Hukukta Dava Ne Demektir? Davacı ve Davalı Ne Anlama Gelir?

Hukuken “dava” ne anlama gelir; mahkemelerde, adliyelerde hep duyduğunuz dava sözcüğünün aslında tam olarak anlamı nedir? Hukukta bir davada kimler yer alır? Bu gibi sorularınızın cevaplarını yazımızda ele aldık.

Davanın Sözlük Anlamı

Dava, çağırmak, yardım istemek, yalvarmak anlamlarına gelen Arapça “Deâ” kök sözcüğünden türetilmiş bir kavramdır. Aynı kökten çağrı anlamına gelen davet ve davetiye de türetilmiştir. Bir şeyin üzerinde ısrarla durmak, istemde ısrarcılık manasını taşır.

Eski dilde davacıya Müddei (iddia eden); davalıya Müddeâaleyh (kendisine karşı bir iddia ileri sürülen) denilirdi.

Dava Sözcüğünün Hukuktaki Anlamı ve Tanımı

“Dava”nın terimsel anlam ve tanımına gelince : “Hak” la ilgili hukuksal korunma istemine Dava denilir.Dava Ne Demektir

Dava,” kişilerin kendilerine ait olduğunu ileri sürdükleri bir şeyi, mahkemeden istemeleri hakkı” olarak da tanımlanabilir. Kişi için en temel olgu, kişiye en sıkı bağlı, sabit varlık ve nitelik, “Hak” tır. Hakkı ihlâl edilen ya da hakkı tehlikeye düşen kişi, yetkili yargı organına (Mahkemeye) başvurarak hukuksal korunma ister. İşte bu hukuksal korunmayı istemeye “Dava” denilmektedir.

Dava açma” “dava etme” “davacı olma“, “dava ikame etme“, “yargıya başvurma” deyimleriyle anlatılmak istenen, hak ihlâli halinde Devletin mahkemesine başvurmuş olmadır.

Mahkemeye başvurarak hukuksal korunma isteyene “davacı” kendisine karşı hukuksal korunma istenilene de “Davalı” denilmektedir.

Hukukta Davayı İfade Eden Diğer Terimler

Bir istemin, bir iddianın “dava” sayılabilmesi için temelde 3 unsur vardır. Bunlar, “davacı“, “davalı“, “dava konusu

 “Davacı” ; Eski dilde, davacıya Müddei denilirdi. Müddei, iddiada bulunan, istemde bulunan demektir. Usûl hukukunda “Davacı”, bir hakkının ihlâl edildiğini, dolayısıyla ihlâlin giderilmesi gerektiğini ileri süren ve bunu talep eden (gerçek ya da tüzel) kişidir. Her davanın ilk (ve itici, başlatıcı) unsuru “Davacı”; yani bir hakkının ihlâl edildiğini ileri sürerek bu ihlâlin giderilmesi istemini bir yetkili mercie ileten kişidir.

“Davalı” Davanın ikinci kurucu unsuru “Davalı” denilen gerçek ya da tüzel kişidir. Eski dilde “davalıya”, ” Müddeâa(kendisine karşı bir hak ihlâli isnadmda bulunulan kişi) denilirdi. Bir davadan söz edebilmek için ortada iki “taraf” unsuru bulunması zorunludur. Davalı, bir hak ihlâlinin yöneltildiği muhataptır.

Davanın Konusu Davanın üçüncü unsuru “Konu” dur. Bir davadan söz edebilmemiz için bir davacı kişinin bir davalı kişiye karşı bir hak ihlâli iddiasında bulunması şartını ararız. Hak ihlâli iddiası, bir davanın konusudur.  Konusuz dava olmaz.

Kişinin diğer bir kişiye karşı bir hak ihlâli iddiasının yargısal çözüm yoluna götürebilir nitelikte bulunması gerekir. İddia, imkânlar âlemi dışında ise, hukuki anlamda “Dava” kabul edilemez. Yani sırf bir insandan nefret edildiği için dava açılamaz. Dava açabilmek için kanunlara veya kurallara bir aykırılık söz konusu olmalıdır.

Hukukta Dava Dosyası Ne Demektir?

Açılan her dava için bir “Dosya” düzenlenir. İnsanlar dava dosyası sorgulama, dava dosyasının akıbetini öğrenme gibi sorularını sorduklarında kastedilen de budur.

Dava ile ilgili mahkemeye sunulan her türlü dilekçe ve belge (mahkeme Ön Büro, kayıt ve Tevzi işlemlerinden geçirildikten sonra),ilgili mahkeme yazı işleri görevlisi Zabıt Katibi tarafından dava dosyasına konulur.

Belgelerin dosyaya konulduğu tarih, davanın seyri bakımından önemlidir. Dosyanın başka bir resmi mercie gönderilmesi gerektiğinde, hakim re’sen (kendiliğinden) veya talep üzerine dosyada yer alan bir belgenin aslı yerine onaylı bir örneğinin gönderilmesine karar verebilir (HMK md.159/2). Mahkemenin Zabıt Katibi, dosya içindeki her belgeyi gösterir bir “Dizi Listesi” düzenlemek zorundadır. Dosyaya giren veya dosyadan çıkarılan belgeler derhal bir “Dizi Listesi”ne işlenir (HMK. md.160).

Dava dosyası, Zabıt Kâtibinin sorumluluğu altındadır.

Davanın tarafları veya fer’i müdahil, dava dosyasını, Zabıt Kâtibi’ nin gözetimi altında inceleyebilir. Dava ile ilgili olanlar da (ilgilerini kanıtlamak şartıyla) hakimin de izniyle dava dosyasını inceleyebilirler (HMK. md.161/1).

Dava dosyası içerisinde gizlilik niteliği taşıyan ve saklanmasına karar verilen belge ve tutanakların incelenebilmesi, ancak Hakimin açık iznine bağlıdır (HMK. md.161/2).

Zabıt Katipleri, yargılamadan önce ve gerektiği hallerde dava dosyasını incelemek için Hakim’e vermek, dosyanın işi bitince de zamanında dosyayı eksiksiz almakla ve yerinde muhafaza etmekle görevli ve yükümlüdürler (HMK. md.162).

Avukat Saim İNCEKAŞ – Adana Avukatlık ve Hukuk Ofisi

Yazar Hakk覺nda: Avukat Saim İncekaş

Saim İncekaş, Adana Barosu'na kayıtlı bir avukattır. 2016 yılından bu yana Merkezi Adana'da bulunan ve kurucusu olduğu İncekaş Hukuk Bürosu'nda çalışmaktadır. Yüksek lisans derecesi ile hukuk eğitimini tamamladıktan sonra bu alanda birçok farklı çalışma yürütmüştür. Özellikle aile hukuku, boşanma, velayet davaları, çocuk hakları, ceza davaları, ticari uyuşmazlıklar, gayrimenkul, miras ve iş hukuku gibi alanlarda uzmandır. Saim İncekaş, sadece Adana Barosu'nda değil, aynı zamanda Avrupa Hukukçular Derneği, Türkiye Barolar Birliği ve Adil Yargılanma Hakkına Erişim gibi dernek ve kuruluşlarda da aktif olarak görev almaktadır. Bu sayede, hukukun evrenselliği konusundaki farkındalık ve hukuk sistemine olan güveni arttırmaya yönelik birçok çalışmada yer almaktadır. Randevu ve Ön Görüşme İçin WhatsApp Üzerinden Hemen İletişime Geçin