TESPİT DAVASI NEDİR, ŞARTLARI NELERDİR?

Tespit davası nedir? Tespit davası dilekçesi nasıl hazırlanır ve tespit davasında dikkat edilmesi gereken şartlar nelerdir? Tespit davası için zamanaşımı ne kadardır?

Tespit Davası Ne Demektir?

Tespit davaları, bir hakkın veya hukuki ilişkinin varlığının ya da yokluğunun yahut bir belgenin sahte olup olmadığının belirlenmesinin mahkemeden istenilmesi talebidir. (HMK md106)

Tespit davası davacı tarafın bir hukuki ilişkinin varlığı, yokluğu veya içeriğinin belirlenmesi hakkında tespit hükmü elde etmek amacıyla açtığı davadır. Tespit davası ile sadece taraflar arasındaki hukuki ilişkinin varlığı,
yokluğu, ya da tereddütlü içeriği tespit edilir.

Tespit davaları “olumlu (müsbet) tespit davası“, “olumsuz (menfi) tespit davası” diye ayrılabilir.

Örneğin, kiracılık ilişkisinin tespiti davası olumlu tespit davası; kişinin borçlu bulunmadığının tespiti davası, bir olumsuz (menfi) tespit davasıdır.

Tespit Davası Açabilmek İçin Şartlar Nelerdir?

Tespit davalarının açılabilmesi için iki önemli şart vardır:

1. Tespitte hukuki yarar bulunması;
2. Tespitin konusunun tespite elverişli bulunması.

Tespit Davasında Hukuki Yarar Şartı

Tespit davası açmak isteyen davacının kanunlarda belirtilen istisnalar dışında tespitte hukuki menfaatinin yani hukuksal korunmaya değer güncel bir yararının bulunması gerekir.

Örneğin, bir kişinin, bir malın kendisine aidiyetini ileri sürerek bir “aidiyet tespiti davası” açmasında güncel ve hukuksal yarar vardır.

Tespit Davasında Konunun Tespite Elverişli Olması Şartı

Yasada belirtildiği üzere (HMK md 106/1), bir hakkın veya bir hukuki ilişkinin varlığı / yokluğu yahut bir belgenin sahte olduğu / olmadığı hususları, konu olarak tespit istemine elverişlidir.

Ama maddi olgular (vakıalar) yalnız başına bir tespit davasına konu olmaz.(HMK md 106/3).

Örneğin, bir kişi mahkemeden, kendisine hakaret edildiğinin tespitine karar verilmesi talebinde bulunamaz. Çünkü, böyle bir tespit kişiye tek başına hukuki bir yarar sağlamış olamaz. Fakat kişi, şartları varsa “Delil (Kanıt) Tespiti” yoluna gidebilir.

Tespit Davası Nasıl Açılır?

Tespit Davası açılırken davacı dava dilekçesinde açık bir şekilde talep sonucunu belirtmelidir. Bu hüküm eda davalarından farklı olarak tespit davalarında ancak tahkikat aşamasında kesin olarak belirlenebileceği için bu süreçte uygulanabilir.

Dava açarken mutlaka dava konusunun parasal değerinin belirtilmesi gerekmektedir. Genel nitelikteki tespit davaları eda davasının öncüsü olduğu için eda davaları gibi harca tabidirler. Davacı dava açarken nispi bir harç ödeyecektir bu sebeple bir değer bildirmesi gerekir.

Davacı davasını açarken hukuki yararının varlığını ortaya koymalıdır. Tespit davası ile elde edilebilecek hukuki koruma başka bir dava türü ile de elde edilebiliyorsa kişinin tespit davası açmasında hukuki bir yararının olduğundan bahsetmek zordur.

Tespit davasının konusu ancak hukuki ilişkilerdir ve bu ilişkilerinde somut nitelik arz etmesi gerekir. Tespit davası sonucunda gerek kabul gerek ret kararı verilsin, verilen iki karar da tespite yönelik kararlardır.

Tespit davalarında da eda davalarında olduğu gibi vekalet ücreti nispi
tarifeye göre belirlenecektir.

Tespit hükmü kesin hüküm ve kesin delil mahiyetindedir. Tespit hükmü madde 106’da ele alınan şekliyle icraya konu olamazken madde 107’de belirtilen türü ilamsız icra takibine konu olabilmektedir. Tespit hükümlerinin yargılama giderlerine ilişkin kısmı ise ilamlı icranın konusunu oluşturmaktadır.

Tespit davasında temyiz sınırı öncüsü olduğu eda davasının değerine göre belirlenmektedir. 6100 sayılı Yasa’nın 107/ 3. fıkrasındaki tespit davası belirsiz alacak davasının bir başka biçimde uygulanması niteliğindedir.

Hangi Hallerde Tespit Davası Açılabilir?

Kanunda belirtilen haller dışında tespit davası açmak isteyen davacı eda davası ile inşai davalardan farklı olarak korunmaya değer güncel bir yararının bulunduğunu açıkça ispat etmek zorunluluğu altındadır.

Bir hukuki ilişki bakımından henüz şartları oluşmadığı için eda davası açılamıyorsa bu hukuki ilişki hakkında tespit davası açma hakkı saklıdır. Bu durumda tespit davası eda davasının öncüsü niteliği arz etmektedir.

Tespit Davasının Sonuçları

Tespit davalarında verilen kararlar, Eda Davalarından farklı olarak, cebrî icraya konu olmaz. Sadece tespit davasının yargılama giderleri cebrî icraya konulabilir.

TESPİT DAVASI DETAYLARI