Hukuk mahkemeleri nedir, kaç çeşit hukuk mahkemesi vardır? Bu soruların cevabını sizler için yazımızda açıkladık. Hukuk mahkemeleri ile ilgili sohbete katılmak isterseniz buraya tıklayarak Telegram grubumuza dahil olabilirsiniz.
HUKUK MAHKEMELERİNİN TEŞKİLAT YAPISI
İlk Derece Hukuk Mahkemeleri
Her il merkezi ile muayyen ilçelerde (5235 sayılı yasada öngörüldüğü biçimde) Hukuk Mahkemeleri kurulur. Mahkeme gereksinimi, HSYK’nın görüşü alınarak Adalet Bakanlığınca değerlendirilir.
İlk derece mahkemeleri, kuruldukları il ya da ilçenin adıyla anılır. Ankara Asliye Hukuk Mahkemesi, Bakırköy Sulh Hukuk Mahkemesi gibi.
Mahkemelerin coğrafi görev alanına ” Çevresi” denilir. Yargı çevresi, mahkemelerin bulundukları il merkezi ve ilçeler ile ( adli yönden) bağlanmış ilçelerin idari sınırlarıdır.
Büyükşehir statüsündeki illerde, il ve ilçelerin adıyla anılan Sulh ya da Asliye Hukuk Mahkemelerinin yargı çevreleri ve ilçe sınırlarına bakılmaksızın) Bakanlık önerisiyle HSYK’nca belirlenir.
Yargı çevresinde kurulan mahkemelerin sayısı arttıkça Birinci, İkinci, Üçüncü diye adlandırma yapılır. Söz gelimi Samsun 3. Asliye Hukuk Mahkemesi, Kayseri 2. Sulh Hukuk Mahkemesi gibi.
İlk Derece Hukuk Mahkemeleri; “Genel” ve “Özel” olmak üzere iki gruba ayrılırlar.
Genel Mahkemeler
Genel mahkemeler de Asliye ve Sulh mahkemeleri olarak sınıflandırılır.
Asliye Hukuk Mahkemeleri
“Asliye”, asıl olan demektir. Asliye Hukuk Mahkemesi, Özel Hukuk Muhakeme alanında görevli tek hâkimli ilk derece mahkemesidir.
5235 sayılı yasaya göre, Sulh Hukuk Mahkemelerinin görevleri dışında kalan ve özel hukuk ilişkilerinden kaynaklanan her çeşit iş ve davalar ile kanunların verdiği diğer iş ve davalara Asliye Hukuk
Mahkemeleri bakar.
Ticari faaliyetlerin yoğun bulunduğu bazı il ve ilçe merkezlerinde “Asliye Ticaret Mahkemesi” adıyla kurulan mahkemeler de vardır. Bu mahkemeler de bulunduğu il ya da ilçenin adıyla anılır. İş yoğunluğu nedeniyle birden fazla kurulmuşsa, Birinci, İkinci, Üçüncü diye numaralandırılır.
Müstakil Asliye Ticaret Mahkemesi bulunmayan yerlerdeki ticari iş ve davalara, o yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesi bakar.
İleride açıklanacağı üzere, Asliye Hukuk Mahkemesi ile Asliye Ticaret Mahkemesi arasındaki ilişki, “iş bölümü” ilişkisi olarak nitelendirilir.
Asliye Ticaret Mahkemesi, Özel Hukuk Mahkemesi olarak da değerlendirilebilir.
Sulh Hukuk Mahkemeleri
İlk Derece Genel Mahkemelerinin İkincisi, tek yargıçlı Sulh Hukuk Mahkemeleridir. Sulh Hukuk Mahkemeleri, “Genel” niteliğinde olduğundan, Asliye Hukuk Mahkemeleri’nin bulunduğu her yargı çevresinde yer alırlar.
Özel Mahkemeler
Adlî yargıda ilk derece hukuk mahkemelerinin ikinci grubu, özel mahkemelerdir.
Özel mahkemeler, belirli kişiler arasındaki uyuşmazlıklarla belli türdeki iş ve çekişmelere bakmakla görevli kılınan ve özel yasalarla kurulan mahkemelerdir.
Özel mahkemelerin başlıcaları şunlardır;
- Aile Mahkemeleri
- İş Mahkemeleri
- Kadastro Mahkemeleri
- Tüketici Mahkemeleri
- İcra Hukuku Mahkemeleri
- Fikri ve Sınaî Haklar Hukuk Mahkemeleri
- Denizcilik İhtisas Mahkemeleri
İkinci Derece Hukuk Mahkemeleri (Bölge Adliye Mahkemeleri)
5235 sayılı yasayla kurulan Bölge Adliye Mahkemeleri, ilk derece mahkemeleri ile Yargıtay arasında yer alan hem olaya hem de hukuka uygunluk denetimi yapan İkinci Derece Mahkemelerdir.
Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri’nin asli görevi, ( yollarının ilki olan) “İstinaf” başvurularını inceleyip karara bağlamaktır.
İlk derece hukuk mahkemelerince verilen ve kesin olmayan hüküm ve kararlara karşı yapılan başvurular; ilgili yargı çevresindeki ilk derece hukuk mahkemeleri arasındaki görev ve yetki uyuşmazlıkları; ilk derece hukuk mahkemelerinin yetki sınırlarının belirlenmesinde tereddüt çıktığı hallerde yetkili mahkemeyi belirleme işleri ile yasalarla belirlenen diğer işler, Bölge Adliye Hukuk Dairelerinin başlıca görevleridir.
Bölge Adliye Hukuk Daireleri, “Derece Mahkemeleri” olarak görev ifa ederler.
Ancak bunun birkaç istisnası vardır. Örneğin; gerçeğe aykırı bilirkişi raporu esas alınarak İlk Derece Hukuk Mahkemesinde hüküm kurulmuş bulunmasından dolayı zarara uğrayanlar, Devlete karşı açacakları tazminat davasını, ilgili Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairesinde açabilirler.
Bölge Adliye Mahkemesi Başkanı ve Daire Başkanlarının oluşturduğu “Başkanlar Kurulu”, daireler arasında çıkabilecek uyuşmazlıklar ile yasaca belirlenen diğer işleri görüşüp karara bağlar (5235 sayılı yasa md.35).
Üst Derece Mahkemesi (Yargıtay)
Üst Derece Mahkemesi olan Yargıtay için “Yüksek Mahkeme” adlandırılması da yapılır.
Eskiden Temyiz Mahkemesi olarak isimlendirilen bu üst mahkeme, 2797 sayılı “Yargıtay Yasası” ile düzenlenmiştir.
Adliye Mahkemelerince verilen karar ve hükümleri, son merci olarak inceleyip karara bağlamak; bazı yargı mensupları aleyhlerine görevleri sebebiyle açılacak tazminat davaları ile ilgili yasalarda
belirtilen diğer davalara ve işlere ilk ve son derece mahkemesi sıfatıyla bakmak Yargıtay’ın görevleridir. ( Yargıtay Yasası md.13).
Yargıtay Hukuk Daireleri, Yargıtay Ceza Daireleri, Hukuk Genel Kurulu, Ceza Genel Kurulu, Büyük Genel Kurul, Başkanlar Kurulları, Birinci Başkanlık Kurulu, Yönetim Kurulu ve Yüksek Disiplin Kurulu birimleri, Üst mahkemenin belli başlı karar organlarıdır.
Bu organların görev ve yetkileri, Yargıtay Yasası’nda ayrıntılı olarak belirlenmiştir.
Yargıtay Hukuk Daireleri, görev bölümleri çerçevesinde numaralandırılmışlardır. ” Yargıtay 1. Hukuk Dairesi”, “2. Hukuk Dairesi” gibi. Her daire bir başkan ve 4 üyeden oluşur. Kararlar oy çokluğu ile verilir. “Azlık” oy sahibi üye/üyeler gerekçeli ilâm metni altına “Azlık Oyu” başlığı altında gerekçeli biçimde görüşlerini yazarlar.
Yargıtay, Üst Derece Mahkemesi olarak, alt derece mahkemesinin (Temyiz Yoluyla Gelen) kararını inceler, ya “Onama” kararı verir ya da “Bozma” kararı verir.
Alt derece mahkemesi “Bozma” ya karşı direnirse yani “Direnme (Israr) “kararı verirse, dosya görüşülmek üzere “Yargıtay Hukuk Genel Kurulu” ya Bozma Kararını yerinde bulur ya da Direnme Kararını isabetli görür.
Yargıtay Büyük Genel Kurulu, Yargıtay’ın tüm Daire Başkanları, Birinci başkan ve Birinci Başkan Vekilleri, tüm üyeler ile Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Başsavcı Vekillerinden oluşur.
Yargıtay Büyük Genel Kurulu, Hukuk Genel Kurulu ile Ceza Genel Kurulu’nun benzer olaylarda verdikleri çelişkili kararları; keza, Genel Kurulların kendi kararları ya da Genel Kurul ile Daire kararları arasındaki tenakuzları ve aykırılıkları ve içtihat uyuşmazlıklarını gidermek için toplanır ve karar verir. Kararı kesin olup, bu kararlar aleyhine hiçbir yargı merciine başvurulamaz.
çok sağolun baya isime yaradı Allah razı olsun