CMK Madde 118
Ceza Muhakemesi Kanunumuzun 118. maddesi şu şekildedir:
Gece yapılacak arama
Madde 118 – (1) Konutta, işyerinde veya diğer kapalı yerlerde gece vaktinde arama yapılamaz.
(2) Suçüstü veya gecikmesinde sakınca bulunan haller ile yakalanmış veya gözaltına alınmış olup da firar eden kişi veya tutuklu veya hükümlünün tekrar yakalanması amacıyla yapılan aramalarda, birinci fıkra hükmü uygulanmaz.
Başlık
CMK’nın 118. maddesinin ait olduğu bölüm başlık ismi şu şekildedir: BİRİNCİ KİTAP: Genel Hükümler – DÖRDÜNCÜ KISIM: Koruma Tedbirleri – DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: Arama ve Elkoyma
Madde başlığı şu şekildedir: Gece yapılacak arama
Gerekçe
Ceza Muhakemesi Kanunumuzun 118. maddesinin gerekçesi şu şekildedir:
Madde, ilke olarak konutta, iş yerlerinde ve diğer kapalı yerlerde aramanın yapılacağı zamanı ve her zaman arama yapılabilecek halleri göstermektedir: İlke, söz konusu yerlerde gece vaktinde aramanın yapılmamasıdır. Tasarının 2 nci maddesinin (7) numaralı bendinde gece vakti tanımlanmıştır. Birinci fıkrada belirtilen yerler dışında arama günün her saatinde yapılabilecektir.
Madde birinci fıkrasında belirlediği bu ilkeye, yine birinci ve ikinci fıkralarında istisnalar getirmektedir.
İstisnalar şunlardır:
1. Suçüstü cürüm,
2. Gecikmesinde sakınca bulunan haller, (bu terim için 2 nci maddenin gerekçesine bakılmalıdır.)
3. Firar eden kişi ile tutuklu ve hükümlünün tekrar yakalanması durumları,
4. Geceleyin herkesin girip çıkabileceği yerler,
5. Mahkumların toplanma veya sığınma yerleri,
6. Suç ile elde edilen şeyleri saklama yerleri,
7. Gizli kumar yerleri,
8. Genelevler.
Maddenin ikinci fıkrasında yer alan ve yukarıda 4 ila 8 inci sıra numaralarında belirlenen mahaller gibi yani bunların benzeri olan ve kollukça bilinen yerlerde de her zaman arama yapılabilecektir.
ADALET KOMİSYONU RAPORU
Tasarının 98 ve 99 uncu maddeleri redaksiyona tabi tutulmuş, 117 ve 118 inci maddeler olarak kabul edilmiştir.
TBMM Kabul Metni
Kanun maddesi mecliste tartışılırken şu konuşmalar geçmiştir:
118 inci maddeyi okutuyorum:
Gece yapılacak arama
MADDE 118. – (1) Konutta, işyerinde veya diğer kapalı yerlerde gece vaktinde arama yapılamaz.
(2) Suçüstü veya gecikmesinde sakınca bulunan hâller ile yakalanmış veya gözaltına alınmış olup da firar eden kişi veya tutuklu veya hükümlünün tekrar yakalanması amacıyla yapılan aramalarda, birinci fıkra hükmü uygulanmaz.
BAŞKAN – Madde üzerinde, şahsı adına söz isteyen, Ankara Milletvekili Ersönmez Yarbay; buyurun.
Süreniz 5 dakika.
ERSÖNMEZ YARBAY (Ankara) – Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; 5 dakikalık vakti de kullanmayacağım; çok kısa, bir konuya işaret etmek istiyorum.
Bu tasarı, gerçekten, devrim niteliğinde bir tasarı. “Konutta, işyerinde veya diğer kapalı yerlerde gece vaktinde arama yapılamaz” deniliyor. Son derece memnun oldum, altını çizdim; fakat, altını tekrar okuyunca, çok da devrim mahiyetinde bir kanun olmadığını gördüm.
Maalesef, bu kanun tasarısı, dün öğleden sonra elime geçti; alelacele okumaya çalışıyorum; okudukça da, tabiî, birtakım noktaların yanlışlığının farkına varıyorum.
Bir defa, şunu, çok açık ve net söylemek istiyorum: Kanun tasarıları, lütfen, zamanında ulaştırılsın. (CHP sıralarından “Bravo” sesleri, alkışlar) Meclis Başkanını aradım. Meclis Başkanına, Türk Ceza Kanunu görüşülürken de söylemiştim; bu kanun tasarılarının -bunlar temel kanun- onbeş gün, bir ay önce elimizde olması lazım. Ben, şahsen, bu kanunun hiçbirisinde şey kullanmıyorum. Neden; çünkü, bunlar önemli.
Bir gün hapishanede yatmamış bir adam kanun hazırlıyor, kanun tasarısı… Hapishanede nasıl yatılır, sıkıntıları nedir, nasıl suçlu olunur, nedir; bunları düşünmeden, araştırmadan, efendim, yapılır, edilir; iş bitiyor.
Şimdi, burada, 12 Eylülden sonra ve günümüze kadar, suçlular, evlerinde, gece saat 01.00’de, 02.00’de, kimsenin haberi olmadan… Devlet, bir defa, gizli iş yapmaz, devlet açık ve şeffaftır. Gizli iş yapan devlet, çok tehlikeli bir devlettir; bunu özellikle vurgulamak istiyorum. Bir devlet gizli iş yapıyorsa, mesela, gizli telefon dinliyorsa, gizli tanık kullanıyorsa, o devlet yıkılmaya mahkûm bir devlet demektir. Devlet gizli iş yapmaz; devlet vatandaşına karşı şeffaf olur, gayet açık, şeffaf olur.
Şimdi, burada, üst tarafta “konutta, işyerinde veya diğer kapalı yerlerde gece vaktinde arama yapılamaz” güzel; fakat, suçüstü… Tamam, suçüstünde de yapılsın; ama “gecikmesinde sakınca bulunan haller…” Nedir gecikmesinde sakınca bulunan haller?
ORHAN ERASLAN (Niğde) – Demin ben söyledim; destek vermediniz.
ERSÖNMEZ YARBAY (Devamla) – Hayır, ben destek veriyorum size.
Nedir gecikmesinde sakınca bulunan haller? Yani, gecikmesinde sakınca bulunan haller, bu kanunda tek tek sayılmalıdır; yani “şu, şu, şu olaylar, gecikmesinde sakınca bulunan hallerdir” denilmelidir.
Bu maddenin bir sonrasını biraz sonra görüşeceğiz; orada söz almayacağım için, onu da vurgulamak istiyorum.
Bu yasa tasarısının bir eksik yönü var. Bu yasa tasarısı, cumhuriyet savcısını hâkimlere ortak etmiştir, yargıçlara ortak etmiştir. “Yargıç yoksa, cumhuriyet savcısı karar verir” deniliyor; her tarafında böyle… Cumhuriyet savcısı karar veremez, cumhuriyet savcısı taraftır. Cumhuriyet savcısı, taraf olduğu için, iddianame hazırlayan olduğu için, hiçbir konuda karar veremez; her kararı hâkim verir, yargıç verir. Bu kanun tasarısı, baştan sona, cumhuriyet savcılarını yargıçlara ortak ediyor; yani, farkında olmadan yargıçlara ortak ediyor.
Bir diğer konu, gecikmesinde sakınca bulunan haller… Bunun, mutlaka, tek tek, madde madde açıklanması lazım; hangi hallerin gecikmesi sakıncalı.
119 uncu maddede deniliyor ki: “Cumhuriyet savcısının emrinin alınmadığı hallerde kolluk amirinin yazılı emri ile kolluk görevlileri arama yapabilirler.” Bu, çok tehlikeli bir madde. Yani, hangi halde; olağanüstü hallerde; yine, gecikmesinde sakınca olan haller… Bir emniyet müdürü -gece- kızar vatandaşın birisine, arama çıkartır; diyebilir ki, gecikmesinde çok sakıncalı haller vardı, evinde eroin vardı, kaçma ihtimali vardı, aradım. Ne diyebiliriz?! Şimdi, herkes iyi niyetlidir, hiçbir bürokratın iyi niyetinden asla şüphemiz yoktur; ama, bütün iyi niyetlere karşın tedbirlerimizi almak durumundayız.
Grup Başkanvekilimiz, Cumhuriyet Halk Partisi ve Adalet ve Kalkınma Partisi Gruplarının beraberce bu çalışmayı yürüttüklerini, dolayısıyla değişikliklerin beraberce verilmesi gerektiği konusunda görüş ifade ettiler. Burada, “suçüstü” kelimesinden sonra gelen “gecikmesinde sakınca bulunan haller” kısmı çıkarılmalıdır veya bu haller sayılmalıdır. Yani, hangi haller gecikmesinde sakınca bulunan hallerdir, bunlar sayılmalıdır. O zaman, devrim niteliğinde bir yasa olabilir; yoksa, aynen bizim Anayasamız gibi… Anayasamız, ilkönce hürriyetleri veriyor, arkasından “ama, şu şu şartlarda bu haklar kullanılamaz” diyor. Bu maddenin ikinci fıkrası da, bizim Anayasamıza benzemiş.
Onun için, bu hususu grup yöneticilerinin takdirlerine arz ediyorum, saygılar sunuyorum. (CHP sıralarından alkışlar)
BAŞKAN – Maddeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler… Etmeyenler… Kabul edilmiştir.
