TMK 559. Madde
Türk Medeni Kanunumuzun 559. maddesi şu şekildedir:
ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARIN İPTALİ VE TENKİSİ – İptal davası – Hak düşürücü süreler
Madde 559 – İptal davası açma hakkı, davacının tasarrufu, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın geçmesi tarihinin üzerinden, iyiniyetli davalılara karşı on yıl, iyiniyetli olmayan davalılara karşı yirmi yıl geçmekle düşer.
Hükümsüzlük, def”i yoluyla her zaman ileri sürülebilir.
Başlık
TMK 559. maddesinin ait olduğu bölüm başlık ismi şu şekildedir: ÜÇÜNCÜ KİTAP: MİRAS HUKUKU – BİRİNCİ KISIM: MİRASÇILAR – İKİNCİ BÖLÜM: ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLAR – ALTINCI AYIRIM: ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARIN İPTALİ VE TENKİSİ
Madde başlığı şu şekildedir: ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARIN İPTALİ VE TENKİSİ – İptal davası – Hak düşürücü süreler
Gerekçe
Türk Medeni Kanunu 559. maddesinin gerekçesi ise şu şekildedir:
Eski Kanunun 501 inci maddesini karşılamaktadır.
Gerek yürürlükteki bu maddede gerek İsviçre Medeni Kanununun bunu karşılayan 521 inci maddesinde iptal davaları için belirtilen süreler zamanaşımı süresi olarak öngörülmüştür. Bu sürenin niteliği tartışmalı olmakla birlikte, bunun zamanaşımı değil, bir hak düşürücü süre olduğu görüşü ağırlık kazanmaktadır. İsviçre Özel Hukuku ile ilgili şerhin yazarı Paul Piotet, Schweizerisches Privatrecht, Erbrecht IV/l, sh.276-277’de buradaki sürenin Federal Mahkeme kararlarına (BGE 86 II 340; 98 II 176) da dayanarak bir hak düşürücü süre olduğunu kabul etmektedir.
Burada düzenlenen davanın yenilik doğurucu bir hakkın kullanılması niteliği taşıdığı, bu davanın bir eda davası olmadığı göz önünde tutularak madde hak düşürücü süre olarak düzenlenmiş ve kaleme alınmıştır.
Maddede öngörülen bir, beş ve otuz yıllık süreler yerine bir, on ve yirmi yıllık süreler kabul edilmiştir. Maddenin aslı olan İsviçre Medeni Kanununun 521 inci maddesinde bu süreler bir, on ve otuz yıl olarak öngörülmüştür.
Bizde olağanüstü zamanaşımı ile mülkiyetin kazanılmasında zamanaşımı süresi 20 yıl iken, İsviçre Medeni Kanununun bunu karşılayan 662 inci maddesinde bu süre otuz yıl kabul edilmiştir. İsviçre Medeni Kanununun 521 inci maddesinde otuz yıllık sürenin kabul ediliş gerekçesi budur. Bu nedenle 713 üncü maddede olduğu gibi bu maddede de kaynaktan ayrılmak suretiyle iki madde arasında paralellik sağlamak üzere otuz yıllık süre yirmi yıla indirilmiş, beş yıllık süre kaynak Kanuna paralel olarak 10 yıla çıkarılmıştır.