Hukukta Özel Yetki Kuralları Nelerdir?
Geçici olarak oturanlara karşı açılacak davalarda yetki (m. 8)
- Memur, işçi, öğrenci, asker gibi, bir yerde geçici olarak oturanlara karşı açılacak alacak veya taşınır mal davaları için, orada bulunmaları uzunca bir süre devam edebilecekse, bulundukları yer mahkemesi de yetkilidir.
- Uzun süre çalışmalarına devam edecek olmalılar
- Yalnız alacak ve taşınır davaları açılır. (Taşınmaz davaları, şahısvarlığı ile ilgili davalar bu maddeye dayanılarak açılmaz)
Sözleşmeden doğan davalarda yetki (m.10)
- Sözleşmeden doğan davalar, sözleşmenin ifa edileceği yer mahkemesinde de açılabilir.
- Buradaki sözleşme borçlar hukukuna ilişkin sözleşmedir. Aile ve miras hukuku sözleşmeleri buraya girmez. Örneğin; mirastan feragat, nişanlanma.
- Bu maddeye göre dava açılabilmesi için geçerli bir sözleşmenin varlığı aranır.
- İfa yeri taraflarca kararlaştırılabilir. Bu durumda o yer mahkemesi yetkilidir. Eğer kararlaştırılmamış ise BK hükümlerine göre ifa yeri belirlenir.
- Davalı ve vekilinin davanın açıldığı tarihte orada bulunması şartıyla sözleşmenin yapıldığı yerde davanın açılması kuralı HMK’ya alınmamıştır. Ancak İcra ve İflas Kanunu m. 50 ‘ye göre yapılacak takiplerde akdin yapıldığı yer icra dairesi hala yetkili icra dairesidir. Çünkü ilgili madde değişmemiştir.
Haksız fiilden doğan davalarda yetki (m.16).
Haksız fiilden doğan davalarda;
- haksız fiilin işlendiği veya
- zararın meydana geldiği yahut
- gelme ihtimalinin bulunduğu yer ya da
- zarar görenin yerleşim yeri mahkemesi de yetkilidir.
- Haksız fiilin işlendiği yer; haksız fiilin işlendiği veya haksız fiilin tamamlandığı, sonucun meydana geldiği yer mahkemesidir.
- Haksız fiilin birden fazla kişi tarafından işlenmiş ise, dava sadece haksız fiilin işlendiği yerde açılır. Bu yetki kesin yetki kuralıdır.
- Kişilik haklarına tecavüz nedeniyle açılacak davalarda davacı kendi yerleşim yerinde veya davalının yerleşim yeri mahkemesinde de dava açabilir. Bu durumda hem haksız fiilin işlendiği yer hem de davacının yerleşim yeri yetkilidir.
Mirastan doğan davalarda yetki (m.11).
- Mirastan doğan davalarda hem kesin yetki hem de kesin olmayan yetki söz konusudur.
- Mirastan doğan davalarda ölenin son yerleşim yerinin yanında aşağıdaki yerler de dava açılabilir. Mirastan doğan davalarda kesin olmayan yetki ;
- Terekede bulunan bir mal hakkında açılmak istenen istihkak davası, terekenin yazımı ve tespiti zamanında mal nerede bulunuyorsa, orada da açılabilir.
- Mirasçılık belgesinin iptali ve yeni mirasçılık belgesi verilmesine ilişkin davalarda, mirasçıların her birinin oturduğu yer mahkemesi de yetkilidir.
Sigorta sözleşmesinden doğan davalarda yetki (m. 15).
Zarar sigortalarından doğan davalar,
- Sigorta, bir taşınmaza veya niteliği gereği bir yerde sabit bulunması gereken yahut şart kılınan taşınıra ilişkinse, malın bulunduğu verde:
- Bir yerde sabit bulunması gerekmeyen veya şart kılınmayan bir taşınıra ilişkinse, rizikonun gerçekleştiği yerde de açılabilir.
Buradaki yetki kuralları deniz sigortalarından doğan davalarda uygulanmaz.
Şubeler ile ilgili davalarda yetki (m.14)
- Burada da hem kesin olan yetki hem de kesin olmayan yetki hali düzenlenmiştir.
- Kesin olmayan yetki şu şekildedir;
- Bir şubenin işlemlerinden doğan davalarda, o şubenin bulunduğu yer mahkemesi de yetkilidir. İflas davası şubede açılmaz. İflas davası borçlunun işlem merkezinin bulunduğu yer mahkemesinde açılır. (İİK m. 154).
İş davalarında yetki
İş davaları,
- davalının yerleşim yeri mahkemesinde
- işçinin işini gördüğü işyerinin bulunduğu yer mahkemesinde de açılabilir.
Nesep davalarında yetki
Nesep davları;
- Taraflardan birinin davanın açıldığı tarihteki veya
- Doğum esnasındaki yerleşim yeri mahkemesinde açılabilir.