Avukatlık Mesleği ve Avukatlık Ücreti
Avukatlık, yargı erki içinde, bağımsız savunmayı temsil eden kamu hizmeti niteliğinde bir meslek olup ticari faaliyet sayılmaz.
Avukatlığın amacı, hukuki ilişkilerin düzenlenmesini, her türlü çekişme ve anlaşmazlıkların adalet ve hakkaniyete uygun olara çözümlenmesini ve hukuk kurallarının tam olarak uygulanmasını, her
derece yargı organları, hakemler, alternatif uyuşmazlık çözüm mercileri, resmi ve özel kişi, kurul ve kurumlar nezdinde sağlamaktır. Avukat bu amaçla hukuki bilgi ve tecrübesini adalet hizmetine ve kişilerin yararlanmasına tahsis eder.
Avukatlık mesleğinin ticari faaliyet olmadığı, bir kamu hizmeti niteliğinde bulunduğu tartışmasızdır. Ancak sağlık hizmetleri mesleği başta olmak üzere diğer alanlarda olduğu gibi avukatlık mesleğinin icrasında da “emek-mesai-ücret” kaçınılmaz düzenleme unsurlarıdır.
Usul Hukuku mevzuatımız, avukatlık (vekâlet) ücreti giderlerini de “Yargılama Giderleri” kapsamında değerlendirmiştir (HMK. md. 323,330).
Bir davada haklı çıkan yani davayı kazanan taraf, kendini bir vekille (avukatla) temsil ettirmiş ise, lehine Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’ne göre avukatlık ücretine hükmedilecektir. Ancak, mahkemece hüküm altına alınacak bu ücret, dava lehine sonuçlanan ile vekili arasındaki kararlaştırılan sözleşmesel ücret olmayıp, yasal ve objektif bir vekillik (=avukatlık) ücretidir.
Avukatlık/Vekalet Ücretinin Türleri
İki çeşit Avukatlık ücreti vardır: (1) Sözleşmesel Avukatlık Ücreti, (2) Yasal Avukatlık Ücreti
Sözleşmesel Avukatlık Ücreti
Bir davada taraf olan kişi, kendini bir vekil (avukat) ile temsil ettirmiş ise, doğal olarak vekile bir ücret ödemesi (ya da taahhüdü) olacaktır. Şayet vekil eden (müvekkil) ile vekil (Avukat) arasında
düzenlenmiş bir avukatlık ücret sözleşmesi varsa, bu sözleşmeye dayalı vekâlet ücretine “Sözleşmesel Vekâlet Ücreti” denilir.
Sözleşmesel vekâlet ücreti, vekil ile müvekkil arasında serbestçe yapılır, Borçlar Kanununun Akit Serbesti hakkındaki hükümlere tabidir (BK. md. 19,512-514).
Ancak, kararlaştırılacak ücret, ” Ücret Tarifesi” ndeki miktarın altında olamaz. Aksine hareket, Avukat yönünden disiplin takibatını gerektirir (1136 S. Av. Kn. md. 164).
Avukat, (söz gelimi yakın akrabalarının davaları gibi) bazı davaları ücretsiz takip etmek durumunda ise, bunu bağlı olduğu Baroya bildirir.
Serbestçe düzenlenen Avukatlık Ücret Sözleşmesi, maktû ya da nisbi (oransal) bir ücreti içermesi gerekir.
“Davada gösterilen başarıya göre değişmek koşuluyla” kaydını içerecek biçimde ve azami hüküm altına alınacak dava değerinin yüzde yirmi beşi oranını geçmemek koşuluyla tanzim olunan sözleşmeler geçerlidir (Av. Kn. md. 164).
Sözleşmeyle kararlaştırılan vekâlet ücretini ödemekten (şartları oluştuğunda), vekil eden (müvekkil) sorumludur. Ancak istisnaî durumlarda sözleşmesel vekâlet ücretinden karşı tarafı da sorumlu tutmak mümkündür. Bu durum, kötü niyetle ve haksız yere dava açılmış bulunması hallerine münhasırdır.
Kötü niyetli davalı veya hiçbir dava hakkı olmadığı halde dava açan taraf, (yargılama giderlerinden başka), diğer tarafın vekiliyle aralarında kararlaştırılan (sözleşmesel) vekâlet ücretinin tamamı veya bir kısmını ödemeye mahkûm edilebilir.
Vekâlet ücretinin miktarı hakkında uyuşmazlık çıkması ya da miktarın fahiş (ölçüsüz, aşırı) bulunması halinde bu miktar, doğrudan mahkemece takdir olunur (HMK. md. 329/1).
Şayet taraf ile vekili arasında yazılı ücret sözleşmesi yapılmamış ise, davayı kazanan vekil, müvekkilinden “Yasal Ücret Tarifesi’ndeki” asgari vekâlet ücretini de isteyebilir.
Her iki durumda da davayı kazanan tarafın vekili (Avukat) hem yasal hem de sözleşmesel (sözleşme yoksa asgari ücret tarifesinde belirtilen) ücreti talep etmeye hak kazanmış olur.
Haksız azilde avukat ücretin tamamını talep edebilir. Haklı sebebe dayalı azilde ise ücret ödenmesi gerekmez (Av. Kn. md. 174/2).
Avukatın avukatlık alacağı ile ilgili hem hapis hakkı hem de rüchâniyet (öncelik) hakkı vardır (Av Kn. 166/1-2).
Yasal Vekâlet Ücreti
Sonuçlanan bir davada davayı kazanan taraf lehine (ücret tarifesine göre) hüküm altına alınan vekâlet (Avukatlık) ücreti (HMK. md. 323/1, 326) yasal (kanuni) vekâlet ücretidir.
“Yargılama Giderleri” nitelikli olan vekâlet ücreti, tarifeye göre hesaplanır. Hesaplanacak ücret, tarifedeki miktardan az olamayacağı gibi, üç katından fazla da olamaz. Miktar takdirinde emek, önem ve nitelik dikkate alınır (Ücret Tarifesi md.3).
Yasal vekâlet ücreti, taraf lehine hükmedilir (HMK. md. 330). Ancak, vekil ile müvekkil arasında aksi kararlaştırılmadıkça, yasal vekâlet ücreti, davayı kazanan taraf avukatına aittir (Av. Kn. md. 164).