Aileyi ilgilendiren davalar söz konusu olduğunda cevabı en çok merak edilen sorulardan biri de çocuğun mahkemede dinlenip dinlemeyeceğidir. Çocuğun mahkemede tanıklık yapması boşanma, velayet ve aile içi şiddet gibi davalarda önem taşımaktadır. Çünkü aile içerisinde yaşananların en iyi tanığı çocuklardır.
Boşanma ve Velayet Davasında Çocuk Tanıklık Yapabilir Mi, Çocuğun Görüşü Alınabilir Mi?
Boşanma kararı çocuğun da geri kalan yaşamını büyük ölçüde etkileyecektir. Bu nedenle boşanma davasında çocuğun da görüşü alınır, çocuk da tanıklık yapabilir.
Boşanma sonucunda çocuğun yaşamı temelden değişecektir. Hakimin vereceği boşanma kararı çocuğun yaşamını bu derece etkileyecekken çocuğa da görüşü sorulması son derece önemlidir. Hukuk sistemi de her zaman çocuğun yararını önemser. Çocuğun boşanma davasında dinlenmesinin de çocuğun geri kalan hayatı bakımından son derece yararına olacağı kuşkusuzdur.
Çocuğun ifadesi alınırken, çocuk kendisini serbest bir şekilde ifade edebilmeli, çocuğun açıklamaları hakim tarafından özenli bir şekilde dinlenmelidir. Çocuk dava konusu olaylar hakkında bilgilendirilmelidir. Bu sayede çocuğun tanıklığı daha verimli olacaktır. Çocuk davanın konusunu bilmiyorsa dahi davaya dair tüm detayları öğrenme hakkına sahiptir. Öyle ki boşanma davası yukarıda da anlattığımız üzere bizzat çocuğun geleceğini de etkilemektedir. Çocuk kendi geleceğini etkileyen bu dava hakkında bilgi sahibi olma hakkına sahiptir.
Anayasamız da herkese düşünce ve kanaat hürriyeti tanımıştır. Yine herkesin düşüncesini açıklama ve yayma hürriyetinin olduğunu, mahkemeler önünde de iddia ve savunma hakkının olduğunu kabul etmiştir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi de 10. maddesinde herkesin ifade özgürlüğü olduğunu vurgulamıştır. Bu bakımdan da çocukların düşüncelerini ve görüşlerini açıklamaları onlara tanınan anayasal bir haktır.
Hakim çocuğun görüşüne göre karar vermek zorunda değildir. Hakim tanık ifadelerini serbestçe değerlendirir ve kararını verir. Yani hakim çocuğun görüşünün aksine de karar verebilir. Öyle ki çocuk baskı altında veya yönlendirilmişse, hakim bu durumu fark ettiğinde çocuğun görüşünün aksine karar verir.
Kaç Yaşındaki Çocuk Mahkemede Dinlenir?
Çocukların mahkemede dinlenmesi bakımından bir yaş kısıtlaması yoktur. Tek önemli olan çocuğun yeterli idrak kabiliyetine sahip olmasıdır. Çocuk çevresinde olan biteni anlayabilecek ve yorumlayabilecek derecedeyse hakim tarafından dinlenir. Dolayısı ile şu yaştaki çocuk dinlenebilir, şu yaştaki çocuk dinlenemez gibi bir sınırlama yoktur.
Çocuğun idrak kabiliyetine sahip olup olmadığı hakim tarafından değerlendirilecektir. Hakim çocuğun ürküp ürkmediğine bakacak ve mahkeme salonunda dinlenip dinlenmemesine karar verecektir. Çocuk dinlenirken duruşma salonundaki herkesin dışarı çıkarılması, çocuğun kendisini rahat hissedebilmesi ve görüşlerini hiçbir etki altında kalmadan ifade edebilmesini sağlamaktadır.
Çocuk kendisini illa ki sözlü olarak ifade etmek zorunda dahi değildir. Çocuk resimle, şiirle, yazıyla, oyun veya şarkıyla kendisini ifade edebilir.
Bu başlıkta son olarak şunu belirtmeliyiz ki; hakim çocuğun mahkemede dinlenmesinin onun ruh sağlığını zedeleyeceğine kanaat getirirse çocuğun pedagog tarafından dinlenmesine karar verebilir ve çocuğu kendisi dinlemez.
Çocuğa Mahkemede Sorulacak Sorular
Çocuğun tanık olarak ifadesi alınırken hakim tarafından çocuğa aşağıdaki türde sorular sorulur:
- Taraflarla akrabalık bağınız var mı?
- Hangi olaylara şahit oldunuz?
- Olaylar ne zaman ve nerede gerçekleşti?
- Siz bu olaya nasıl şahit oldunuz?
- Annenle mi kalmak istiyorsun, babanla mı?
- Kaç yaşındasın, hangi okula gidiyorsun?
Çocuk dilerse görüşlerini açıklar, dilerse açıklamaktan kaçınır. Bu durumda kimse çocuğu tanıklık yapmaya zorlayamaz. Çocuğa tanıklık yapmadığı için hiçbir ceza verilemez.
Çocuğun tanıklık yapmasındaki amaç çocuğun kişi olarak varlığına değer vererek iradesinin ortaya konulmasını sağlamak ve aynı zamanda olayın aydınlatılmasına yardımcı olmaktır.
Özetle, boşanma davalarında hakimin yapması gereken, somut durumu tahlil etmek ve çocukla ilgili olarak verilecek kararlar bakımından çocuğun görüşlerini açıklamak için yeterli olgunluğa erişmiş olduğuna kanaat getirmesi durumunda, çocuğun görüşlerini almak ve bu görüşleri kural olarak dikkate almak olmalıdır. Ayrıca hâkim, eğer çocuğun yararı yine somut durumun şartları uyarınca bu görüşlere göre karar vermeyi engelliyorsa, bu görüşleri dikkate almamalı veya sınırlı bir şekilde dikkate almalıdır.
