Avukatlık Mesleği Nasıl Evrimleşti?
Bireyin kendini savunması insanlık tarihi kadar eski bir olgudur. Bireyin kendini savunmasında bir başkasının(avukatın) yardımını istemesi veya bir başkasının bu konuda görev üstlenmesi de çok eski olmakla beraber daha sonraki aşamayı yansıtır.
Günümüzdeki Durum
Ünlü baro başkanı Payen, “İnsanlar arasındaki uyuşmazlıkların yumrukla çözümlenemediği günden beri avukatlık vardır” görüşündedir . Yaklaşık 4 bin yıl öncesinde de bireye yardım eden kişilerin varlığı bilinmektedir. Bugün için geldiğimiz konumda avukatlık, Anayasa’nın 36. maddesinde düzenlenen hak arama özgürlüğünün yansıması ve bu hakkın kullanılmasının güvencesini olmuştur.
Avukatlığın Tarihsel Süreci
Tarihsel süreç içinde bireyin savunulmasında kişiye olan bağımlılığın azaldığını ve hatta koptuğunu görüyoruz. Önceleri, herhangi bir olay karşısında olaya muhatap olan kişinin bizzat kendisi tarafından yapılan savunma, zaman içinde ikinci hatta üçüncü kişilerce yürütülmeye başlanmıştır. Yakın akrabaların yardımı olarak başlayan uygulamada, bir süre sonra akraba olmayanlar görev almaya başlamış, onursal anlamda yapılan yardım, para alınarak yapılmaya yönelmiş ve daha sonra ücret almadan yardım yapılmaması kuralı gelmiştir.
Bir süreden beri, bu işi meslek edinen ve savunma konularının uzmanı kabul edilen kişilerce yani, avukatlarca yapılmaktadır .
Günümüzde avukatlar, bir yandan bireyin hukuksal sorununun çözümünde görev almakta, onu savunmakta, bireysel anlamdaki bu görevlerini yanı sıra diğer yandan da yargının kurucu öğesi olarak bağımsız savunma makamının temsilcileri olarak ülkede hukuk kurallarının “herkese”, “eşit, “adil” ve “etkin” bir şekilde uygulanmasını gerçekleştirmekle, adil yargılanma hakkı olarak anlatım bulan bu düşüncenin toplumun her kesimindeki insanların belleklerinde yer etmesini sağlamakla çok önemli bir kamu hizmeti yapmaktadırlar (Av.K. madde 1).
Avrupa İnsan Haklan Mahkemesinin 28.10.2003 tarihli Steur Hollanda kararında değindiği gibi “mahkeme, avukatların halk ile mahkemeler arasındaki aracılar olarak sahip oldukları özel statünün, adalet dağıtımında kendilerini merkezi bir konuma yerleştirdiğini hatırlatır. Böyle bir konum baro üyelerinin davramşlanna getirilen olağan sınırlamalara anlam vermektedir
Dahası hukukun üstünlüğüne dayalı bir devlette temel bir işlev gören ve adaletin garantörü olan mahkemeler, halkın güveninden yararlanmak zorundadırlar. Avukatlann bu alandaki kilit rolleri göz önünde tutulduğunda, adaletin gereği gibi dağıtılmasına katkıda bulunmalan ve böylece halkın güvenini sürdürmeleri beklentisi, haklı bir nedendir” gerekçesi ile ortaya koyduğu yaklaşım avukatlann yargılamadaki rolünü açık bir şekilde ortaya koymaktadır.
Avukatlann üstlendikleri bu görev, binlerce yıllık bir birikimin sonucudur. Onursal anlamda yapılan mesleğin ücret karşılığı yapılırhale gelmesi Romalılara dayanır. Uzun süre “lonca” anlayışı ile sürdürülen meslek, Fransız İhtilali ile farklı bir anlam kazanmıştır. 1791 yılında çıkanlan D’allerde Yasası ve bunu teyit eden Le Chapelier Yasası ile avukatlık mesleğinde önemli değişimler olmuştur.
Bunlan takip eden yüz yıllık süreç içinde modem niteliğe kavuşan avukatlık mesleği, 18. yüzyılda lonca niteliğinden kurtulmuş bağımsız, kendi meslek örgütünü kendisi kuran, disiplin kurullarıyla kural ihlali yapanları cezalandıran bir meslek haline gelmiştir .
Evrenselnitelikli Havana Kurallarında yer aldığı gibi, “herkes haklarının varlığını tespit ettirmek ve kommak ve ceza muhakemesinin her aşamasında haklarım savunmak için kendi seçtiği bir avukatın yardımına başvurma hakkına sahip” bulunmaktadır .
