“Karar ve ilam harçlarının dörtte biri peşin, geri kalanı kararın tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenir. Şu kadar ki, ölüm ve cismani zarar sebebiyle açılan maddi ve manevi tazminat davalarında peşin alınan harcın oranı yirmide bir olarak uygulanır. Bakiye karar ve ilam harcının ödenmemiş olması, hükmün tebliğe çıkarılmasına, takibe konulmasına ve kanun yollarına başvurulmasına engel teşkil etmez.”
Görüleceği üzere kanun metninde karar ve ilam harçlarının dörtte biri peşin ödenir yazmaktadır. İşte “Peşin Harç” karar ve ilam harcının dava öncesi peşin ödenen dörtte birlik kısmına verilen addır.
Karar Ve İlam Harcı İle Olan İlişkisi
Peşin harç, dava açılırken ödenen ve karar ve ilam harcının bir ön ödemesi olarak kabul edilen bir harçtır. Bu ön ödeme, genellikle karar ve ilam harcının belirli bir oranında belirlenir ve dava sürecinin başlaması için gerekli bir adımdır. Peşin harcın ödenmesi, davanın işleme alınabilmesi için mahkemeye yapılan bir tür güvence olarak işlev görür.
“Konusu belli bir değerle ilgili bulunan davalarda esas hakkında karar verilmesi halinde hüküm altına alınan anlaşmazlık konusu değer üzerinden Binde 68,31 karar ve ilam harcı alınır.”
Karar ve ilam harcı hesaplanırken, dava sürecinde önceden ödenmiş olan peşin harç miktarı, toplam karar ve ilam harcından düşülür. Bu şekilde, dava sonucunda ödenmesi gereken toplam harç miktarı belirlenir. Örneğin, bir dava için ödenmesi gereken toplam karar ve ilam harcı hesaplandığında, bu miktarın içerisinden dava başlangıcında ödenen peşin harç miktarı mahsup edilir ve kalan tutar, dava sonuçlandığında ödenir.
Peşin Harcın Hesaplanması
Peşin harcın hesaplama formülü şu şekildedir: {Peşin Harç} = [[[{Dava Değeri} X {68,31}]/1000]]/4]
Burada “Dava Değeri”, davanın parasal değerini ifade eder. Binde 68,31 oranı ise yasal düzenlemelere ve ilgili mevzuata göre değişiklik gösterebilir. O halde örnek bir hesaplama yapalım:
Örnek 1: 70.000 TL değerinde bir dava için peşin harç hesaplama
2024 yılı itibariyle peşin harç oranı karar ve ilam harcının %25’i olarak belirlenmiştir. Karar ve ilam harcı ise Harçlar Kanunu uyarınca, dava değerinin binde 68,31 (yani %0.06831) olarak hesaplanır.
- İlk olarak karar ve ilam harcını hesaplayalım: [ 70.000 X 0.06831 = 4.781,7 TL]
- Peşin harç, bu miktarın %25’i olacağından: [ 4.781,7 \ 4 = 1.195,425 TL ]
Bu durumda, peşin harç olarak 1.195,425 TL ödenmesi gerekmektedir.
Güncel oranlar ve hesaplama yöntemleri, yasal düzenlemeler ve mahkeme kararlarına göre değişiklik gösterebilir. Yukarıdaki örnekte yer alan oranlar 2024 yılı itibariyle günceldir.
Peşin Harcın Önemi
Peşin harcın ödenmesi, davanın mahkeme tarafından kabul edilip işleme konulmasının bir ön koşuludur. Bu ödeme olmadan, dava süreci başlatılamaz ve mahkeme, dava ile ilgili herhangi bir işlem yapma yetkisine sahip olmaz. Bu nedenle, peşin harç:
- Adaletin İşleyişi İçin Gerekli: Mahkemelerin adaleti sağlamak ve hukuki süreçleri yürütmek için gerekli olan mali kaynaklara katkıda bulunur.
- Ciddiyet Göstergesi: Dava açan tarafın, davasını ciddiye aldığının ve mahkeme sürecine katılmaya hazır olduğunun bir göstergesi olarak işlev görür.
- Mali Sorumluluk: Davacının, dava sürecinin maliyetlerine katkıda bulunmasını sağlar ve hukuki süreçlerin daha sorumlu bir şekilde kullanılmasını teşvik eder.
- Ekonomik Filtre: Özellikle asılsız veya gereksiz davalardan mahkemeleri korumak için bir tür ekonomik filtre görevi görür. Bu, mahkemelerin kaynaklarının daha etkin kullanılmasına yardımcı olur.
Peşin harç, hukuki sürecin başlaması ve yürütülmesi için temel bir adım olup, dava sürecinin adil ve etkin bir şekilde işlemesine olanak tanır. Bu ödeme, hem mahkemenin maliyetlerini karşılamaya yardımcı olur hem de hukuki süreçlerin ciddiyetini ve önemini vurgular.
