İhtiyati Haciz Nedir?, İhtiyati Haciz Nasıl Talep Edilir?

İhtiyati Haciz Nedir?, İhtiyati Haciz Nasıl Talep Edilir?

Tanım: Bir para alacağının güvence altına alınması için mahkeme kararıyla önceden borçlunun mal ve haklarına el konulmasına ihtiyati haciz denilir.

Alacaklının ihtiyati olarak haczettirdiği mallar üzerinde bir öncelik (rüçhan) hakkı bulunmamaktadır. Yani, aynı mal üzerine başka bir alacaklı kesin haciz koydurabilir. Ancak hacze iştirak şartları varsa, ihtiyati haciz sahibi alacaklı sonradan konulan kesin hacze geçici ola­rak iştirak eder. İhtiyati haciz kesinleşmediği sürece alacaklıya malı satış yetkisi vermez.

İhtiyati Haciz Talep Edebilmenin Şartları

• Para alacağı bulunmalıdır.
• Alacak rehinle teminat altına alınmamış olmalıdır.
• İhtiyati haciz sebebi bulunmalıdır. Yani, alacağın vadesi gelmiş ise (alacak muaccel ise), başka ek koşul gerekmeden, alacaklı ihtiyati haciz talep edebilir. Ancak alacağın vadesi gelmemiş ise (alacak müeccel ise), başka ek koşullar gerekir. Bunlar ise; borçlunun kaçması veya buna teşebbüs etmesi, mallarını kaçırması ve­ya buna teşebbüs etmesi, alacaklının haklarını ihlal eden hileli işlemler yapması veya belirli bir yerleşim yeri­nin bulunmamasıdır.

İstisna: Konkordato mühletinin kaldırılması, konkordatonun tasdiki talebinin reddi ve konkordatonun ta­mamen feshi halinde de mahkeme tarafından resen ve teminata gerek olmadan borçlunun hac­zi kabil tüm malvarlığı hakkında ihtiyati hacze karar verilir.

Alacaklının ihtiyati haciz talep ederken teminat göstermek zorunda olup olmadığı, değişik ihtimallere göre değişmektedir. Şöyle ki,

• Alacak bir mahkeme ilamına bağlı ise, teminat göstermek gerekmez.
• Alacak ilam niteliğinde bir belgeye bağlı ise, teminat alınıp alınmayacağını mahkeme takdir eder.
• Alacak ilama veya ilam niteliğinde bir belgeye bağlı değilse, ihtiyati hacze mutlaka teminat karşılığında karar verilir.

İhtiyati Haciz Kararı Hangi Mahkeme Tarafından ve Nasıl Verilir?

İhtiyati hacze genel yetki kuralları çerçevesinde ancak genel mahkemeler karar verebilir, icra mahkemesi ihtiyati haciz kararı veremez. Yetkili mahkeme HMK’un genel hükümlerine göre belirlenir. Mahkeme ihtiyati haciz kararı verirken borçluyu dinlemek zorunda değildir. İhtiyati haciz kararı duruşma yapılmadan da verilebilir. Basit yargılama usulü uygulanır. Mahkeme alacağın ve ihtiyati haciz sebeplerinin varlığına kanaat getirirse ihtiyati haciz konulmasına ka­rar verir. Burada tam ispat aranmaz yaklaşık ispat yeterlidir. İhtiyati haciz kararını genel mahkemeler vermekle birlikte istisnai olarak sadece konkordato mühletinin kaldırılması halinde icra mahkemesi ihtiyati haciz kararı verebilir. Bu halde icra mah­kemesi talebe ve teminata gerek olmadan resen ihtiyati haciz kararı verebilir.

İhtiyati Hacız Kararına Karşı İtiraz ve Kanun Yolu

Mahkemenin ihtiyati haciz talebinin kabul veya reddine ilişkin kararına karşı kanun yoluna başvurulabilir. Ancak, talebin kabulü ve reddi halinde başvurulacak yol birbirinden farklıdır. Buna göre:

• İhtiyati haciz talebi mahkemece reddedilmiş ise, alacaklı mahkemenin bu kararına karşı Yargıtay’a doğ­rudan temyiz yoluna başvurabilir.
• Buna karşılık ihtiyati haciz talebi kabul edilmiş ve bu karar borçlu dinlenmeden, yani onun yokluğunda ve­rilmiş ise, borçlu öncelikle kararı veren mahkemeye 7 gün içinde itiraz etmelidir. Bundan da bir sonuç alamaz­sa ancak ondan sonra temyiz yoluna başvurabilir. Görüldüğü üzere, alacaklının aksine, borçlu doğrudan tem­yiz yoluna başvuramamaktadır. Borçlu, ancak belirli sebeplere dayanarak itirazda bulunabilir.

Borçlunun dayanabileceği itiraz sebepleri şunlardır:

• İhtiyati haciz kararı veren mahkemenin yetkisine
• Teminata
• İhtiyati haciz sebeplerine itiraz edebilir

İhtiyati Haciz Uygulama Süresi

Borçlunun mallarının ihtiyaten haczine karar verilmesi halinde, alacaklı mahkeme kararını belirli bir süre içinde icra dairesine vererek uygulatması gerekir. Çünkü, mahkemenin kararıyla borçlunun malları haczedilmiş olmaz; zira haczi ancak icra müdürü yapa­bilir. İhtiyati haciz kararının icrası (yerine getirilmesi) için gerekli olan bu süre 10 gündür. İhtiyati haciz kararının icrası, ihtiyati hacze karar veren mahkemenin yargı çevresi içindeki icra dairesinden istenmesi gerekir. Malla­rın başka yerde bulunması halinde icra dairesi o yer icra dairesini istinabe eder.

Eğer bu süre içinde karar icra dairesine verilip uygulatılmazsa, ihtiyati haciz kararı hiçbir işleme gerek kal­maksızın kendiliğinden kalkar (düşer).

Borçlunun mallarına ihtiyati haciz koyan icra müdürü, üç gün içinde ihtiyati haciz tutanağı düzenleyerek, bir örneğini, ihtiyati haciz sırasında hazır bulunmayan alacaklı ve borçluya tebliğ eder. İhtiyati haczin icrası ile il­gili şikayetler, kararı icra eden icra dairesinin bağlı olduğu icra mahkemesine yapılır.

İhtiyati haciz alacaklıya bir rüçhan (öncelik) hakkı vermez. Bu mallar başka alacaklılar tarafından da haczettirilebilir. Borçlunun iflası halinde iflas masasına girer. İhtiyati haciz sahibi alacaklı sonradan konulan bu hacizlere kendiliğinden ve geçici olarak iştirak eder. İhtiyati haciz koyduran alacaklı sadece ihtiyati haciz giderleri bakımından rüçhan hakkına sahiptir.

İhtiyati Haczin Kesinleşmesi

İhtiyati haciz daha ortada bir dava veya takip yokken, borçlunun malları haczedildiği için, borçlunun hukuki durumuna yönelik bir müdahaledir. Bu nedenle onun bir an önce kesin hacze dönüştürülmesi gerekir.

Eğer alacaklı belirli süreler içinde bir takım işlemleri yapmazsa, ihtiyati haciz ortadan kalkar. İhtiyati haczin nasıl kesinleşeceği, onun dava veya takipten önce mi yoksa sonra mı ko­nulduğuna göre değişir.

Takipten Önce İhtiyati Haciz Konulmuş İse

• Alacaklı 7 gün içinde dava açmazsa veya takip yapmazsa ihtiyati haciz düşer.
• Alacaklı 7 gün içinde dava açar veya takip yaparsa
• Borçlu ödeme emrine itiraz ederse ve alacaklı itirazın kaldırılması veya iptalini istemez ise
• Hükmün tebliğinden itibaren 1 ay içinde ilamlı takip yapılmazsa.

Takipten Sonra İhtiyati Haciz Konulmuş İse

• Borçlu ödeme emrine itiraz etmezse takip ve dolayısıyla ihtiyati haciz kesinleşir.
• Borçlu ödeme emrine itiraz ederse ve alacaklı itirazın kaldırılması veya iptalini istemez ise

Avukat Saim İNCEKAŞ – Adana Avukatlık ve Hukuk Ofisi