Eski Hale Getirme Ne Demektir? Eski Hale Getirme Sebepleri

ESKİ HALE GETİRME

Eski deyimle “hâl-i sabıka irca”(önceki duruma döndürme) de denilen ” Eski Hale Getirme”, elde olmayan sebeplerle, kanunda belirtilen veya hâkimin kesin olarak belirlediği süre içinde bir işlemi yerine getirmeyen kimsenin, durumu, eski hale getirme talebidir.

“Eski Hale Getirme” bir usûl hakkıdır. Ancak, süresinde yapılamamış bir işlemle ulaşılmak istenen aynı sonuca, “Eski Hale Getirme” usûlü dışında başka bir hukuki yoldan ulaşılabiliyorsa, “Eski Hale Getirme” isteminde bulunulamaz (HMK. md. 95/2).

Eski Hale Getirme Talebinin Şartları

Eski hale getirme başvurusunu haklı kabul edebilmek için şu şartların bir arada oluşması gerekir:

• Süre, elde olmayan sebeplerle geçirilmiş bulunmalıdır.

Deprem, su baskmı, yangın gibi doğal afetler, kaza, ağır hastalık halleri, uzun bir seyahatte bulunma hali gibi sebeplerle süreyi geçirme muhik sebebe dayanmış kabul edilir.

• Başkaca yasal yollara başvurma imkânı kalmamış olmalıdır (HMK. md. 95/2).
• Talep, engelin ortadan kalkmış olduğu tarihten itibaren 2 haftalık yasal süre içerisinde yapılmış bulunmalıdır (HMK. md. 96/1).

İlk derece ve Bölge Adliye Mahkemelerindeki yargılamalarda, en geç nihaî karar verilinceye kadar “Eski Hale Getirme” talebinde bulunmak mümkündür. Diğer bir deyişle, yargılama süreci içinde
(engelin kalktığı tarihten itibaren) iki haftalık müddet içinde usûli hak kullanılmalıdır (HMK. md. 96/2).

Ancak, nihaî karar, bir tarafın yokluğunda verilmişse, Tahkikat aşamasında kaçırılan süreler için kararın verilmesinden sonra da “Eski Hale Getirme” talebinde bulunulabilir (HMK. md. 96/2).

Eski Hale Getirmede Usûl

“Eski Hale Getirme” talebi dilekçeyle olur. Mahkemeye verilecek dilekçede talebin dayandığı sebepler ve bu sebeplerin delilleri, dayanakları veya belirti ve emareleri gösterilir.

Başvurunun, engel halin ortadan kalktığı tarihten itibaren 2 haftalık süre içerisinde yapılması zorunludur (HMK. md. 97). Eski hale getirme talep dilekçesi, süresinde yerine getirilemeyen işlemin ilişkin bulunduğu davaya bakan mahkemeye verilir.

Eski Hale Getirme, “İstinaf Kanun Yolu”na başvuru hakkının düşmesi halinde ise Yargıtay’dan istenir.

Eski hale getirme talebinde bulunulmuş olması, yargılamanın ertelenmesini gerektirmeyeceği gibi, hükmün icrasına da engel olmaz. Ancak, talebi inceleyen mahkeme, talebi haklı görürse, teminat
karşılığında, yargılama ertelemesine ya da icranın geri bırakılmasına karar verebilir. Mahkeme, gerektiğinde teminatsız da karar verebilir (HMK. md. 99).

İlk derece mahkemeleri veya Bölge Adliye Mahkemeleri’nde “Eski Hale Getirme” talepleri “Ön Soru”lar hakkındaki usûle göre; Yargıtay’da ileri sürülen “Eski Hale Getirme” talebi ise, “Temyiz Usûlü”ne göre yapılır ve incelenir. Mahkemece talep kabul edilirse, hangi işlemlerin geçersiz hale geldiği kararda belirtilir.

Islah yoluyla geçersiz kılınamayan işlemler, Eski Hale Getirme talebinden de etkilenmez (HMK. md. 100/1-2).

Eski hale getirme talebinin gerektirdiği masraflar, talepte bulunana yükletilir. Ancak, karşı taraf, talebe karşı asılsız itirazlar ileri sürerek giderin artmasına sebebiyet vermiş olursa, mahkeme, giderlerin kısmen veya tamamen karşı tarafa yükletilmesine de karar verebilir (HMK. md. 101).

MAHKEME SÜRELERİNE UYAMAMA NEDENİ İLE ESKİ HALE GETİRME İSTEMİ

Kişini iradesi dışında bir süreyi kaçırması durumunda, süreyi kaçırmasını, meydana gelmemiş sayarak  önceki duruma dönülmesine eski hale getirme denir. Kişinin iradesi dışında kaçırmış olduğu süreler yönünden eski hale getirme isteminde bulunulması mümkündür.                                                                   ~

      Eski Hale Getirme İstenebilecek Haller 

Muhakeme hukukunda düşürücü süreler yönünden eski hale getirme kabul edilmiştir, duşurucu surelerle ilgili süre şartına uyulmaması durumunda taraflarca eski hale getirme istenebilir. Eski hale getirme başvurusunda bulunabilmek için süre şartına uyamama ilgilinin kusurundan kaynaklanmamış olmalıdır.

Örnek: Trafik kazası sonucu yoğun bakımda kalma, göçük altında kalma, kaçırılma gibi durumlar kişinin düşürücü bir süreyi kaçırmasına sebep olabilir. Bu durumda kişi kusursuzdur.

Eski hale getirme talebi için, süreye uymama mücbir bir sebepten veya beklenilmeyen, sakınılması mümkün olmayan bir nedenden kaynaklanmalıdır. Süreyi kaçıranın bu duruma düşmede kusuru olmamalıdır.

Kanun yoluna başvuru hakkı bulunmasına rağmen bu hakkı bildirilmeyen kişi, eski hale getirme isteminde ulunabilir. Kanun yoluna başvuru hakkı kendisine bildirilmemesi halinde kişi kusursuz sayılır. Kusuru olmaksızın süreyi geçirmiş olan bu kişi, eski hale getirme isteminde bulunabilir (CMK m. 34, 40/2).

Örnek: Mahkumiyet kararı veren mahkeme, tarafların bu karara karşı yedi gün içinde istinaf yoluna baş­vurmaya hakkı olduğunu göstermez ise ilgililer eski hale getirme talebinde bulunabilir.

Eski Hale Getirme Başvurusunda Usul, Başvuru Nasıl Yapılır?

Eski hâle getirme başvurusu, engelin kalkmasından itibaren yedi gün içinde, “süreye uyulduğunda usule  ilişkin işlemleri yapacak olan mahkemeye” yapılır. Dilekçe sahibi, sürenin geçmesinde kusuru olmadığına ilişkin olguları, varsa belgelerini de ekleyerek eski hale getirme başvurusunda bulunur. Dilekçe verildiği anda usule ilişkin yapılamayan işlemler de yerine getirilir (CMK m. 41).

Örnek: Trafik kazası geçirdiği için yoğun bakımda kalan bir hasta, istinaf kanun yoluna ilişkin yedi günlük süreyi kusuru dışında kaçırmıştır. Hasta yoğun bakımdan çıktıktan sonra yedi gün içinde eski hale getirme isteminde bulunabilir. Eski hale getirme, süre kaçırılmamış olduğunda istinafa ilişkin baş­vurunun normal zamanda yapılacağı mahkemeye yapılır. İstinaf başvuruları kural olarak kararı ve­ren mahkemeye yapılır (CMK m 273). Başvurucu eski hale getirme başvurusuyla birlikte istinaf başvurusunu da yapar. Başvurucu, eski hale getirme istemiyle birlikte belgelerini de sunar. Bu bel­geler; yoğun bakımda kaldığını gösteren hastane raporu, trafik raporu gibi belgeler olabilir.

• Eski hale getirme konusunda karar verecek merci, normalde süre kaçırılmamış olsaydı işlemin esasına hükmedecek mercidir. Başka bir ifade ile süresi içinde usul işlemi yapılsaydı, kaçırılan işlemin esasına hangi mahkeme hükmedecekse, eski hâle getirme hakkında o merci karar verir

Örnek: Yukarıdaki örnekte istinafın esası hakkında karar bölge adliye mabkemesi tarafından verilir. Bu nedenle eski hale getirme başvurusunun esasına bölge adliye mahkemesi hükmeder.

• Eski hale getirme isteminin sonunda kabul veya ret şeklinde iki türlü karar verilir. Eski hale getirme  isteminin kabulüne ilişkin karar kesindir. Eski hale getirmenin kabulü ile kişinin süreyi kusuru dışında kaçırdığı tespit edilmiş olur. Esasa hükmedecek mahkeme, hak düşürücü süre kaçırılmamış gibi işlemler yapar. Örneğin istinaf başvurusundaki esası incelemeye başlar.

Eski hale getirmenin reddi kesin değildir. Reddine ilişkin karara itiraz etmek mümkündür.   ‘

Eski hâle getirme başvurusu kararın yerine getirilmesini durdurmaz. Ancak, mahkeme yerine ge­tirmeyi tehir edebilir .(CMK m.42/3).