Vasiyetnameden Dönme (Vasiyetin Geri Alınması)

Avukat Saim İncekaş 30 Mart 2024 Miras Hukuku Yorum bırakın. 531 Görüntüleme

Vasiyetnameden dönme, miras bırakan kişinin önceden yapmış olduğu vasiyetnamesini daha sonra değiştirmek veya iptal etmek istemesi durumunda başvurduğu bir hukuki işlemdir.

Vasiyetten dönmek, geri almak mümkün mü? Nasıl Yapılır?

Vasiyetçi (vasiyet bırakan) kişi vasiyetnameyi tek taraflı irade beyanı ile oluşturduğundan, istediği zaman vasiyetnamesinden dönebilme, gerekçe sunmadan vasiyetnamesini geri alabilme özgürlüğüne sahiptir. Vasiyetin tamamından veya bir kısmından dönebilir. Vasiyet el yazılı ise en pratik yol yok etmeyken, vasiyet noterde düzenlenmişse en garanti yol yeni bir vasiyetnameyle önceki vasiyetin geçersiz kılındığını tutanak altına almaktır. Bu süreç, Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiş olup, miras bırakanın vasiyeti üzerindeki kontrolünü ve iradesini yansıtır.

Dikkat: Vasiyet bırakanın hayattayken bizzat kendisinin vasiyetten dönmesi ile vasiyet bırakanın ölümünden sonra yasal mirasçılarının vasiyetnamenin iptali davası açması tamamen farklı konulardır. Bu nedenle vasiyetin iptali yerine vasiyetten dönme, vasiyetin geri alınması, vasiyetten rücu gibi kavramları kullanmak doğru olandır.

Vasiyetnameden Dönme (Vasiyetin Geri Alınması) - Banner

Sayfa içeriği:

6 Dakikalık Okuma

Yöntemleri ve Şartları

Vasiyetnameden dönme süreci, Türk Medeni Kanunu’nda yer alan yasal çerçeveler dahilinde 3 ana başlık altında gerçekleşir:

Vasiyetnamenin geri alınması için mirasbırakana tanınan üç imkan vardır:

Yeni Bir Vasiyetname Hazırlayarak Vasiyetten Dönme
Vasiyetnamenin Yok Edilmesi
Daha Sonraki Tasarruflar ile Dönme

Vasiyetnameden dönme işlemi nasıl gerçekleştirilir? Vasiyet nasıl geçersiz kılınır? Nasıl bozulur? Vasiyetnameden dönme ile ilgili yasal süreçler nelerdir? Sırasıyla açıklayalım.

1) Yeni Bir Vasiyetname Hazırlayarak Vasiyetten Dönme

Miras bırakan, önceki vasiyetnamelerini geçersiz kılmak için yeni bir vasiyetname hazırlayabilir. Yeni vasiyetnamede, öncekileri iptal ettiğini beyan eder ve mirasın dağıtımı ile ilgili yeni talimatlar verir. Bu işlem, Türk Medeni Kanunu’nun 542. maddesine göre, yasal şekil şartlarına uygun olarak noter huzurunda veya el yazısıyla imzalanıp tarih atılmalıdır.

Yeni bir vasiyetnameye hazırlayarak önceki vasiyetten dönme işlemine “açık dönme” de denir. Dönme işleminin yoruma kapalı ve net olması için yeni vasiyetnamede açıkça önceki tüm vasiyetnamelerden dönüldüğü yazılmalıdır.

Zira TMK md. 544/1’e göre “Mirasbırakan, önceki vasiyetnamesini ortadan kaldırmaksızın yeni bir vasiyetname yaparsa, kuşkuya yer bırakmayacak surette önceki vasiyetnameyi tamamlamadıkça, sonraki vasiyetname onun yerini alır.”

Vasiyetnameden dönmenin muhakkak daha önceki vasiyetnamenin yapıldığı şekilde olması zorunlu değildir. Yani resmi vasiyetnameden dönmek için el yazılı bir vasiyetname hazırlanabilir veya tam tersi; el yazlı vasiyetnameden dönmek için noterde resmi vasiyetname yapılabilir.

Birden fazla vasiyetname düzenlenmesi dönme sayılır mı?

Eğer miras bırakan tarafından farklı tarihlerde birden fazla vasiyetname düzenlenmişse, her durumda bu bir dönme olarak kabul edilmez. Burada vasiyetnamelerin içeriklerine detaylı bir şekilde bakılması gereklidir. İçerikler arasında çelişki varsa, sonraki tarihli vasiyetname geçerli kabul edilir. Örneğin, bir miras bırakan önce evini oğluna, sonra aynı evi kızına vasiyet etmişse, bu durumda iki vasiyetname arasındaki çelişki nedeniyle sonraki tarihli olan geçerli sayılır. Yeni vasiyetnamenin öncekini açıkça tamamlamadığı durumlarda, sonraki vasiyet öncekinin yerini alır.

Vasiyetnameler birbirleriyle çelişmeyerek birbirlerini tamamlayan bir bütün de oluşturabilir. Daha basit bir anlatımla, sonraki vasiyetnamenin öncekinin tamamlayıcısı olduğu hiç şüpheye yer vermeyecek şekilde tespit edilebiliyorsa, bu halde her iki vasiyetname birlikte uygulanır. Fakat, sonraki vasiyetnamenin öncekini tamamladığı mı yoksa öncekinden geri dönüldüğü mü konusunda en ufak bir belirsizlik bile söz konusuysa, bu durumda geri alma karinesi devreye girer ve mirasbırakanın önceki vasiyetnamesinden geri dönme niyetinde olduğuna hükmedilir.

Noterde Yapılan Vasiyetnamenin İptali, Resmi vasiyetname nasıl geri alınır? Noterde yapılan vasiyetname bozulur mu?

Noterde yapılan vasiyetname (resmi vasiyetname), yeni bir resmi vasiyetname hazırlanarak veya el yazılı vasiyetnameyle geri alınabilir. Önemli olan vasiyet bırakanın önceki vasiyetnameleri geri aldığını belirtmesidir. En garanti yol noterde yeni tarihli bir vasiyetname düzenletmek, içeriğinde önceki tarihli tüm vasiyetnamelerin tamamından dönüldüğünü belirtmektir.

2) Vasiyetnamenin Yok Edilmesi

Mirasbırakan vasiyetnamesini okunmaz hale getirerek, çizerek, karalayarak, yırtarak, yakarak da geri alabilir. Burada esas olan, bu tür eylemlerin vasiyetnameden geri dönme niyetiyle gerçekleştirilmiş olmasıdır. (Türk Medeni Kanunu madde 543)

Vasiyetnamenin bazı bölümlerini yok etmek suretiyle vasiyetname kısmen de geri alınabilir.

Vasiyetnamenin imha edilerek geri alınması genellikle el yazısıyla yazılmış vasiyetnamelerde görülür. Resmi vasiyetnamelerde bu yöntemle geri dönülmesi daha zordur, çünkü yalnızca bir kopyanın yok edilmesi yeterli olmaz; noterde saklanan asıl belgenin de imha edilmesi gereklidir.

3) Daha Sonraki Tasarruflar ile Dönme

Bazı durumlarda mirasbırakan sergilediği örtülü tasarruflarıyla vasiyetten dönme iradesini ortaya koyabilir. Mirasbırakanın eylemlerinden açık bir şekilde vasiyetten döndüğü anlaşılamadığı zaman, bu eylemler yorumlanır ve örtülü bir dönme iradesinin varlığı anlaşılırsa dönme gerçekleşmiş sayılır. Bu gibi örtülü dönme hallerine şu örnekleri verebilirim:

Miras bırakan, önceki vasiyetnameleri ile çelişen yeni bir vasiyetname yaparak önceki vasiyetnamesinden dönebilir. Bu durumda sonraki vasiyetname önceki vasiyetnamenin yerine geçer. (TMK md. 544) Buna yeni bir ölüme bağlı tasarrufla vasiyetten örtülü olarak dönme denir.
Miras bırakan, önceki vasiyetnameleri ile çelişen farklı yasal işlemler gerçekleştirerek de (örneğin miras sözleşmesi yapmak) önceki vasiyetnamesinden dönebilir. Örnek olarak, vasiyet bırakılan bir ev daha sonra vasiyet bırakan tarafından sağlığında farklı bir kişiye satılırsa vasiyetten dönülmüş olur. Buna sağlararası işlemle örtülü olarak vasiyetten dönme denir.

TMK md. 544/2’ye göre “Belirli bir mal bırakma vasiyeti de vasiyetnamede aksi belirtilmedikçe mirasbırakanın sonradan o mal üzerinde bu vasiyetle bağdaşmayan başka bir tasarrufta bulunmasıyla ortadan kalkar.‟

Her üç yöntem de miras bırakanın vasiyet üzerindeki kontrolünü korumasına ve değişen şartlar veya istekler doğrultusunda miras planını güncellemesine olanak tanır. Miras bırakanın vasiyetnamesinden dönme hakkı, kişisel özgürlüklerin ve özel mülkiyet haklarının bir yansımasıdır. Bu süreç, vasiyetçinin son isteklerinin gerçekten onun güncel isteklerini ve arzularını yansıtmasını sağlar. Daha fazla bilgi almak ve kişisel durumunuza uygun en iyi yöntemi belirlemek için, tarafımla iletişime geçebilirsiniz.

Dikkat Edilmesi Gerekenler

Vasiyetnameden dönme sürecinde dikkat edilmesi gereken önemli hususlar bulunmaktadır. Bu sürecin yasal geçerliliğinin sağlanması ve gelecekteki olası anlaşmazlıkların önlenmesi için aşağıdaki noktalar özellikle önemlidir:

Şekil Şartlarına Uygunluk: Vasiyetnameden dönme işlemi, Türk Medeni Kanunu’nda belirtilen belirli şekil şartlarına uygun olarak gerçekleştirilmelidir. Örneğin, yeni bir vasiyetname hazırlanıyorsa, bu vasiyetnamenin noter huzurunda yapılması veya el yazısı ile imzalanması gibi yasal gerekliliklere dikkat edilmelidir. Bu şekil şartları, vasiyetnamenin yasal geçerliliğini sağlamak için zorunludur.
İrade Beyanının Açıkça Yapılması: Vasiyetnameden dönme sürecinde, miras bırakanın iradesinin açık ve anlaşılır bir şekilde beyan edilmesi gerekmektedir. Bu, özellikle yeni bir vasiyetname yazılırken veya mevcut vasiyetname yok edilirken önemlidir. Miras bırakanın iradesinin belirsiz olması durumunda, bu, gelecekte yorum farklılıklarına ve hukuki anlaşmazlıklara yol açabilir.
Örtülü Dönme Durumlarında Yasal Yükümlülükler: Örtülü dönme durumlarında, miras bırakanın yeni tasarruflarıyla önceki vasiyetnamesinden döndüğü ancak bunu açıkça belirtmediği durumlar, yasal olarak belirli yükümlülükleri beraberinde getirir. Bu tür durumlarda, yeni tasarrufun önceki vasiyetname ile çelişip çelişmediği ve miras bırakanın gerçek niyetinin ne olduğunun yorumlanması gerekebilir. Bu nedenle, örtülü dönme işlemlerinde, miras bırakanın niyetinin ve yeni tasarrufların yasal çerçevede açıkça belgelendirilmesi önem taşır.

Yargıtay’ın Önemli Kararları

Bu kararlar, vasiyetnameden dönme süreçleri ve bu süreçlerde dikkat edilmesi gereken yasal noktalar hakkında önemli içgörüler, gerçek hayattan örnek olaylar sunar:

Birinciyle Çelişen İkinci Vasiyet Tasarrufu, Birinciyi Hükümsüz Kılar: “Daha önce yapılan vasiyet tasarrufuyla bağdaşmayan ikinci vasiyet tasarrufu, birincisini hükümsüz kılar. İkinci vasiyetten yararlanan eşin, boşanma sebebiyle bu vasiyetten elde ettiği hakları yitirmesi, aksi mirasbırakanın açık iradesinden anlaşılmadıkça, birinci vasiyetten rücu edildiği gerçeğini değiştirmez ve ilk vasiyetnameyi geçerli hale getirmez.” (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, Esas: 1999/6001 – Karar: 1999/8246)
Vasiyetname İle Bağdaşmayan Tasarruf İptal Sebebi Değildir, Rücu Anlamını Taşır: “Murisin, vasiyetname ile bağdaşmayan sağlararası tasarrufu, vasiyetnamenin iptali sebebi olmayıp vasiyetnameden rücu edildiğini gösterir. Özel hukuki yarar bulunmadıkça tespit davası açılamayacağından, vasiyetnamenin varlığını ortadan kaldıran bir hukuki işlemin bulunup bunmadığını tespiti için bağımsız tespit davası açılamaz. Bu dava taraflar arasında mal hakkında çıkan ihtilafta halledilecektir.” (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, Esas: 2000/1652 – Karar: 2000/4522)
Yargıtay’ın dikkat çektiği önemli diğer noktalar: Vasiyetnameden dönme işleminin yasal geçerliliği, Şekil şartlarına uygunluğun denetlenmesi, Miras bırakanın irade beyanının açıklığı ve netliği, Örtülü dönme durumlarında irade anlaşılırlığı ve yasal yükümlülükler.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Vasiyetten dönme için geçerli neden gerekli mi?

Vasiyetten dönerken hiçbir neden göstermeniz gerekmez. Salt dönme beyanınız yeterlidir.

Vasiyetnameden dönme hakkından feragat edilebilir mi?

Vasiyetçinin vasiyeti yaparken vasiyetnamesinden dönme hakkından feragat ettiğini bildirmiş olmasının hukuki bir değeri yoktur. Yani vasiyetçinin dönme hakkı hiçbir şekilde vazgeçilemez ve sınırlandırılamaz bir haktır.

Vasiyetten rücu etmek ne demek?

Vasiyetten rücu etmek, vasiyetten dönmek, vasiyeti geri almak anlamını taşır.

Vasiyetname değiştirilebilir mi?

Vasiyetnamenin kısmi veya tamamen değiştirilmesi mümkündür. Bunun için usulüne uygun yeni bir vasiyetname veya vasiyet talimatıyla çelişik örtülü bir eylem gerekir.

Noter vasiyetnameyi kaybederse ne olur?

Eğer noter, bir vasiyetnamenin aslını kaybederse, bu durum miras bırakan ve mirasçılar için ciddi sorunlara yol açabilir. Ancak, Türk hukuku bu tür durumlar için çeşitli önlemler içerir. Öncelikle, noterlerin tutması gereken kayıtlar ve vasiyetnamelerin birer kopyasını arşivleme zorunluluğu bulunmaktadır. Bu nedenle, asıl belgenin kaybolması durumunda dahi, noterlik arşivindeki kopya üzerinden işlem yapılabilir. Ayrıca, vasiyetnamenin kaybolması halinde, miras bırakanın iradesinin mahkeme kararıyla tespiti ve bu doğrultuda işlem yapılması mümkündür. Bu süreç, genellikle tanık ifadeleri, noter kayıtları ve diğer kanıtların incelenmesiyle gerçekleştirilir. Dolayısıyla, noter tarafından vasiyetnamenin kaybedilmesi durumunda dahi, miras bırakanın son iradesinin belirlenmesi ve uygulanması için hukuki yollar mevcuttur.