Yargıtay kararlarından örneklerle, tanıktan vazgeçmenin nedenleri, usulü ve sonuçlarına dair kapsamlı bir çerçeve sunarken, hukuk muhakemeleri kanunu çerçevesinde bu durumun nasıl ele alındığını inceleyeceğim.
Tanık Delilinden Vazgeçilmesinin Amacı
Bir tarafın, sunduğu tanıktan vazgeçmek istemesinin çeşitli nedenleri olabilir; örneğin, tanığın ifadesinin dava açısından önemini yitirmesi, tanığın bulunamaması ya da tarafların uzlaşmaya varması gibi. Taraf, tanığın ifadesinin kendisine hukuki açıdan zarar verebileceğini düşünerek, bu tanığın dinlenmesini tercih etmeyebilir. Diğer bir neden ise, tarafın kendi iddiasını diğer kanıtlarla ya da sunduğu diğer tanıklar sayesinde yeterince ispatladığını düşünmesi ve bu yüzden tanık dinletmeyerek davanın daha çabuk sonuçlanmasını sağlamak istemesi olabilir.
Tanıktan Vazgeçme Süreci
Tanıktan vazgeçme işlemi, tarafların kendi aralarında yapmış olduğu (iki taraflı) bir işlem olmayıp, tarafın yazılı veya sözlü olarak en geç tanığın dinlendiği esnada mahkemeye yöneltmesi gereken bir işlemdir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 196. maddesine göre, bir tarafın tanıktan vazgeçebilmesi için karşı tarafın açık izninin gerekli olduğu belirtilmektedir. Yani, bir tarafın sunduğu tanıktan vazgeçmesi karşı tarafın muvafakatine bağlıdır. Vazgeçmeye ilişkin beyanının yazılı veya sözlü olarak mahkemeye yöneltilmesinden sonra, karşı tarafa vazgeçme işlemine izin verip vermediği sorulur ve karşı tarafın onayıyla delilden vazgeçilmiş olur.
Söz konusu maddeye göre, “Delil gösteren taraf, karşı tarafın açık izni olmadıkça, o delile dayanmaktan vazgeçemez.” Göreceğiniz üzere madde metninde vazgeçilecek deliller yönünden bir sınırlandırma mevcut değildir. Dolayısıyla bu madde kapsamında tanık delilinden de vazgeçilmesi mümkündür.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu Madde 196 - Delilden Vazgeçme
Tanık Delilinden Vazgeçilmesinin Şartları
- Yazılı veya sözlü talep edilmelidir: Tanık delilinden vazgeçilmesi işlemi yazılı veya tutanağa geçirilmek şartıyla duruşmada sözlü olarak (HMK m. 154/3) yapılabilir.
- Tanığın dinlenme işlemi sona erene dek vazgeçme yapılabilir: Vazgeçme tanık dinlendikten sonra yapılamaz. Başka bir deyişle, tanık dinlendikten sonra beyanları ortak dava malzemesi haline gelir. Bu nedenle tanık dinlendikten sonra karşı tarafın muvafakati olmadan tanığın beyanlarının hükme esas alınmaması talep edilemez.
- Karşı Taraf İzin Vermelidir: Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 196. maddesine göre, delilden vazgeçme ancak karşı tarafın izniyle mümkündür. Dolayısıyla karşı taraf rıza göstermedikçe, tanık delilinden vazgeçmek mümkün değildir.
Vazgeçme için avukata özel yetki verilmesi gerekir mi?
Sadece belirli bir vakıaya yönelik tanığın beyanlarından vazgeçilebilir mi?
Tanığa soru kağıdı gönderilirse vazgeçme nasıl olur?
Tanığın duruşmada dinlenmesi esnasında tanıktan vazgeçme mümkün mü?
Karşı Tarafın Rolü
Bir taraf, kendi bildirdiği tanığı dinletmekten vazgeçse bile, karşı taraf bu tanığın ifadesinin alınmasını isteyebilir. Bu durumda, vazgeçmeye rıza göstermeyen taraf, bu tanığı kendi tanığı olarak dinletmiş sayılır.
Vazgeçmeyi kabul etmeyen ve tanığı dinletmek isteyen taraf için, önceden vazgeçilmiş bu tanığın, kendi tanık listesinde olup olmaması önemli değildir ve bu, tanık listesine yeni bir tanık eklemek (ikinci tanık listesi) olarak kabul edilmez. Taraflar, tanık listelerini hazırlarken, bazı tanıkların zaten karşı tarafın listesinde bulunabileceğini düşünerek, bu tanıkları kendi listelerine eklemeyebilirler. Ancak, mahkemenin kendiliğinden, tarafların vazgeçtiği bir tanığı dinlemeye karar vermesi mümkün değildir.
Vazgeçmenin Mümkün Olmadığı Durumlar
Resen araştırma ilkesine tabi olan durumlarda (velayet davaları, soybağı ve nüfus davaları gibi), hakimin de dava malzemesini yargılamaya getirme konusunda yetkili ve görevli olduğunu unutmamak gerekir. Bu tür yargılamalarda, tanık delilinden vazgeçilmesi, hakim tarafından kabul edilmeyebilir çünkü hakim bu tür kamu düzenini ilgilendiren davalarda, tarafların sunduğu delillere bağlı kalmaksızın, davanın gerektirdiği tüm delillere kendiliğinden başvurma yetkisine sahiptir. Bu durumda, hakim, uyuşmazlığın aydınlatılması için gerekli gördüğü takdirde, vazgeçilmek istenen tanığın dinlenmesine karar verebilir.
Yargıtay Kararları
Yargıtay kararları, hukuki uygulamaların nasıl yorumlanıp, uygulanması gerektiği konusunda önemli örnekler sunar. “Tanıktan Vazgeçme” konusunda da Yargıtay’ın vermiş olduğu kararlar yol gösterici niteliktedir:
- HMK Madde 196 Tanık Delilini De Kapsar: Belirtmek gerekir ki, HMK’nın 196’ncı maddesinde yer alan hükmün tanık delilini de kapsadığı hususunda tereddüt bulunmamaktadır. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Esas: 2016/325 – Karar: 2019/883)
- Karşı Tarafın Muvafakati Olmadıkça Hakim Resen Tanık Dinlemekten Vazgeçemez: Tanıkların ne şekilde ve kimin lehine beyanda bulunacakları ancak dinlendikten sonra bilinebileceğinden bu madde hükmüne göre göre mahkemede karşı tarafın açık muvafakati olmadıkça, resen tanık dinlemekten vazgeçemez (Gaziantep BAM Esas: 2017/348 – Karar: 2017/355)
- Karşı Taraf Vazgeçmeyi Kabul Ederse Mevcut Delil Durumuna Göre Karar Verilir: Yargılama sırasında davacı vekili, anılan tanığın dinlenilmesinden vazgeçtiğini beyan ettiğinden, mahkemece davalı tarafa 6100 sayılı HMK’nın 196. maddesi uyarınca tanığın dinlenilmesinden vazgeçilmesine açıkça izin verip vermediği sorulmalı, vazgeçmeyi kabul etmediği takdirde 6100 sayılı HMK’nın 243 ve devamı maddeleri uyarınca anılan tanık dinlenildikten sonra tüm dosya içeriği birlikte değerlendirilerek oluşacak sonuca göre karar verilmeli, vazgeçmeyi kabul etmesi halinde ise mevcut delil durumuna göre sonuca gidilmelidir. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Esas: 2016/325 – Karar: 2019/883)
- Karşı Taraf Vazgeçmeye Muvafakat Ederse Tanıklar Dinlenemez: Davalı vekilinin 15.12.2016 havale tarihli dilekçesi ile davacının tanık delilinden vazgeçme talebine muvafakat ettiğine dair beyanda bulunduğu anlaşılmıştır. Mahkemece bozma ilamından önce yapılan yargılamada dinlenilmesinden vazgeçilen tanıkların, bozma ilamından sonra yapılan yargılamada çağrılıp beyanları alınarak, bu beyanlara itibar edilmesi usul kurallarına aykırıdır. (Yargıtay 22. Hukuk Dairesi Esas: 2017/45381 – Karar: 2018/1957)
Tanık Dinletmekten Vazgeçme Dilekçesi
Tanık dinletmekten vazgeçmek isteyen tarafın, mahkemeye bu yönde sözlü veya yazılı beyan dilekçesi sunması gerekmektedir. Bu dilekçede, vazgeçme sebepleri ve ilgili hukuki maddeler detaylı bir şekilde açıklanmalıdır.
[İl/İlçe] [İlgili Mahkemesine]
Dosya No: [Dosya Numarası]
[İsim]
[Adres]
Konu: Tanık Dinletmekten Vazgeçme Talebi
Sayın Hakim,
Ben, [Adınız Soyadınız], [Dosya Numarası] numaralı ve [Mahkeme Adı]’nde görülmekte olan dava dosyasında [Davacı/Davalı] olarak yer almaktayım. İşbu dilekçemin konusu, davam kapsamında daha önce sunmuş olduğum tanık listesinde yer alan [Tanık Adı Soyadı] isimli tanığın dinlenilmesinden vazgeçme talebimdir.
Dava sürecinin ilerleyişi ve delillerin değerlendirilmesi neticesinde, [Tanık Adı Soyadı] isimli tanığın ifadesine başvurulmasının, davanın mevcut aşamasında gereksiz olduğuna ve süreci uzatacağına kanaat getirmiş bulunmaktayım. Bu sebeple, adaletin hızlı ve etkili bir şekilde tecelli edebilmesi adına, anılan tanığın dinlenilmemesi ve bu tanık üzerinden herhangi bir işlem yapılmasının engellenmesini talep ediyorum.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun ilgili maddeleri uyarınca, tanık dinletmekten vazgeçme hakkımın kabulünü ve bu yönde gereğinin yapılmasını saygılarımla arz ve talep ederim.
[Adınız Soyadınız] [İmzanız] [Tarih]Sonuç
Tanıktan vazgeçme eyleminin sonuçları, vazgeçme zamanına bağlı olarak değişiklik gösterir. Vazgeçme işlemi, eğer tanığın dinleneceği duruşmadan önce yapılırsa, bu durumda karşı tarafın izni alınarak tanık artık dinlenemez. Eğer vazgeçme, tanığa davetiye gönderildikten sonra fakat henüz tanık dinlenilmeden önce gerçekleşirse, bu durumda gönderilen davetiye iptal edilir ve tanık mahkemeye çağrılmaz. Tanığın ifadesine yazılı olarak başvurulmuş ve tanığın cevapları mahkemeye ulaşmadan önce vazgeçilmişse, tanığın daha sonra mahkemeye ulaşan cevapları dikkate alınmaz. Tanık delilinden vazgeçme kararı verilirken, sürecin tüm yönleri dikkatle değerlendirilmelidir.
