KAÇAKLAR NASIL YARGILANIR?
Hakkındaki soruşturmanın veya kovuşturmanın sonuçsuz kalmasını sağlamak amacıyla yurt içinde saklanan veya yabancı ülkede bulunan ve bu nedenlerle C.savcısı veya mahkeme tarafından kendisine ulaşılamayan şüpheli veya sanığa kaçak denir (CMK m.247/1).
DURUŞMANIN YAPILMASI
Gaip sanık hakkında kovuşturma yapılmaz. Gaip sanık hakkında duruşma açılmaz. Fakat mahkeme delillerin ele geçirilmesi ve korunması amacıyla gerekli işlemleri yapar. Kaçak şüpheli veya sanığın arkasından soruşturma ve kovuşturma yapılması mümkündür. Daha önce sorgusu bulunan kaçak sanığın arkasından mahkûmiyet hükmü bile kurulabilir (CMK m.247/3).
Kaçak sanığın gıyabında yargılama yapılacaksa ve gıyabında yargılanacak kaçak sanığın bir müdafii yoksa mahkeme barodan bir müdafii görevlendirilmesini ister (CMK m.247/4).
Kaçak sanığın gıyabında yargılanacak olması “zorunlu müdafilik” halidir.
Kaçağın yurtdışında olduğu biliniyorsa fail hakkında sulh ceza hakimi veya mahkeme gıyabında tutuklama kararı verebilir ( CMK m. 248/5, 5325 Sayılı Uygulama Kanunu m.5). Ceza muhakemesinde kural olarak bir kişinin gıyabında (huzurda olmaksızın) tutuklama kararı verilmesi mümkün değildir.
Tutuklama kararı verilecek failin huzurda bulunması bir tutuklama şartıdır (CMK m.101/2,108/1). Fakat yurtdışına kaçak olan fail hakkında gıyapta tutuklama kararı vermek bu kuralın istisnasını teşkil eder.
Kaçak şüpheli veya sanığın C.savcısı huzuruna veya kovuşturmaya gelmeye zorlanması amacıyla Türkiye’de bulunan bütün mallarına, hak ve alacaklarına elkonulabilir. Kaçak fail hakkında uygulanan bu el- koyma zorlama amaçlı elkoymadır. Kaçağın mallarına elkonulabilmesi için öncelikle kaçak kararı alınmış olması gerekir. Kanunumuz şüpheli veya sanık hakkında kaçak kararı almayı şartlara tabi tutmuştur.
Kaçağın mallarına elkoymanın amacı faili muhakemeye gelmeye zorlamaktır. Bu nedenle koruma tedbiri elkoymadan amaç olarak farklılık gösterir.
Her türlü suçta kaçak kararı almak mümkün değildir (CMK m.247/2, 248/2). C.savcılığı veya mahkeme, şüpheli veya sanık hakkında; hırsızlık, yağma, güveni kötüye kullanma, dolandırıcılık, hileli iflas, zimmet, irtikâp, rüşvet gibi ekonomik içerikli otuz kadar suçta kaçak kararı alabilir.
Rüşvet veya hileli iflas suçundan hakkında soruşturma veya kovuşturma yürütülen şüpheli/ sanık hakkında kaçak kararı almak mümkündür. Fakat kasten öldürme veya cinsel istismar suçunda fail hakkında kaçak kararı almak mümkün değildir.
- Şüpheli veya sanık, yetkili C.savcılığı veya mahkemece usulüne göre çağrılmış, gelmemesi nedeniyle de hakkında zorla getirme kararı çıkarılmış, buna rağmen getirilememiş olmalıdır (CMK m.247/2).
- Zorla getirme kararına rağmen soruşturmaya/kovuşturmaya getirilemeyen şüpheli/sanık hakkında gazete ile çağrı yapılır. Biliniyorsa failin konutunun kapısına da bu ilan asılır. İlanda failin onbeş gün içinde gelmediği takdirde Türkiye’de bulunan mallarına, hak ve alacaklarına elkonulabileceği ve gerekiyorsa bir kayyım atanabileceği de belirtilir.
- İlan üzerine tutanak tutulmasından itibaren onbeş gün içinde başvurmayan şüpheli/sanık hakkında kaçak kararı verilir. Şüpheli hakkında kaçak kararını C.savcısı, sanık hakkında mahkeme verir.
Kaçak kararı alınan sanığınuruşmaya gelmesini sağlamak amacıyla Türkiye’de bulunan mallarına, hak ve alacaklarına amaçla orantılı olarak soruşturma evresinde C.savcısının istemi üzerine sulh ceza hakimi kovuşturma evresinde mahkeme kararıyla elkonulabilir. Elkonulan malların idaresi için gerektiğinde hakim/mah- keme tarafından kayyım atanır. Elkoyma ve kayyım atama kararı kaçağın müdafiine bildirilir (CMK m.248/1).
Kaçağın mallarına,hak ve alacaklarına elkoyma ve idaresi için kayyım atama kararını hakim veya mahkeme verir.
Fail hakkında verilen kaçak kararına itiraz edilebilir (CMK m.248/8).
Elkonulan mal, hak ve alacakların korunmasında, elkoymaya ilişkin hükümler uygulanır. Tedbirlere ilişkin kararların özetinin bir gazetede ilânına soruşturmada sulh ceza hakimi kovuşturmada mahkemece karar verilebilir (CMK m. 248/3).
Kaçak yakalandığında veya kendiliğinden gelerek teslim olduğunda elkoymanın kaldırılmasına karar verilir (CMK m. 248/4).
Sulh ceza hakimi veya mahkeme elkoymaya karar verdiğinde, kaçağın yasal olarak bakmakla yükümlü bulunduğu yakınlarının alınan tedbirler nedeniyle yoksulluğa düşebileceklerini saptarsa, bunların geçimlerini sağlamak üzere, elkonulan mal varlığından sosyal durumları ile orantılı miktarda yardımda bulunulması konusunda kayyıma izin verir (CMK m. 248/6).
Kaçak Hakkında Güvence Belgesi Verme
Kaçağın soruşturmaya ve kovuşturmaya getirilmesini sağlamak amacıyla güvence belgesi verilebilir. Kaçak sanığa duruşmaya gelmesi hâlinde tutuklanmayacağı hususunda bir güvence belgesi verilebilir. Kovuşturma evresinde bulunan kaçak sanık hakkında güvence belgesini mahkeme verir. Kaçak şüpheli hakkında güvence belgesini kimin vereceğine ilişkin kanunda açık düzenleme yoktur. Verilen güvence belgesi koşullara bağlanabilir (CMK m.246/1, 248/7). Fail, hapis cezası ile mahkûm olursa, kaçma hazırlığında bulunursa veya güvence belgesinin bağlı olduğu koşullara uymazsa verilen güvence belgesi kendiliğinden hükümsüz kalır (CMK m. 246/2, 248/7).
