Yabancı mahkeme kararlarının Türkiye açısından iki şekilde inceleme imkanı bulunmaktadır: “Tenfiz” ve “Tanıma”.
Tenfiz kavramı, sözlükte “hükmünü geçirme”, “hükmünü yürütme”, “yerine getirme” anlamları taşır. Bir hukuk terimi olarak “Tenfiz”, bir yabancı ülke mahkemesinin verdiği kararın konu itibariyle ilgili bulunduğu bir başka ülkede uygulanabilme ve icra edilebilme niteliği kazanmasını ifâde eder.
“Tanıma” ise, yabancı ülke mahkemesinin verdiği kararın “kesin hüküm” niteliğinin, tanıma işleminin yapıldığı Devletçe kabûl edilmesini ifade eder. Yabancı ülke mahkeme kararlarının “Tenfizi” ve “Tanıma”sı 5718 sayılı “Millletlerarası Özel Hukuk ve Usûl Hukuku Hakkında Yasa (MÖHUY)” hükümlerine göre düzenlenmiştir.
YABANCI MAHKEME KARARLARININ TENFİZİ VE TANINMASI
Yabancı Mahkeme Kararlarının Tenfizi
“Tenfiz” terimi, yabancı bir mahkeme kararının bir başka ülkede “yerine getirilme niteliği” kazanmasını ifade eder. Bir yabancı ülke mahkemesinden alınan bir kararın Türkiye’de tenfizi (icra edilebilmesi), gerekli yasal şartları taşıyıp taşımadığına bağlıdır.
Tenfiz için yasada belirtilen şartlar yerine getirilmiş ise, ilgili mahkeme hâkimi, “Tenfiz Kararı” vermek durumundadır.
Tenfizin Şartları
1) Tenfizin Ön Şartları
Milletlerarası Özel Hukuk ve Usûl Hukuku Hakkında Yasa’nın 50. maddesi:
“(1) Yabancı Mahkemelerden hukuk davalarına ilişkin olarak verilmiş ve o devlet kanunlarına göre kesinleşmiş bulunan ilamların Türkiye’de icra olunabilmesi, yetkili Türk Mahkemesi tarafından tenfiz kararı verilmesine bağlıdır.
(2) Yabancı mahkemelerin ceza ilamlarında yer alan kişisel haklarla ilgili hükümler hakkında da tenfiz kararı istenebilir.” hükmünü içermektedir.
Bu yasa hükmüne göre, Tenfiz için oluşması gereken ön şartlar şunlardır:
(1) Yabancılık unsuru taşıyan ilâm, bir hukuk davasına ilişkin bulunmalıdır.
(2) İlâm, yabancı ülke mahkemesince verilmiş bulunmalıdır.
(3) Yabancılık unsuru taşıyan ilâm, kesinleşmiş olmalıdır.
Yabancı mahkeme ilâmı, çekişmeli yargıya ilişkin olabileceği gibi, çekişmesiz yargıya dâir de olabilir (MOHUY md.55). Ancak, ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz gibi “geçicilik niteliği” taşıyan kararlar için tenfiz (ve tanıma) yolu kapalıdır.
2) Tenfizin Geçerlilik Şartları
Tenfizin geçerliliği için aranan şartlar (MÖHUY.md.54) şunlardır:
a) Karşılıklılık (Mütekabiliyet) Şartı:
Yabancı mahkeme ilâmının Türkiye’de tenfiz (icra) edilebilmesi için, ilâmın verildiği ülke ile Türkiye arasında karşılıklılık (mütekabiliyet) esasına dayalı bir anlaşmanın bulunması gerekir.
b) Yabancı mahkeme ilâmının, Türk Mahkemelerinin münhasır yetkisine girmeyen bir konuda verilmiş olması şartı veya davalının itiraz etmesi koşuluyla yabancı mahkeme ilâmının, kendisini, aşırı yetkili sayan bir mahkemece verilmiş olmaması şartı:
Bilindiği üzere, bizim Özel Hukuk Yargılama Sistemi’mizde münhasır yetki kuralı, en açık olarak HMK. md. 12’de düzenlenmiştir. Bu kurala göre, Türk mahkemelerinin, Türkiye’deki taşınmazlara ilişkin Uluslararası yetkisi kesin münhasır yetkidir. Bu münhasır yetkinin hiçbir şekilde başka bir ülkeye verilmesi söz konusu olamaz.
Bir yabancı mahkemenin, (hukukî ve fiilî anlamda) taraflarla ve dava konusuyla gerçek bir ilişkisi olmamasına rağmen kendisini “Yetkili” saymasına “Aşırı Yetki” denilir. Şayet tenfize konu karar, kendini aşırı yetkili sayan bir mahkemece verilmiş olup da, bu karara davalı itiraz etmiş ise, Tenfiz talebini inceleyen Türk Yargıcı, bu hususu re’sen inceleyerek karar verir.
c) Yabancı mahkeme ilâmının, Türk Kamu Düzenine Aykırı Olmaması Şartı:
Örneğin, çocuğun menfaatlerini dikkate almaksızın velâyetin tevdii hakkında verilen yabancı mahkeme kararı, Türk kamu düzenine aykırılık oluşturur.
d) Aleyhine Tenfiz İstenen Tarafın Haklarına Riâyet Edilmiş Bulunması Şartı:
Milletlerarası Özel Hukuk ve Usûl Hukuku Yasasına (md.54/l-ç) göre;
“O yer kanunları uyarınca, kendisine karşı tenfiz istenen kişinin, hükmü veren mahkemeye usulünce çağrılmamış veya o mahkemede temsil edilmemiş ya da kanunlara aykırı bir şekilde gıyabında veya yokluğunda hüküm verilmiş…” ise, bu durum, kişinin savunma hakkının ihlâl edildiğini gösterir. Türk mahkemesinde tenfiz davasının görülmesi sırasında ilgili, bu yönde itirazda bulunursa, mahkeme, bu itirazı dikkate alır.
Tenfizin usulü
Tenfiz başvuru dilekçesi
Uygulamada tenfiz başvurusuna “Tenfiz Davası Açma” denilir. Tenfiz talebi bir dilekçe ile olur. Tenfiz dilekçesinde şu hususlar (MÖHUY. md. 52) yer alır:
(1) Tenfiz talep edenin adı, soyadı, T.C. numarası ve adresi, varsa yasal temsilcisinin ya da vekilinin ad, soyad ve adresleri.
(2) Karşı tarafın ve varsa yasal temsilcisinin ya da vekilinin ad, soyad ve adresleri.
(3) Tenfize konu hükmün hangi Devlet mahkemesinden verilmiş olduğu ve mahkemenin adı ile ilamın tarih ve sayı numarası ve hükmün özeti.
(4) Kısmi tenfiz isteniyorsa, bu konuda açıklama.
Tenfiz dilekçesine şu belgelerin eklenmesi zorunludur (MÖHUY’. md. 53):
(1) Yabancı mahkeme ilâmının, o ülke makamlarınca onanmış aslı veya ilâmı veren mahkeme tarafından onanmış örneği ve onanmış çevirisi.(Aksi taktirde şu yüksek mahkeme kararından da anlaşılacağı üzere dava reddolunur.)
(2) İlâmın kesinleştiğini gösterir (ve o ülke makamlarınca usûlen onanmış) kesinleşme şerhi ve onanmış çevirisi.
Tenfize bakan mahkeme, tenfiz dilekçesini, duruşma günüyle birlikte karşı tarafa tebliğ eder. Çekişmesiz yargı kararlarının tenfizi ve tanınması da aynı hükümlere tâbidir. Tenfiz talebi, Basit Yargılama Usulü’ne göre incelenip karara bağlanır.
Tenfizde görevli ve yetkili mahkeme
Tenfiz davasında görevli mahkeme, Asliye Hukuk Mahkemesidir (.MÖHUY.md. 51/1). Tenfizi talep edenin Türkiye’deki yerleşim yeri mahkemesi yetkili mahkemedir. İlgilinin Türkiye’de yerleştiği bir yer yoksa, Ankara, İstanbul ya da İzmir mahkemelerinden biri yetkilidir (MÖHUY.md. 51/2).
Tenfiz kararı ve infazı
Tenfiz davasında kısmen ya da tamamen kabul kararı verilebileceği gibi, red kararı da verilebilir. Karar, yabancı mahkeme ilâmının altına yazılır ve hâkim tarafından mühürlenip imzalanır (MÖHUY.md. 56). Tenfizine karar verilen yabancı mahkeme ilâmları, (Türk Mahkemelerince verilmiş bulunan ilâmlar gibi) icra olunur. Tenfizle ilgili kabul ve red kararlarının temyizi, genel hükümlere tâbidir. Temyiz, icrayı (yerine getirilmeyi) durdurur (MÖHUY. md.57).
Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması
Yabancı bir ülke mahkemesince verilen kararın kesin hüküm niteliğinin, başka bir Devletçe kabul edilmesi tasarrufuna “Tanıma” denilir. Tanıma, davaya konu kararın ve kararla kazanılmış bulunan hakların benimsenmesi anlamı taşır.
Tanımanın şartları
“Tanıma” için aranan ön şartlar, “Tenfiz” için aranan ön şartların aynısıdır. “Tanıma” için aranan “Geçerlilik Şartları” da, -biri hariç olmak üzere- tenfizin geçerlilik şartlarının aynısıdır. Sadece, “Tanıma”da, Karşılıklılık (Mütekâbiliyet) şartı aranmaz (MÖHUY. mâ. 54/1).
Tanımanın usulü
Tenfizde takip edilen prosedür, niteliğine aykırı düşmediği ölçüde, “Tanıma”da da uygulanır. “Tanıma”yı düzenleyen MÖHUY md. 58/1 hükmü, “Tenfiz”e dâir hükümlere yollama yapmıştır. Çekişmesiz Yargı kararlarının tanınması da, aynı prosedüre tâbidir. Yabancı mahkeme ilâmlarının “kesin hüküm” ya da “kesin delil” olma işlem ve etkisi, ancak kesinleştiği tarihten itibaren hüküm ifade eder (MÖHUY. md. 59).
Tanıma ve Tenfiz Dilekçesi Örneği
ADANA … NÖBETÇİ AİLE MAHKEMESİ HAKİMLİĞİ’NE
DAVACI:
VEKİLİ:
DAVALI:
KONU: Tempelhof – Kreuzberg Asliye Hukuk mahkemesi Aile Davaları Departmanı’nın …….. tarih ………. Dosya numarasında verilmiş olan boşanma kararının tanınması ve tenfizi taleplidir.
AÇIKLAMALAR:
- Müvekkil ile davalı, … tarihinde …’de evlenmiştir. Taraflar anlaşamayarak … tarihinde Almanya’da Tempelhof – Kreuzberg Asliye Hukuk mahkemesi Aile Davaları Departmanı’nın … tarih … Dosya numarası ile verilen karar neticesinde boşanmışlardır.
- Boşanma kararı, … tarihinde temyiz edilmeksizin kesinleşmiştir. Kesinleşme şerhi de bulunan ve yeminli tercüman tarafından tercümesi yapılmış olan apostil şerhli karar dilekçemiz ekinde yer almaktadır.
- Alman makamlarınca usulüne uygun bir şekilde verilen boşanma kararının Türkiye Cumhuriyeti makamlarınca da geçerli olabilmesi için kararın tanınmasını ve tenfizini talep etmekteyiz.
HUKUKİ NEDENLER: HMK, MÖHUK, MK, 6100 SK.
DELİLLERİMİZ:
- Tempelhof – Kreuzberg Asliye Hukuk mahkemesi Aile Davaları Departmanı’nın ………. tarih ……… Dosya numarası ile verilen boşanma kararı, kesinleşme şerhi, tercümesi ve apostil
- Nüfus kayıtları
- Her türlü yasal delil
SONUÇ VE İSTEM:
Yukarıda saymış olduğumuz nedenlerden dolayı Tempelhof – Kreuzberg Asliye Hukuk mahkemesi Aile Davaları Departmanı’nın … tarih … Dosya numarası ile verilen boşanma kararının Türkiye Cumhuriyeti makamlarında da geçerli olabilmesi için tanınmasına ve tenfizine karar verilmesini talep ederiz.
Davacı Vekili
İlgili Diğer Yazılarımız:
- Yurtdışında verilen boşanma kararının tanınması ve tenfizi dava dilekçesi
- Boşanma kararının tanınması kararı verilene kadarki dönemde eşlerin mallarının durumu
- Tanıma tenfiz davalarında yurtdışına tebligat süreci
- Yabancı mahkeme kararının tanınmasında basit yargılama usulü uygulanır
- Tanıma-tenfiz davası dilekçesi nasıl hazırlanır?
- Vasiyetnamenin tenfizi nasıl yapılır?
Yazıyla ilgili kanunlar: