruşmasında tanık dinletilir mi?
Ön İnceleme Ne Demektir?
Dilekçe teatisi sürecinin bitiminden sonra başlayıp tahkikat aşamasına kadar devam eden süreç, “Ön İnceleme Aşaması”dır. Mahkeme ön inceleme aşamasında şu işlemleri yapar:
- Dava şartlarını inceler.
- Varsa ilk itirazları inceler.
- Taraflar arasındaki uyuşmazlık konusunu tam olarak belirler.
- Hazırlık işlemleri yapar.
- Tarafların delillerini sunmalarını ister.
- Taraf delillerinin toplanması için gereken işlemleri yapar.
- Tarafları, üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri davalarda onları sulhe veya arabulucuğa teşvik eder.
- Mahkeme, ön inceleme aşamasındaki usulü iş ve işlemleri tutanağa geçirir (HMK. Md. 137/1).
Tahkikat aşamasında yapılabilecek hiçbir işlem, “Ön İnceleme Aşaması”nda yapılamaz. Örneğin, ön inceleme sırasında keşif yapılamaz, bilirkişi ya da uzman görüşü alınamaz, tanık dinlenemez, yemin teklif edilemez.
Ön inceleme aşamasında, mahkeme, tarafları sulh olmaya veya Arabuluculuk Yolu’na gitmeye teşvik eder.
Mahkeme Ön İnceleme Aşamasında Neler Yapar?
6100 sayılı Yasa’nın 137. maddesinde, ön incelemenin kapsamı, 138. maddesinde ön inceleme aşamasında dosya üzerinden dava şartları ve ilk itirazlar hakkında verilecek kararlar, 139. maddesinde ön inceleme duruşmasına davet, 140. maddesinde ise yapılması zorunlu olan ön inceleme duruşması düzenlenmiştir.
Mahkeme ön incelemeyi yaparken bu ön incelemenin duruşmalı veya duruşmasız ( dosya üzerinden ) yapılmasına karar verebilir.
(1) Dosya Üzerinden Ön İnceleme
Ön inceleme, 6100 sayılı HMK.nun usûl sistemine getirdiği önemli bir yeniliktir. Yargılamadaki gecikmeleri önleme ve yargılamaya hız getirme saikiyle “Ön inceleme ” aşamasına yer verilmiştir.
Dilekçelerin teâtisi (karşılıklı verilmesi ve tebliğ olunması) evresi bittikten sonra mahkeme hâkimi, dosya içindeki bütün dilekçe ve belgeleri tetkik eder. Dosya üzerinden yapılacak bu tetkikte hakim, öncelikle şu iki yönü inceleyip karara bağlar:
- Dava şartları
- İlk itirazlar
Bu iki hususla ilgili inceleme, dosya üzerinden yapılabilir, ayrıca duruşma yapılmasına gerek yoktur. Mahkeme yetkisiz ya da görevsiz ise, dosya üzerinden yetkisizlik veya görevsizlik kararını verebilir. Özetle, “Ön İnceleme Aşaması“nda dosya üzerinden karar verilebilecek haller, “Dava Koşulları” ile “İlk İtirazlar” dan ibarettir. Bu iki konu dışında, diğer yönlerin incelenmesi, duruşma yapılmasını gerektirir. Ancak, mahkeme, gerektiği takdirde kararını vermeden önce, bu hususlarda tarafları dinlemek isteyebilir ve bu sebeple de ön inceleme duruşma günü verebilir (HMK. md. 138).
(2) Duruşmalı Ön İnceleme
Mahkeme, (HMK md. 138 çerçevesinde) dosya üzerinden yapacağı incelemenin ardından, ön inceleme için bir duruşma günü belirleyerek taraflara tebliğ eder (HMK. md. 140). “Ön İnceleme Duruşması”na çağrı önemlidir.
Çünkü, çıkarılacak davetiyede (çağrıda), diğer bilgi ve bildirimlerin yanında;
- Taraflara sulh için gerekli hazırlığı yapmaları,
- Duruşmaya taraflardan sadece birinin gelmesi ve yargılamaya devam edilmesini istemesi durumunda, mazeretsiz gelmeyen tarafın, yokluğunda yapılan işlemlere itiraz edemeyeceği,
- Duruşmaya gelen tarafın, gelmeyenin muvafakatına gerek kalmadan iddia ve savunmasını genişletebileceği veya değiştirebileceği ihtarlarına yer verilir (HMK. md. 139).
Ön İnceleme Duruşması Ne kadar Sürer
Ön inceleme duruşması, kural olarak tek duruşmada tamamlanır. Ancak zorunlu hallerde bir defaya mahsus olmak üzere, yeni bir duruşma günü tayin edilir (HMK. md. 140/4). Demek oluyor ki, ön inceleme duruşması, azâmi 2 kez yapılabilir.
Hâkim, ön inceleme duruşmasında, öncelikle “Dava Şartlan” ve (kesin kurala bağlı olmayan yetki itirazı, tahkim yolu itirazı ve iş bölümü itirazından oluşan) ” İlk İtirazlar” hakkında karar verebilmek için, gerekli görürse, tarafları dinler; daha sonra, tarafların iddia ve savunmaları çerçevesinde, anlaşabildikleri ve anlaşamadıkları hususları tek tek tespit ederek duruşma tutanağına yazar (HMK. md. 140/1).
Hâkim, uyuşmazlık konularını tespit ettikten sonra, tarafları sulhe veya arabuluculuk yoluna teşvik eder; bu konuda sonuç alınacağı kanaatine varır ise, (bir defaya mahsus olmak üzere) yeni bir duruşma günü tayin eder (HMK. md. 140/2).
Ön inceleme duruşmasının sonunda, tarafların sulh/arabuluculuk girişim ve çabalarından bir sonuç alıp almadıkları; sonuç almadıkları takdirde anlaşamadıkları hususların nelerden ibaret olduğu tutanakla tespit edilir. Düzenlenen tutanağın altı, ön inceleme duruşmasında hazır bulunanlarca (hâkim, kâtip ve taraflarca) imzalanır. Daha sonra “Tahkikat” aşaması, bu tutanak içeriği esas alınarak yürütülür (HMK. md. 140/3).
Önemle belirtilmelidir ki, ön inceleme duruşmasında, taraflarca, dilekçelerinde gösterdikleri, ancak henüz sunmadıkları belgeleri mahkemeye sunmaları veya başka yerden getirtilecek belgelerin getirilmesi için gerekli açıklamayı yapmaları için kendilerine 2 haftalık kesin süre verilir. Bu hususların (verilen kesin süre içinde) tam olarak yerine getirilmemesi halinde, o delile dayanmaktan vazgeçilmiş sayılmasına karar verilir (HMK. md. 140/5).
Ön İnceleme Duruşması İçin Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süre
Mahkeme, ön inceleme duruşmasını tamamladıktan sonra ve fakat ” tahkikat” evresine geçmeden önce, düşürücü süreler” ile “zamanaşımı” hakkındaki itiraz ve delilleri (savunmaları) de ayrı ayrı inceleyip karara bağlar.
Ön İnceleme Aşamasında İddia ve Savunma Genişletilebilir Mi?
Tarafların “Dilekçe Teâtisi” sırasında, “Cevaba Cevap” ve “İkinci Cevap” dilekçeleri ile iddia ve savunmalarını genişletme veya değiştirme serbestisine sahiptirler.
“Ön inceleme aşaması”nda ise, iddia ve savunmayı “Genişletme ve Değiştirme” ancak iki şekilde mümkün olabilir:
- Açık rıza ile ön inceleme duruşmasında taraflardan biri, diğer tarafın (zımnî=örtülü) değil, açık ve net muvafakatıyla iddia ve savunmasını değiştirebilir ya da genişletebilir.
- Taraf yokluğunda ön inceleme duruşmasına gelen taraf, mazeretsiz olarak gelmeyen tarafın yokluğunda iddia veya savunmasını değiştirebilir veya genişletebilir (HMK. md. 141/1)
Ön inceleme aşamasının tamamlanmasından sonra iddia veya savunma değiştirilemez ve genişletilemez (HMK. md. 141/1). Ancak, bu konuda “Islah Yolu” ile “Karşı Tarafın Açık Muvafakati Yolu” hükümleri saklıdır (HMK. md. 141/2).
Ön İnceleme Duruşması Yargılamanın Uzamasını Engeller
Yargılamanın gereksiz yere uzamasının engellenmesi; mahkemenin ve tarafların yargılamada gereken hazırlığı davanın başında yapmasının sağlanması bakımından, Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile dilekçelerin verilmesinden sonra ve tahkikat aşamasından önce gelmek üzere “ön inceleme” adıyla yeni bir yargılama aşaması kabul edilmiştir (H. …/O. …/ M….. Medeni Usul Hukuku, 11 …, 20ll, s.375-376).
Ön İnceleme Duruşmasında Tahkikata Yönelik İşlem Yapılamaz
6100 sayılı …’nın ön incelemenin kapsamı başlıklı 137. maddesinde, dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra ön inceleme yapılacağı, 138. madde dikkate alınarak öncelikle dava şartları ve ilk itirazlar hakkında dosya üzerinden karar vereceği, dava şartları ve ilk itirazlar hakkında gerektiği takdirde kararını vermeden önce, bu konuda tarafları ön inceleme duruşmasında dinleyebileceği, ön inceleme duruşmasında tarafların iddia ve savunmaları kapsamında uyuşmazlık konularını tam olarak belirleyebileceği, hazırlık işlemleri ile tarafların delillerini sunmaları ve delillerin toplanması için gereken işlemleri yapacağı, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği davalarda onları sulhe veya arabuluculuğa teşvik edeceği ve bu hususların tutanağa geçirileceği belirtilmiştir. Ön inceleme duruşmasında dava şartları ve ilk itirazlar ile sınırlı olmak üzere Tanık dinleme, belge inceleme, bilirkişi görüşü alma, keşif yapma ve yemin teklif etme gibi işlemler yapılabilir, ancak tahkikata yönelik işlemler yapılamaz
Ön İnceleme Tamamlanmadan Tahkikata Geçilemez
Yasa’nın 137. maddesinin ikinci fıkrasında ise ön inceleme tamamlanmadan ve gerekli kararlar alınmadan tahkikata geçilemeyeceği ve tahkikat için duruşma günü verilemeyeceği düzenlenmiştir. Gereksiz duruşmalara ilişkin uygulamadaki eski alışkanlıkların devam etmesinin kesin olarak önüne geçilmesi amacıyla kanun koyucu, ön inceleme aşaması tamamlanmadan ve bu aşamada alınması gereken kararlar alınmadan tahkikat aşamasına geçilmesini ve tahkikat için duruşma günü belirlenmesini kesin bir ifade ile (emredici nitelikteki bir düzenlemeyle) yasaklamıştır (H. …/O. …/M…., a.g.e., s.375-376).
Tüm bu hususlar dikkate alındığında, dilekçeler aşaması tamamlandıktan sonra öncelikle dosya üzerinden dava şartları ve ilk itirazların incelenmesi; bu konularda olumlu veya olumsuz bir karar verilmesi, dosya üzerinden karar verilemeyen dava şartları ile ilk itirazlar hakkında karar verilmek ve diğer ön inceleme işlemlerini yapmak üzere tarafların ön inceleme duruşmasına davet edilmesi, 6100 sayılı … 137. ve 140. maddelerine göre ön inceleme duruşmasında gerekli usul işlemleri yapıldıktan sonra, tahkikat duruşmasına geçilmesi gerekir.”
Ön İncelemeye Katılmayan Tarafa Tahkikat Duruşma Tarihini Bildirir Tebligat Gönderilmelidir
Ön inceleme aşamasının tamamlanmasından sonra tahkikat için duruşmaya davet edilir. Taraflara gönderilecek davetiyede, belirlenen gün ve saatte geçerli bir özrü olmadan mahkemede hazır bulunmadıkları takdirde, duruşmaya yokluklarında devam edileceği ve yapılan işlemlere itiraz edemeyecekleri bildirilir.” hükmü bulunmaktadır. Anılan Kanun maddesi gereği tahkikat için ayrı bir duruşma günü tayin edilerek davalıya Hukuk Muhakemeleri Kanununun 147. maddesinde gösterilen şekilde davetiye gönderilip yargılamaya devam edilmesi gerekirken, bu yasal zorunluluğun gereği yapılıp, davalının tahkikat duruşmasında bulunmasına olanak sağlanmaksızın, davanın esası hakkında hüküm kurulması, davalının hukuki dinlenilme hakkına (HMK m.27) aykırı olup, bozmayı gerektirmiştir.(2016/8208 E. , 2017/13979 K.)
Hocam benim iskazasi mahkemem vardi. Normal mahkemeler bitti istimlak sira bekliyordu atanmak icin simdi on incelemede. Sonuc nasil olur acaba ilk mahkemelerde %80 ben hakli ciktim istimlak mahkemesine atandi.
selamlar, İstinaf Mahkemesi ortalama olarak 8 ay içerisinde karar vermektedir. Dosyanız incelenmeden sonucun ne olabileceğini söylememiz mümkün değil.
Tesekkurler
Hocam eşim bana çekşmeli boşanma davası açtı. ve ön inceleme duruşmasında karşılıklı olarak imzalar atıldı duruşma bitti ancak avukat bir aya kadar kararın çıkacağını söyledi ancak ben daha sonra imza attıgıma pişman oldum itiraz edebilirmiyim itiraz süresi ne kadar
Selamlar, kararın son hali yani gerekçeli karar size ulaştıktan sonra bir üst mahkemeye itiraz hakkınız bulunmaktadır.
Mrh mahkeme 2 yıl6 ay hapis cezası verdi istinaf mahkemesine başvurdum inceleme için atama bekliyor yazıyordu şimdi ön inceleme diyor ne kadar sürer ve dava düşmezse 2 yıl 6 ay hapis mi yatarım başka itiraz etme hakkım varmıdır teşekkürler
Hocam benim çekişmeli boşanma davam var ön inceleme için atama beklio yazio red kararından sonra itiraz ettim ben sonuç ne olur 10 yıldır ben ayrı yasiyrm o adamla
merhabalar benim icralarım var ilk icra kesintisi yapılıyor ancak bu icra senet olduğu için diğer kişiler ihtiyati haciz yani o ilk kesilen icranın iptalini istiyorlar ön inceleme duruşmasında itiraz ettim. dava ekim ayına ertelendi benim yapmam gereken nelerdir bilgi verir misiniz. itiraz dilekçesi nasıl hazırlayabilirim.
Dosyanız incelenmeden buradan bilgi vermemiz yanlış yönlendirme riski taşımaktadır. Bu nedenle dosyanızı bir avukat ile takip etmenizde fayda var.
Hocam selamlar on inceleme verildi tekrar iptal edildi bu ne anlama gelir
Merhaba avukat bey ben geçen yıl boşandım karşı taraf istinafa yolladi 9 ay geçti aradan dosya yeni gitmiş istinafa burada mağdur olan benim ne yapmam gerekiyor benim dosyamin burada kalma sebebi karşı taraf harç lari eksik yatırmış tamamlanmagigi için gitmemiş daha yeni gitti şikayetçi olma hakkım varmi birde şimdi giden istinafa dosya ne zamana sonuç gelir
Selamlar ben evlilik nedeniyle ayrıldığım iş yerinden hakkım olan tazminatımı alamadım dava açtım uyap sisteminde ön izleme duruşması günü verildi bu mahkemeden sonra tazminatımı alabilir miyim yoksa ertelenir mi başka duruşmaya
Merhaba Avukat Bey ,
Babam 2 yıl önce eşimize dostumuza hediye mahiyetinde 100 karton rizede ucuz bulduğu için otobüse vermiş. yol aramasında sigaraları polis elkoymuş. babamda sağolsun kolilerin üzerine benim tlf. ve ismimi yazmış. 1 yıl sonra kamudan dava açıldı ve tarafımıza 2 yıl 6 ay hapis geldi. kesinlikle satma amacı ile yapılmayan bir durum olmasına rağmen tarafımıza verilen bu cezayı istinaf mahkemesine başvurduk. şu an ön incelemede görülüyor. benim tek ikilemde kaldığım konu ben istemediğim bir insana sigara gönderip kolinin üzerine isim ve numara yazmış olsam demekki ceza almasını sağlayabilirim. herhangi bir suç üstü yok iken sadece kolinin üzerinde ismim olduğu için nasıl ceza verilebilir olmasıdır. suç verilebilir olması için kesin kanıt olması gerekmiyormu. biz sigara satmadık adil kullanım varmış bizim bundan haberimiz yok insan kendi kendini ele verirmi. itirazımızda ve ifademizde bunuda net olarak belirttik. satmış olsak kolinin üzerine isim ve telefon yazmak aptallık olmazmı. zaten bu durum bizim suç değil hata yaptığımızın belirtisi değilmidir. Bu bir adalet değil sadece dava sonuçlansında inasınımıza ne olursa olsun mantığıdır. sizden ricam nasıl bir yol izleyelim gerçekten suç işlemediğimiz halde istinafta ceza onanırsa ne yapabiliriz. insanlar adam bıçaklıyor serbest kalıyor. biz bilmediğimiz bir konudan resmen ceza aldık. bu nasıl bir adalet sistemi gerçekten çok üzücü
Merhaba Hocam benim bir sorum olacak; Eski esimden bir oglum var iki tarafta suan evli oglum 10 yasinda cocugumun velayeti annesinin uzerinde fakat ben cocugun velayetini annesinden istedim ve annesi bunu kabul etti.Bende bunun uzerine gerekli yasal sureci baslattim.Suanda ön inceleme asamasi icin mahkeme gün verdi. (Anlasmazlik yok anne zaten bildiginiz uzere olumlu dilikceyi adliyeye verdi.) Anne ön inceleme mahkemesine gelmesine gerek olmadigini tarafima bildirdi.Fakat sorun su ben yurtdisindayim,mahkemeye gidememe ihtimalim var. Ne yapmaliyim. Vekil gibi erteleme gibi vs. seyler olabilirmi? Yardimci olursaniz sevinirim. Iyi calismalar.
selamınaleküm hocam eşimin ziynet davası var afukat tuttuk ön inceleme duruşması gözüküyor e devlette bakınca bize tebliğ edilmedi daha gitmek zorunlu mu? avukat uyap üzerinden yazıyor gitmeye gerek yok diyor teşekkürler
Mhblar size sormak istediğim konu yerel mahkemenin şahsıma vermiş olduğu ceza dava dosyası sonucu 4 yıl 2 ay hapis kararını itiraz ederek istinaf mahkemesine başvuruda bulunuldu on inceleme için atama bekliyor yazıyordu şuan itibariyle on incelemede yazıyor sonuç olarak Ne anlamalıyız bu konu ile ilgili saygılar tskler
Mersin deki iş mahkemesini kazandık.işveren bir üst mahkemeye gitti. 5.ay 2019 dan beri ön inceleme için atama bekliyor. Daha ne kadar beklerim ve daha hangi aşamalar var.mahkemeye telefon açıp dosya sırası hakkında bilgi alabilirmiyim.
1989 da bir iş yerinde çalıştım SSK yi yaptırmamış şu an işyeri kapalı sahibi ortalıkta yok ilanı tebligat yapıldı ön inceleme günü verilmiştir dava sonucunda ne olabilir