Görev Uyuşmazlığı ve Sonrasında Yapılan Mahkeme İşlemleri

GÖREV UYUŞMAZLIĞI VE GÖREVSİZLİK KARARI

Bir mahkemenin, önüne gelen davaya konu bakımından bakmakla görevli bulunmadığına dair vermiş bulunduğu karara “görevsizlik kararı” denilir.

Hangi hallerde “görevsizlik kararı” verilebilir?

Önce, ortada tespit olunan bir görev uyuşmazlığı olgusu bulunmalıdır. Bilindiği üzere, “görev” konusu, kamu düzeni ile ilgili bir husustur. İtiraz olmasa bile mahkeme, her aşamada re’sen (kendiliğinden) görevli olup olmadığını incelemek zorundadır.

Bir mahkeme hangi aşamaya kadar görevsizlik kararı verebilir diye sorulursa; Mahkeme, ön inceleme aşamasında, davanın görev alanına girmediği sonucuna varırsa, görevsizlik kararı verir. İlke olarak, görevsizlik kararı, dosya üzerinden verilir (HMK. 138/1). Ancak, duruşmalı da verebilir. Hatta yargılamanın diğer aşamalarında da görevsizlik kararı verebilir.

Mahkeme, soyut bir biçimde görevsizlik kararı veremez. Diğer bir deyişle, mahkeme, davaya bakmakla görevli mahkemeyi de belirterek “görevsizlik” hükmü kurabilir.

Mahkeme tarafından görevsizlik karar verilmesi durumunda verilen bu karar şu şekilde kağıda dökülür:

“Gereği Düşünüldü: Davaya bakmakla görevli mahkeme, (………………………………………………….. ) mahkemesi olduğu anlaşılmakla, mahkememizin görevsizliğine, yasal süresi içinde başvuru halinde dosyanın görevli (………………………………………………………………… ) mahkemesine gönderilmesine………………………………………….. ” biçiminde karar verilmesi gerekir.

Hukuki niteliği itibari ile görevsizlik kararı, usûle ilişkin bir “son karar” (nihai karar)dır.

Görevsizlik Kararına Karşı ” Kanun Yolu” Başvuruları

Öncelikle verilecek görevsizlik kararına karşı kanun yolunun hangi hallerde kapalı, hangi hallerde açık olduğuna bakmak gerekir.

Şayet “esas hüküm” bakımından ” Kanun Yolu” kapalı ise, verilen görevsizlik kararı da kesindir.

Örneğin; miktar ve değeri 1500 TL’yi geçmeyen mal varlığı hakları davalarına dair nihai kararlar kesindir. “Kanun yolu” na götürülemez. Yani itiraz edilemez. (HMK. md. 341/2). Dolayısıyla böyle davalarla ilgili verilecek görevsizlik kararları kesindir.

Eğer esas hüküm bakımından Kanun Yolu açık ise, görevsizlik kararına karşı Bölge Adliye Mahkemesi ilgili hukuk dairesine, “İstinaf Yolu” olarak adlandırılan kanun yolu kullanılarak başvurulabilir.

Görevsizlik kararı, Kanun Yolu’na başvurulmadan kesinleşmiş olup da dosya kendisine gönderilen mahkeme de görevsizlik kararı vermiş olursa, bu ikinci görevsizlik kararı da, kanun yoluna
götürülmeden kesinleşmiş bulunursa, böyle hallerde görevli mahkeme “Yargı Yeri Belirlenmesi” yoluyla tayin olunur.

Mahkemenin Görevsizlik Kararı Vermesi Durumunda Yapılacaklar

Görevsizlik kararı, usûle ilişkin bir son karardır. Yukarıda da değinildiği üzere, görevsizlik kararı veren mahkeme, görevsizlik kararında görevli mahkemeyi açıkça belirtir.

Görevsizlik kararı kesinleştikten sonra, mahkeme, re’sen dosyayı görevli mahkemeye gönderemez. (HMK. md. 20/1).

Dosyanın görevli mahkemeye gönderilmesi için, taraflardan birinin, yasal süre olan iki hafta içinde gönderme başvurusunda bulunması zorunludur (HMK. md. 20/1). Gönderme başvurusu, görevsizlik kararı veren mahkemeye yapılır.

Taraflardan biri görevsizlik kararı veren mahkemeye süresinde başvurmazsa ya da süreyi geçirdikten sonra başvurursa, sonuç ne olur? Böyle bir durumda, görevsizlik kararı veren mahkeme, “Davanın Açılmamış Sayılmasına” karar verir (HMK. md.20/1).

Taraflardan birinin süresinde yaptığı gönderme başvurusu sonrasında, dosya kendisine gönderilen görevli mahkeme, re’ sen taraflara davetiye tebliğ eder (HMK. md. 20/2).

“Görevsizlik” veya “gönderme” kararından sonra davaya bir başka mahkemede devam edilmesi halinde, yargılama giderlerine o mahkeme hükmeder. “Görevsizlik” (……………………………………………… ) veya “gönderme kararından sonra davaya bir başka mahkemede devam edilmemiş ise, talep üzerine davanın açıldığı mahkeme, dosya üzerinden bu durumu tespit ile davacıyı yargılama giderlerini ödemeye mahkum eder (HMK. md. 331/3).

“Davanın açılmamış sayılmasına karar” verilen hallerde, yargılama giderleri, davacıya yükletilir (HMK. md. 331/3).

Şayet iki mahkeme de görevsizlik kararı verir ve bu kararlar da “Kanun Yolu”na başvurulmaksızın kesinleşmiş olursa, bu durumda “olumsuz görev uyuşmazlığı” ortaya çıkar. Bu varsayımda da, görevli mahkeme, Bölge Adliye Mahkemesi’nce veya Yargıtay’ca belirlenir (HMK. md.21/l-c; 22/2).

Bölge Adliye Mahkemeleri’nin görevli mahkemeyi belirleme kararına karşı ” Temyiz Kanun Yolu”na gidilemez., md.362/1)

ÖZEL HUKUK YARGILAMASINDA GÖREV İTİRAZLARI VE İNCELEME USÛLÜ
İTİRAZIN NİTELİĞİ	İTİRAZIN SÜRESİ	İTİRAZI İNCELEME USÛLÜ
GÖREV İTİRAZI	•”Kamu Düzeni” ile ilgili olduğu için süreye tâbi değildir. •Her aşamada ileri sürülebilir. •Re’sen nazara alınır.	•Görevsizlik kararı verilmiş ise, Mahkeme: “Talep halinde dosyanın görevli biçiminde karar verir. •Verilen karar, “Kanun Yolu” kapalı kararlardan ise, verildiği andan; süresi içinde “Kanun Yolu”na başvurulmayarak kesinleşmişse, bu tarihten; “Kanun Yolu”na başvurulmuş da red kararı verilmişse,Red kararının tebliğinden itibaren 2 hafta içinde kararı veren mahkemeye başvurulup dosyanın görevli mahkemeye gönderilmesi istenir. •2 haftalık süre içinde başvuru olmazsa, mahkemece, “Davanın açılmamış sayılmasına” kararı verilir. •Dosya kendisine gönderilen mahkeme, re’sen taraflara davetiye tebliğ eder.

Avukat Saim İNCEKAŞ – Adana Avukatlık ve Hukuk Ofisi