Tebligat, bir hukuki işlemin karşı tarafa bildirilmesidir. Tebligatın amacı, muhatabın haklarını ve yasal süreçleri öğrenmesini sağlamaktır.
Yurtdışında yaşayan Türk vatandaşları için tebligat son derece önemlidir. Zira yurt dışında ikamet eden vatandaşlar, Türkiye’deki hukuki süreçlerden ve yükümlülüklerinden ancak bu şekilde haberdar olabilirler. Tebligatın yapılmaması veya usule aykırı yapılması durumunda hak kaybına uğrayabilirler. Bu nedenle, yurtdışındaki Türk vatandaşlarına tebligatın doğru ve zamanında ulaştırılması, onların haklarının korunması için hayati öneme sahiptir.
Yurt dışında ikamet eden birçok müvekkil ile çalıştığımdan dolayı bu süreci size en iyi şekilde aktarabileceğimi düşünüyorum.
Yurtdışındaki Türk Vatandaşına Tebligat Nasıl Yapılır? Nereye Gönderilir?
Yurtdışında bulunan Türk vatandaşına tebligat işlemi Türkiye’de bildirdiği bir adres var ise o adrese aksi halde yurtdışı adresine tebligat yapılır. Kişi yurt dışında bir adres bildirmişse süreç Tebligat Kanunu 25. maddesi kapsamında gerçekleştirilir. Tebligat, Konsolosluk yoluyla, yabancı mahkeme veya noter aracılığıyla yapılabilir.
Uygulamada benim de en sık kullandığım yöntem Konsolosluk yoluyla tebligattır. Diğer yöntemlere göre daha hızlıdır. Çünkü tebligatı gönderen adli makam bu durumda bizzat Türk Konsolosluğu ile kendi ana dilinde, herhangi bir çeviri işlemi yapılmadan iletişim kurmaktadır.
Tebligat işlemi, 7201 sayılı Yasa’nın 25/a maddesine göre yapılacaksa, muhataba önce bir bildirim yazısı gönderilir. Bildirimde, tebliğin konusu ile hangi mercii tarafından çıkarıldığı bilgileri ve 30 gün içinde Türkiye Büyükelçiliği veya Konsolosluğuna başvurmadığı takdirde tebligatın yapılmış sayılacağı ihtaratı yer alır. Bu bildirim, muhataba o ülkenin mevzuatına uygun şekilde gönderilir ve bildirimin muhataba tebliğ edildiği bir tutanak düzenlenerek belgelendirilir. Muhatap, bildirimin yapıldığı tarihten itibaren 30 gün içinde Türk Büyükelçiliği veya Konsolosluğuna gelip tebligat evrakını almaz ise, tebligat 30. günün bitiminde yapılmış sayılır.
O halde Yargıtay’ın kararında da ifade edilen yurtdışındaki Türk vatandaşına tebligat sürecine dair iki ayrı seçeneği de inceleyelim.
Yurtdışındaki Türk Vatandaşına Konsolosluk Aracılığıyla Tebligat Süreci
Yurtdışında bulunan Türk vatandaşlarına Konsolosluk yoluyla tebligat işlemlerinin nasıl yapılacağı, Türk Tebligat Kanunu’nun 25/A maddesi tarafından düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, yabancı ülkede kendisine tebligat yapılacak olan kişi Türk vatandaşı ise tebligat, o yerdeki Türkiye Büyükelçiliği veya Konsolosluğu aracılığıyla da gerçekleştirilebilir. Tebligatın yapılması için Türkiye Büyükelçiliği veya Konsolosluğu, bu görevi üstlenecek bir memur görevlendirir.
Tebligatın içeriği, hangi merci tarafından çıkarıldığı ve tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde başvurulmadığı takdirde tebligatın yapılmış sayılacağı ihtarını içeren bildirim, yabancı devlette bulunan Türk vatandaşının adresine o ülkenin mevzuatının izin verdiği yöntemle gönderilir. Bildirimin o ülkenin mevzuatına uygun bir şekilde muhataba tebliğ edildiği belgelendirildiğinde, tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde Türkiye Büyükelçiliği veya Konsolosluğuna başvurulmadığı takdirde tebligat otuzuncu günün sonunda yapılmış sayılır.
Eğer muhatap Türkiye Büyükelçiliği veya Konsolosluğuna başvurduğunda tebliğ evrakını almaktan kaçınırsa, bu durum tutanakla belgelendirilir ve tebligat yapılmış sayılır. Tebligat evrakı, hiç bekletilmeden merciine iade edilir.
Bu maddeye göre, yargısal merciler tarafından çıkarılan tebligatlar, doğrudan o yerdeki Türkiye Büyükelçiliği veya Konsolosluğuna gönderilebilir.
Yurtdışında yaşayan Türk vatandaşlarının yasal hakları ve sorumlulukları da Türk Tebligat Kanunu’na tabidir. Bu nedenle, tebligat konusunda yeterli bilgiye sahip olmak ve gerekli işlemleri yerine getirmek, yurtdışında yaşayan Türk vatandaşlarının haklarını korumak açısından büyük önem taşır.
Yabancı ülkede tebligat işlemlerinin güvenilir ve doğru bir şekilde yapılabilmesi için Türkiye Büyükelçiliği veya Konsolosluğu ile iletişime geçmek, doğru adımları atmak ve gerekli belgeleri eksiksiz olarak sunmak gerekmektedir. Bu şekilde, yurtdışında yaşayan Türk vatandaşları, kendilerine yapılacak olan tebligatları usule uygun yöntemle alarak yasal haklarını koruma imkanına sahip olur.
Tebligat Kanunu’nun 25/A maddesinin tam metni ise şu şekildedir “Yabancı ülkede kendisine tebliğ yapılacak kimse Türk vatandaşı olduğu takdirde tebliğ o yerdeki Türkiye Büyükelçiliği veya Konsolosluğu aracılığıyla da yapılabilir.
Bu halde bildirimi Türkiye Büyükelçiliği veya Konsolosluğu veya bunların görevlendireceği bir memur yapar.
Tebliğin konusu ile hangi merci tarafından çıkarıldığı bilgilerinin yer aldığı ve otuz gün içinde başvurulmadığı takdirde tebliğin yapılmış sayılacağı ihtarını içeren bildirim, muhataba o ülkenin mevzuatının izin verdiği yöntemle gönderilir.
Bildirimin o ülkenin mevzuatına göre muhataba tebliğ edildiği belgelendirildiğinde, tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde Türkiye Büyükelçiliği veya Konsolosluğuna başvurulmadığı takdirde tebligat otuzuncu günün bitiminde yapılmış sayılır. Muhatap Türkiye Büyükelçiliği veya Konsolosluğuna başvurduğu takdirde tebliğ evrakını almaktan kaçınırsa bu hususta düzenlenecek tutanak tarihinde tebliğ yapılmış sayılır. Evrak bekletilmeksizin merciine iade edilir.
Bu maddeye göre kazai merciler tarafından çıkarılacak tebligatta, tebliğ evrakı doğrudan o yerdeki Türkiye Büyükelçiliği veya Konsolosluğuna gönderilebilir.
Yurtdışındaki Türk Vatandaşına Yabancı Ülkenin Yetkili Makamı Yoluyla Tebligat Süreci
Dünya üzerindeki her ülkede Türk Konsolosluğu yoktur. Konsolosluğun olmadığı durumlarda o ülkedeki Türk vatandaşına tebligat yaparken ülkeler arası diplomatik ilişkiler kullanılır. Öncelikle iki ülke arasında tebligat konulu bir anlaşma olup olmadığı araştırılır. Böyle bir anlaşma yoksa Bakanlıklar arası yazışma ve talep usulü ile tebligat süreci işletilir.
Bu süreçte tebligat zarfı ve içeriği davacı tarafından gönderilecek ülkenin resmi diline yemin tercüman onaylı olacak şekilde çevrilir. Çevirisi yapılan evraklar mahkemeye teslim edilir ve mahkeme de bu evrakları Bakanlığın yurt dışı ilişkilerle ilgili birimine sevk eder. Bazı ülkeler bu süreç için ek teminat ücreti yatırılmasını istemektedir. Teminat ücreti ülkeden ülkeye değişiklik göstermekte ve yönetmelikle belirlenmektedir.
Bu süreç gördüğünüz üzere Konsolosluk aracılığı ile tebliğ sürecinden daha masraflı ve uzun sürmektedir. Ancak yabancı ülkede Türk Konsolosluğu olmaması durumunda bu sürecin işletilmesi mecburdur.
İlanen Tebligat Yapılması
Türk vatandaşı yurt dışında yaşıyor ancak adresi meçhul ise, bu durumda ilanen tebligat süreci uygulanmak zorundadır. İlanen tebligat işlemleri Türkiye’de yapılır.
Yargıtay 3. Hukuk Dairesi yurt dışındaki Türk vatandaşına ilanen tebligat sürecinin nasıl olması gerektiğini şu şekilde açıklamıştır: “Tebligat yapılamayan ve ikametgahı, meskeni veya iş yeri de bulunamayan kimsenin adresi meçhul sayılır. Adresin meçhul olması halinde keyfiyet tebliğ memuru tarafından mahalle veya köy muhtarına şerh verdirilmek suretiyle tespit edilir.
Bununla beraber tebliği çıkaran merci, muhatabın adresini resmî veya hususi müessese ve dairelerden gerekli gördüklerine sorar ve zabıta vasıtasıyla tahkik ve tespit ettirir. Yabancı memleketlerde oturanlara ilanen tebligat yapılmasını icap ettiren ahvalde tebliği çıkaran merci, tebliğ olunacak evrak ile ilan suretlerini yabancı memlekette bulunan kimsenin malüm adresine ayrıca iadeli taahhütlü mektupla gönderir ve posta makbuzunu dosyasına koyar.”
Tebligat Yasası uyarınca yurt dışında ikamet eden davalılara bilinen adresinde ve uluslararası tebligat usullerine uygun olarak tebliğinin yapılması, şayet davalıların adresinin tespit edilememesi ya da bu adreste tebligatın mümkün olmadığının saptanması halinde öncelikle tebligata yarar adresinin araştırılması, bunun da mümkün olmaması halinde ilanen tebligat yapılması gerekir.
Diğer taraftan Tebligat Kanunu’nun 28/son maddesi uyarınca, yabancı memleketlerde oturanlara ilanen tebligat yapılmasını gerektiren halde tebliğ çıkaran merciinin, tebliğ olunacak evrak ile ilan suretlerini yabancı memlekette bulunan malûm adresine, ayrıca iadeli taahhütlü mektup ile gönderip, posta makbuzunun dosyaya konulmasını öngörmektedir. Gerekçeli kararın, iadeli taahhütlü olarak adı geçen davalıların yabancı memlekette bilinen adresine gönderildiğine dair, herhangi bir belge de dosyada bulunmamaktadır.
Yurtdışı Tebligat Ne Zaman Tebliğ Edilmiş Sayılır?
Yukarıda izah ettiğim üzere, öncelikle yurt dışındaki Türk vatandaşına Konsolosluk tarafından bir bildirim gönderilir, bu bildirimde Türkiye’deki yargı makamlarından kendisi adına bir tebligat geldiğini, bu tebligatı gelip imza karşılığında Konsolosluktan teslim alması gerektiği yazar. Bu yazı elinize geçtikten sonra 30 gün boyunca Konsolosluğa gitmez ve tebligatı imza karşılığında teslim almazsanız, otuzuncu günün sonunda tebligat size tebliğ edilmiş sayılır. Bu andan itibaren Türkiye’deki yargı makamlarının size verdiği kanuni süreler başlamış olur. Yani yurt dışı tebligat kesinleşmiş kabul edilir.
Konsolosluğun yurt dışındaki Türk vatandaşına gönderdiği tebligat bildirim davetiyesinin bir örneğini aşağıda paylaşıyorum.
Peki Konsolosluğun yolladığı tebligatı imza karşılığı alma konulu bu davet yazısı bilerek teslim alınmazsa ne olur? Bu durumda kişi imtina etmiş sayılır ve 30 gün ardından davetiye tebliğ edilmiş sayılır.
Konsolosluktan Tebligat Alınmazsa Ne Olur?
Yurtdışındaki Türk vatandaşı Konsolosluktan tebligatı almazsa, tebligat otuz günün sonunda kendisine tebliğ edilmiş kabul edilir. Bu otuz günlük süre yukarıda da açıkladığım gibi “Konsoloslukta tebligatınız var” konulu ön davet yazısının kişiye ulaştığı tarihte başlar.
Bir diğer anlatımla, tebligatı almazsanız, buna rağmen yargısal süreler işlemeye başlar. Dolayısı ile tebligatı almasanız dahi tebligatın ne amaçla gönderildiğini ve buna dair süreci takip etmenizi öneririm. Aksi taktirde büyük hak kayıplarına maruz kalabilirsiniz.
Tebligatın İadesi
Tebligat, muhatabına ulaştırılamadığı takdirde iade edilir. Tebligatın iade edilme sebepleri şunlardır:
- Muhatabın adresinde bulunamaması
- Adresin yanlış veya eksik olması
- Muhatabın imtina etmesi (kabulden kaçınması)
İade edilen tebligat, tebliği çıkaran mahkemeye teslim edilir. Bu durumda mahkeme iade sebebine göre yeni bir adres araştırması yapabilir veya imtina gibi durumlarda tebligatı tebliğ edilmiş sayabilir.
2023 Yılı Yurtdışı Tebligat Masrafı Ne Kadar, Nasıl ve Nereye Yatırılır?
Yurtdışına yapılan tebligatlarda tebligatın yapılabilmesi için davacı tarafından tebligat masrafı ödenir. Konsolosluk aracılığıyla tebligat yapılacak ise 2023 yılı itibariyle 220 TL masraf ödenir. Bu masraf mahkemenin bulunduğu şehir Valiliğindeki veznedarlık birimine elden yatırılır. Valiliğin veznedarlık birimine bizzat gitmeniz gerekmektedir. Ne yazık ki 2023 yılında olmamıza rağmen hala ilkel yöntemlerle, elden ödeme ve makbuz karşılığı ödeme alınmaktadır. Daha sonra bu makbuz ise yine sizin tarafınızdan tebligatı gönderecek mahkemeye sunulmalıdır.
Uygulamada Karşılaşılan Zorluklar
Yurtdışı tebligatında en sık yaşanan sıkıntılardan biri tebligatın muhatabına ulaşamamasıdır. Yurtdışında yaşayan Türk vatandaşlarının adres bilgileri her zaman güncel olmuyor. Bu da tebligatın ilgili kişiye ulaşmasını zorlaştırıyor.
Yine bazı ülkelerde Türkçe tebligatın kabul edilmemesi gibi bir problem de yaşıyoruz. Tebligat metninin o ülkenin resmi diline çevrilmesi gerekiyor ki bu da ek masraflara ve zaman kaybına yol açabiliyor.
Tebligatın muhataba ulaştığının teyidi için mahkemelere “tebellüğ belgesi” sunulması gerekiyor. Ancak Konsolosluk veya yabancı mercii bu belgeyi bazen geciktirebiliyor, bazen ise usule aykırı ve eksik düzenliyor. Bu durumda tebligatın usulüne uygun yapıldığının ispatı noktasında güçlükler yaşıyoruz.
Çözüm olarak yurtdışı tebligat süreçlerinde muhatabın adres bilgilerinin sürekli güncellenmesi ve teyidine yönelik önlemler alınması gerektiğini söyleyebilirim. Ayrıca ülkeler arasındaki hukuki iş birliğinin artırılması, tebligat konusunda karşılıklı kolaylıklar sağlanması faydalı olacaktır. Tebligat işlemlerinde dijital imkanların daha fazla kullanılması, süreci hızlandıracak ve kolaylaştıracaktır.
Yurtdışı Tebligatında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Yurt dışına yapılacak tebligatlarda en çok dikkat edilmesi gereken konu, muhatabın adres bilgilerinin doğruluğudur. Aksi halde tebligat yapılamayacaktır.
Tebligat adresinin doğruluğundan emin olmak için aşağıdaki adımlar izlenebilir:
- Muhatabın adres kayıtları teyit edilmelidir. Nüfus müdürlüğü, yerel makamlar vb. kaynaklardan doğrulama yapılmalıdır.
- Muhataba ait pasaport, oturma izni, çalışma izni gibi belgeler incelenerek adres bilgisi kontrol edilmelidir.
- Muhatapla iletişime geçilerek adres teyidi alınmalıdır.
Ayrıca tebligatın yapılacağı ülkenin tebligat kuralları mutlaka araştırılmalıdır. Her ülkenin kendine özgü prosedürleri olabilir. Örneğin;
- Bazı ülkelerde tebligat evrakının Türkçe olmasına izin verilmemektedir. Bu gibi durumlarda evrakın o ülkenin resmi diline çevrilmesi gerekebilir.
- Bazı ülkeler özel tebligat şirketleri ile çalışmakta, posta yoluyla tebligat kabul etmemektedir.
- Bazı ülkelerde tebligat, o ülkedeki yerel makamlar tarafından yapılmaktadır.
Bu nedenle hedef ülkenin kurallarına uygun tebligat yapılması, tebligatın geçerli olması için hayati önem taşır. Aksi takdirde uygulamada ciddi sorunlar yaşanıyor ve yargılama süreleri uzuyor.
Tebligatın Hükümsüzlüğü
Tebligat usulüne uygun yapılmadığı takdirde tebligat hükümsüz sayılır. Özellikle aşağıdaki durumlarda tebligatın hükümsüz olduğunu söylemek mümkündür:
- Tebligat, muhatabın adresinde bulunmaması nedeniyle bir başkasına yapılmışsa
- Tebligat, muhatabın adresinde olmamasına rağmen kapıya yapıştırılarak bırakılmışsa
- Tebligat, muhatabın adresinde bulunan bir başkasına imza karşılığı yapılmadan teslim edilmişse
- Tebligat evrakında, tebliğ memurunun imzası bulunmuyorsa
Bu gibi durumlarda muhatap, tebligatın kendisine ulaşmadığını ileri sürerek tebligatın hükümsüz olduğuna dair itiraz edebilir. İtiraz, tebligatın öğrenildiği tarihten itibaren bir hafta içinde yapılmalıdır. Aksi takdirde tebligat usulüne uygun yapılmış sayılır.
İtiraz dilekçesi, tebligatı yapan merciye verilir. Bu merci, itirazın haklı olup olmadığını inceleyerek bir karar verir. İtiraz yerinde görülürse tebligat işlemi geçersiz sayılır ve tebligat öğrenme tarihinde yapılmış sayılır.
Sonuç
Sonuç olarak, bu yazımda tebligat adresi yurtdışı olan bir Türk vatandaşına Türkiye’deki bir resmi makamdan tebligatın nasıl yapılacağını deneyimlerim çerçevesinde açıkladım.
Yurtdışı tebligatında usul kurallarına riayet edilmesi, tebligatın geçerli olması için elzemdir. Aksi takdirde tebligat hükümsüz sayılacak ve yenilenmesi gerekecektir. Tebligat işlemlerinde süreye dikkat edilmelidir.
