CMK Madde 76
Ceza Muhakemesi Kanunumuzun 76. maddesi şu şekildedir:
Diğer kişilerin beden muayenesi ve vücuttan örnek alınması
Madde 76 – (Değişik madde: 25.05.2005 – 5353 S.K/Madde 3)
(1) Bir suça ilişkin delil elde etmek amacıyla, mağdurun vücudu üzerinde dış veya iç beden muayenesi yapılabilmesine veya vücudundan kan veya benzeri biyolojik örneklerle saç, tükürük, tırnak gibi örnekler alınabilmesine; sağlığını tehlikeye düşürmemek ve cerrahi bir müdahalede bulunmamak koşuluyla; Cumhuriyet savcısının istemiyle ya da re’sen hakim veya mahkeme, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı tarafından karar verilebilir. Cumhuriyet savcısının kararı, yirmidört saat içinde hakim veya mahkemenin onayına sunulur. Hakim veya mahkeme, yirmidört saat içinde kararını verir. Onaylanmayan kararlar hükümsüz kalır ve elde edilen deliller kullanılamaz.
(2) Mağdurun rızasının varlığı halinde, bu işlemlerin yapılabilmesi için birinci fıkra hükmüne göre karar alınmasına gerek yoktur.
(3) Çocuğun soy bağının araştırılmasına gerek duyulması halinde; bu araştırmanın yapılabilmesi için birinci fıkra hükmüne göre karar alınması gerekir.
(4) Tanıklıktan çekinme sebepleri ile muayeneden veya vücuttan örnek alınmasından kaçınılabilir. Çocuk ve akıl hastasının çekinmesi konusunda kanuni temsilcisi karar verir. Çocuk veya akıl hastasının, tanıklığın hukuki anlam ve sonuçlarını algılayabilecek durumda olması halinde, görüşü de alınır. Kanuni temsilci de şüpheli veya sanık ise bu konuda hakim tarafından karar verilir. Ancak, bu halde elde edilen deliller davanın ileri aşamalarında şüpheli veya sanık olmayan kanuni temsilcinin izni olmadıkça kullanılamaz.
(5) Bu madde gereğince verilen hakim veya mahkeme kararlarına itiraz edilebilir.
Başlık
CMK’nın 76. maddesinin ait olduğu bölüm başlık ismi şu şekildedir: BİRİNCİ KİTAP: Genel Hükümler – ÜÇÜNCÜ KISIM: Tanıklık, Bilirkişi İncelemesi ve Keşif – ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: Gözlem Altına Alınma, Muayene, Keşif ve Otopsi
Madde başlığı şu şekildedir: Diğer kişilerin beden muayenesi ve vücuttan örnek alınması
Gerekçe
Ceza Muhakemesi Kanunumuzun 76. maddesinin gerekçesi şu şekildedir:
Maddi gerçeğin araştırılması bakımından şüpheli veya sanıktan başka kişilerin de beden muayenesi gerekli olabilir. Örneğin, mağdur üzerinde yapılacak olan incelemeler, iddia ve savunma açısından önemli bulguları ortaya koyabilir. Bu nedenle maddede, 78 inci maddede yer alan usulün şüpheli veya sanık dışındaki kişiler bakımından da uygulanabilmesi öngörülmüştür. Ancak bu gibi hallerde 78 inci maddenin saptadığı bütün koşullara uyulacaktır. Beden muayenesinin veya bedenden kısım alınmasının amacı suça ait delil, iz, eser ve emarelerin bulunup bulunmadığını saptamak veya irsiyeti belirlemek olacaktır.
Tanıklıktan çekinme haklarına sahip olanlar beden muayenesini yaptırmayı veya bedenden parça alınmasını kabul etmeyebilirler. Bu durumda bulunan çocuk veya akıl hastaları hakkında çekinme hakkını bunlar yerine yasal temsilcileri kullanırlar. Ancak yasal temsilci de şüpheli veya sanık ise çekinme hakkı konusunda kararı hakim verecektir. Yasal temsilci değiştiğinde veya davanın ileri aşamalarında şüpheli veya sanık sıfatı kalktığında, evvelce elde edilmiş delil, iz, eser ve emareler, adı geçenin rızası olmadığında kullanılamayacaktır.
Bu maddenin uygulanması yönünden diğer önemli bir koşul bedenden alınan örneklerin ancak olayın yargılanmasında veya bununla bağlantılı yargılamalarda kullanılmasıdır. Kullanılmasına gerek kalmayan örnekler, derhal yok edilecektir.
Madde, bu madde gereğince alınacak kararlara itiraz edilebileceğini saptamıştır.
ADALET KOMİSYONU RAPORU
Tasarının 79 uncu maddesinin birinci fıkrası bir önceki maddenin gerekçeleri doğrultusunda yeniden düzenlenmiş, çocuğun soy bağının araştırılmasına gerek duyulması halinde bunun birinci fıkra hükmüne göre yapılacağına ilişkin hüküm ikinci fıkra yeniden düzenlenmiş, ikinci fıkra üçüncü fıkra olarak kabul edilmiş, “delil, iz, eser ve emareler” yerine “deliller” ibaresi kullanılmış, hakim ve mahkeme kararlarına itiraz edilebileceği konusunda dördüncü fıkra ilave edilmiş ve 76 ncı madde olarak kabul edilmiştir.
TBMM Kabul Metni
Kanun maddesi mecliste tartışılırken şu konuşmalar geçmiştir:
76 ncı maddeyi okutuyorum:
Diğer kişilerin beden muayenesi
MADDE 76. – (1) Bir suça ilişkin delil elde etmek amacıyla, mağdurun bedeni üzerinde tıbbi muayene yapılabilmesine veya kan, saç, tükürük, tırnak, cinsel salgı gibi örnekler alınabilmesine; sağlığını tehlikeye düşürmemek koşuluyla, Cumhuriyet savcısının istemiyle ya da re’sen hâkim veya mahkeme tarafından karar verilebilir.
(2) Çocuğun soy bağının araştırılmasına gerek duyulması halinde, bu araştırmanın yapılabilmesi için, birinci fıkra hükmüne göre karar alınması gereklidir.
(3) Tanıklıktan çekinme sebepleri ile muayeneden veya bedenden örnek alınmasından kaçınılabilir. Çocuklar ve akıl hastalarının çekinmesi konusunda kanuni temsilcileri karar verirler. Kanuni temsilci de şüpheli veya sanık ise bu konuda hâkim tarafından karar verilir. Ancak, bu hâlde elde edilen deliller davanın ileri aşamalarında şüpheli veya sanık olmayan kanuni temsilcinin izni olmadıkça kullanılamaz.
(4) Bu madde gereğince alınacak hâkim veya mahkeme kararlarına itiraz edilebilir.
BAŞKAN -Madde üzerinde 1 önerge vardır; önergeyi okutuyorum.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına
Görüşülmekte olan Ceza Muhakemesi Kanunu Tasarısının “Diğer kişilerin beden muayenesi” başlıklı 76 ncı maddesinin üçüncü fıkrasının aşağıdaki şekilde değiştirilerek kabulünü arz ve teklif ederiz.
İrfan Gündüz
K.Kemal Anadol
Mehmet Nuri Saygun
İstanbul
İzmir
Tekirdağ
Vahdet Sinan Yerlikaya
Bekir Bozdağ
Mehmet Daniş
Tunceli
Yozgat
Çanakkale
(3) Tanıklıktan çekinme sebepleri ile muayeneden veya bedenden örnek alınmasından kaçınılabilir. Çocuk ve akıl hastasının çekinmesi konusunda kanunî temsilcisi karar verir. Çocuk veya akıl hastasının, tanıklığın hukukî anlam ve sonuçlarını algılayabilecek durumda olması halinde, görüşü de alınır. Kanunî temsilci de şüpheli veya sanık ise bu konuda hâkim tarafından karar verilir. Ancak, bu halde elde edilen deliller davanın ileri aşamalarında şüpheli veya sanık olmayan kanunî temsilcinin izni olmadıkça kullanılmaz.
BAŞKAN – Komisyon önergeye katılıyor mu?
ADALET KOMİSYONU BAŞKANI KÖKSAL TOPTAN (Zonguldak) – Genel Kurulun takdirine bırakıyoruz Sayın Başkanım.
BAŞKAN -Hükümet önergeye katılıyor mu?
ADALET BAKANI CEMİL ÇİÇEK (Ankara)- Katılıyoruz Sayın Başkan.
BAŞKAN – Komisyonun takdire bıraktığı, Hükümetin katıldığı önergeyle ilgili gerekçeyi mi okutalım, yoksa, önerge sahipleri konuşmak isterler mi?
MEHMET NURİ SAYGUN (Tekirdağ) -Söz istiyorum Sayın Başkan.
BAŞKAN – Buyurun, Tekirdağ Milletvekili Mehmet Nuri Saygun.(CHP sıralarından alkışlar)
MEHMET NURİ SAYGUN (Tekirdağ) – Sayın Başkan, değerli milletvekili arkadaşlarım; bu önergeyi, iktidar ve muhalefet birlikte, ortak verdik; yalnız, önergede, benim kanaatime göre bir hata yaptık. Şöyle ki; gerekçeye baktığımızda, gerekçe, Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin 12 nci maddesine dayanıyor. Yani, çocukların, böylesine bir yargı önünde bulundukları konumda, eğer, görüşlerini ifade edebilecek yetenek ve becerileri var ise, daha doğrusu, o yaş kemaline ulaşmışlarsa, görüşlerinin alınması gerekiyor. Bizim düzenlediğimiz ilk metin o mealdeydi. Daha sonra, uzlaşma sonrasında, çocukların ve akıl hastalarının birlikte mütalaa edildiğini ve önergeyle, hem çocukların hem de akıl hastalarının, görüşlerini ifade edebilecek durumda olmaları halinde, görüşlerinin alınması söz konusu oldu. Eğer, şimdi, madde metninde, bu yönde bir değişiklik önergesiyle yola çıkarsak, bu sefer, Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin 12 nci maddesine dayalı olan gerekçenin, bir nebze de olsa, boşlukta kalacağı düşüncesindeyim. Bu yüzden, bu önergedeki “akıl hastasının” ibaresinin, bir redaksiyonla veyahut da Hükümetin veya Komisyonun kabulü halinde, çıkarılması suretiyle, konunun sadece çocuklara hasredilmesini ve o şekilde değerlendirme yapılmasını uygun buluyorum.
Aksi halde, burada bir başka sorun daha çıkacak; akıl hastalarının, görüşlerini ifade edip edemeyecek nitelikte olup olmadıklarına karar verebilmek için burada bir hekime de ihtiyaç duyulacaktır diye düşünüyorum. Bu tabloda, bir hekim talep etmeyeceğimize göre “akıl hastasının” ibaresinin bu önerge metninden çıkarılması uygun olacaktır diye düşünüyorum.
Saygılar sunuyorum. (Alkışlar)
BAŞKAN – Önergeyi bu haliyle mi oylarınıza sunalım, yoksa…
ADALET BAKANI CEMİL ÇİÇEK (Ankara) – Bu haliyle efendim; üzerinde mutabık kaldık.
BAŞKAN – Peki.
Üzerinde mutabakat sağlanan, değişik partilerden arkadaşların imzaladığı önergeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler… Kabul etmeyenler… Kabul edilmiştir.
76 ncı maddeyi, kabul edilen bu önerge doğrultusunda oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler… Kabul etmeyenler… Kabul edilmiştir.
