CMK Madde 30
Ceza Muhakemesi Kanunumuzun 30. maddesi şu şekildedir:
Hakimin çekinmesi ve inceleme mercii
Madde 30 – (1) Hakim, yasaklılığını gerektiren sebeplere dayanarak çekindiğinde; merci, bir başka hakimi veya mahkemeyi davaya bakmakla görevlendirir.
(2) Hakim, tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebepler ileri sürerek çekindiğinde, merci çekinmenin uygun olup olmadığına karar verir. Çekinmenin uygun bulunması halinde, davaya bakmakla bir başka hakim veya mahkeme görevlendirilir.
(3) Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde yapılan işler hakkında 29 uncu madde hükmü uygulanır.
Başlık
CMK’nın 30. maddesinin ait olduğu bölüm başlık ismi şu şekildedir: BİRİNCİ KİTAP: Genel Hükümler – BİRİNCİ KISIM: Kapsam, Tanımlar, Görev ve Yetki – BEŞİNCİ BÖLÜM: Hakimin Davaya Bakamaması ve Reddi
Madde başlığı şu şekildedir: Hakimin çekinmesi ve inceleme mercii
Gerekçe
Ceza Muhakemesi Kanunumuzun 30. maddesinin gerekçesi şu şekildedir:
Hakim, hakkında bir istem bulunmasa da, reddini gerektiren nedenleri kendisi açıklayıp yargılama görevini yapmaktan veya davaya bakmaktan çekindiğini bildirebilir. Çekinme, hakimin kişisel takdiri içinde olmadığından kendiliğinden sonuç doğurmaz. 28 inci maddede belirtilen reddi incelemeye yetkili mahkeme bildirilen nedenlerin yerinde olup olmadığına karar verecektir. Çekinme nedenleri geçerli görülmediği takdirde hakimin görevini sürdüreceğinde kuşku yoktur. Mahkeme, çekinmenin yerinde olduğuna karar verirse hakim işten el çekeceğinden, bu nedenle davanın aynı mahkemede görülmesi olanaksız hale gelmiş ise başka bir hakime tevdi veya mahkemeye nakleder.
Maddenin üçüncü fıkrasında, ayrıca hakimin reddi istemini veya davaya bakmaktan çekinmesini karara bağlamakla görevli mahkemeyi bir istem veya çekinme olmasa da hakimin davaya bakamayacağı kuşkusunu uyandıran durumlarda, bu hususu kendiliğinden inceleyip karara bağlamakla da görevlendirmiştir.
Davadan çekinmesi halinde, hakim, gecikmesinde sakınca bulunan işler hakkında 30 uncu madde hükmünü uygular.
ADALET KOMİSYONU RAPORU
Tasarının 31 inci maddesi yeniden düzenlenmiştir. Buna göre, birinci fıkra iki ayrı ihtimale göre ikiye bölünmüştür: Hakimde bir yargılama yasağının bulunması, örneğin suçtan kendisinin zarar görmüş olması halinde, sadece bu sebebi bildirerek davaya bakmaktan çekinebilecek, bu sebebin yerinde olup olmadığı merci tarafından ayrıca incelenmeyecektir. Çünkü bu sebepler son derece açık, belli sebepler olup, bunların yerinde olup olmadığının incelenmesi, üzerinde herhangi bir tartışma yapılması gerekmemektedir. Buna karşılık, ikinci fıkra olarak, tarafsızlığı şüpheye düşüren sebepler söz konusu olduğunda, merci, bu sebeplerin yerinde olup olmadığını değerlendirebilecektir.
Her iki halde de, yani birinci fıkraya göre hakim kendiliğinden çekindiğinde, ikinci fıkraya göre çekinmenin yerinde olduğuna karar verilmesi halinde, merci, davaya bakması için başka bir yargılama makamını görevlendirecektir. Bu hüküm aynen, hakimin reddi talebinin kabul edilmesi halinde de geçerli olacak şekilde ilgili maddesinde düzenlenmiştir. Bu gerekçelerle üç fıkra halinde yeniden düzenlenmiş ve 30 uncu madde olarak kabul edilmiştir.
TBMM Kabul Metni
Kanun maddesi mecliste tartışılırken şu konuşmalar geçmiştir:
30 uncu maddeyi okutuyorum:
Hâkimin çekinmesi ve inceleme mercii
MADDE 30. – (1) Hâkim, yasaklılığını gerektiren sebeplere dayanarak çekindiğinde; merci, bir başka hâkimi veya mahkemeyi davaya bakmakla görevlendirir.
(2) Hâkim, tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebepler ileri sürerek çekindiğinde, merci çekinmenin uygun olup olmadığına karar verir. Çekinmenin uygun bulunması halinde, davaya bakmakla bir başka hâkim veya mahkeme görevlendirilir.
(3) Gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde yapılan işler hakkında 29 uncu madde hükmü uygulanır.
BAŞKAN – Maddeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler… Kabul etmeyenler… Kabul edilmiştir.
