Nafakayı İhlal/Ödememe Suçu
“Nafakayı ödememenin cezası nedir?”, “Nafaka kaç ay ödenmezse dava açılır?”, “Nafaka ödenmemesi nedeniyle şikayet dilekçesi nasıl olmalıdır?” gibi sorular müvekkilerimiz tarafından sıklıkla bizlere yöneltilmektedir. Tüm bu soruların cevaplarını makalemizde ele alacağız. Yine nafaka ödemesi, nafaka ödemesini ihlal nedeniyle hapis cezası konuları hakkında aklınızdaki tüm sorulara ışık tutacağız. Gerek avukat meslektaşlar gerekse vatandaşlarımız için yararlı olacak bilgi ve detaylara değindik. Nafakayı ödemeyen kişinin cezalandırılması sürecine dair tüm detaylara bu yazımızı sonuna kadar okuyarak hakim olacağınızı taahhüt ederim.
Hangi Tür Nafakaların Ödenmemesi Hapis Cezasına Neden Olabilir?
Aile Mahkemesi’nin verdiği nafaka kararları iki çeşit olabilir. Birincisi dava sırasında yani henüz dava sona ermeden mahkemenin ara kararı ile verilen “tedbir nafakası”dır. İkincisi ise mahkemenin gerekçeli şekilde son kararını vermesi ile ortaya çıkan eşler için “yoksulluk nafakası” ve çocuklar için ise “iştirak/yardım nafakası”dır.
Mahkemenin ara kararı ile verdiği “tedbir nafakası”nın ödenmemesi de hapis cezasına yol açabilmektedir. Eskiden bu mümkün değildi. Ancak şuan için tedbir nafakasının ödenmemesi durumunda da borçlu eş hakkında nafakayı ihlal ettiği sebebiyle şikayette bulunulması mümkündür.
İcra takibi açıldıktan sonra ödenmeyen nafakalar için şikayet hakkı mevcuttur. Yani icra takibinden önce biriken nafaka alacaklarınız için eşinize hapis cezası uygulanmasını talep edemezsiniz. Çünkü hapis cezasının amacı, nafakayı ödemeyen eşi devam eden nafaka alacaklarını ödemeye zorlamaktır.
İcra takibi açılırken “doğmuş ve doğacak nafaka alacaklarının talep edilmesi” önem arz etmektedir. Nafakayı ihlalden şikayetten sonuç alabilmek için nafaka borçlusuna tebliğ ettirilen ödeme emrinde birikmiş nafakanın yanında aylık doğacak nafakaların da talep edilmiş olması zaruridir. Kısaca özetlemek gerekirse “İcra emrinin tebliği ile şikayet tarihi arasında tam 1 aylık süre olmalıdır”.(Yargıtay Kararı -1-) (Yargıtay Kararı -2-)
İcra takibi açıldıktan sonra eşiniz hala nafakayı ödememekte direniyorsa, 3 ay içerisinde şikayetçi olmanız gerekmektedir. 3 aylık süre kanunen zamanaşımı süresi olarak tanımlanmıştır.
Nafakayı Ödemeyen Eş Hangi Mahkemeye Şikayet Edilir?
Nafakayı ödemeyen eşin şikayet edileceği mahkeme(hukuken görevli mahkeme) “İcra Ceza Mahkemesi”dir. Yer olarak yetkili mahkeme ise icra takibini başlattığınız icra dairesinin bulunduğu yerdeki mahkemedir. Örnek olarak Adana icra dairelerinde başlattığınız bir nafaka icra takibine dayalı olarak şikayetinizi yine Adana İcra Ceza Mahkemesi’ne yapmalısınız.
Normalde ceza davaları savcı tarafından açılmaktadır. Ancak İcra Ceza davası savcı tarafından kamu davası şeklinde açılmaz. Şikayetçinin şikayetiyle dava açılmış sayılır.
Nafakayı İhlal/Ödememe Davasında Nelere Dikkat Edilmesi Gerekir?
Nafaka borçlusu eş, nafaka alacaklısı eş tarafından şikayet edilir. Bu şikayet sonucunda İcra Ceza Mahkemesi’nde duruşmalar görülmeye başlanır. Şikayet eden yani nafaka alacaklısı eş her duruşmaya katılmak zorundadır. Eğer kendisi katılamayacak ise mutlaka avukatı katılmalıdır. Şikayetçi tarafın duruşmaya mazeret göstermeden katılmaması durumunda şikayet düşer. Bunun yanında şikayet olunan yani nafaka borçlusu tarafın duruşmaya katılması aranmaz. Ancak yine de nafaka borçlusu eş hakkında zorla getirme kararı çıkartılır, eğer ikamet adresi başka bir şehirdeyse istinabe yoluyla yakalanıp dinlenilmesi için karar çıkartılır.
İlk duruşmada mahkeme tarafından şikayete konu olan nafaka ödemelerinin yapılıp yapılmadığı kontrol edilir. Şikayet dilekçesinde suç tarihini belirtmenizde fayda vardır. Çünkü hakim tarafından 3 aylık zamanaşımı süresi de kontrol edilecektir. Zamanaşımı süresi mahkeme tarafından kendiliğinden kontrol edilir. Şikayet dilekçesinde suç tarihinin yazılması mühimdir. Zira uygulamada suç tarihi yazılmadığı durumlarda bazı hakimlerin suç tarihini tebliğ tarihinden itibaren işleyen ilk nafaka olarak belirlediği ve 3 aylık hak düşürücü şikayet süresinin geçmesi sebebiyle reddedebildiği görülmektedir. Bu nedenle şikayet tarihinden geriye doğru 3 ay için nafaka talebinde bulunmanız gerekmektedir.
Şikayetiniz öncesinde mutlaka icra takip dosyasının “işlemden kaldırılması”na yol açacak bir vaziyetin olup olmadığını kontrol etmeniz gerekmektedir. Örneğin süresi içerisinde dosyada haciz talebinde bulunmadıysanız, bu dosyanın işlemden kaldırılmasını gerektirir ve nafakayı ihlal şikayetinizden bir sonuç alamazsınız. (Yargıtay Kararı)
Dava Açıldıktan Sonra Nafakayı Ödersem Ceza Alır Mıyım?
Dava açıldıktan sonra nafakayı öderseniz ceza almazsınız. Hatta mahkeme aleyhinizde hapis kararı verdikten sonra dahi ödemeyi yaparsanız, yine cezanız düşer ve hapse girmezsiniz.
Ceza Almamak İçin Birikmiş Tüm Nafakayı Mı Ödemeliyim, Yoksa Sadece Şikayet Edilen Aylar İçin Olan Nafakayı Mı Ödemeliyim?
Tedbir nafakasının geciktiği her ay için şikayet süresi üç aydır. Şikayete konu olan taksiti ödemeniz yeterli olacaktır. Bu sayede şikayet düşer ve herhangi bir hapis cezası ile karşılaşmazsınız.
Nafaka Ceza Davası Sırasında Karşı Tarafla Anlaşırsam Yine De Ceza Alır Mıyım?
Nafaka alacaklısı şikayetçi eş ile dava sürecinde anlaşırsanız hapis cezası almazsınız. Çünkü yaptığınız bu anlaşma şikayetçinin şikayetinden vazgeçmesi anlamına gelmektedir. Yani dosya kapanır ve dava düşer.
Nafakayı İhlal Şikayetinde Bulunmadan Önce, Nafakaya Dair İcra Takibi Kesinleşmiş Olmalı ve Üzerinden En Az 1 Ay Geçmelidir
Nafakayı ödememe şikayetinde bulunabilmek için öncelikle icra takibi açılmış olması ve icra takibinin kesinleşmiş olması ve üzerinden 1 ay geçmiş olması gerekmektedir. Yani icra takibine yönelik ödeme emri nafaka borçlu eşe tebliğ ettirilmiş olmalıdır. 1 ay geçmeden yapılan şikayetiniz geçersiz olacaktır. Çünkü icra takibinden sonraki ilk doğacak nafakanıza yönelik şikayet hakkınız bulunmaktadır.
Nafaka Alacağım Öncelikli Bir Alacak Mıdır? Başka Alacaklılar Varsa Onların Önüne Geçer Miyim?
“Aylık Nafaka” alacağınız öncelikli bir alacaktır. Yani başka alacaklıların önüne geçmenizi sağlar. Ancak “biriken nafaka alacağı” öncelikli bir alacak değildir. Örneğin mahkeme sizin lehinize nafakaya hükmetti; “Dava tarihinden itibaren nafaka almanıza” şeklinde bir hüküm kurdu. Böyle bir durumda dava tarihinden o güne kadarki olan nafaka alacakların “birikmiş nafaka” alacağı olarak kabul edilir. Hukuken birikmiş nafaka alacağına “adi alacak” da denmektedir.
Nafaka Alacağıma Haciz Gelebilir Mi?
Nafaka alacağınıza haciz işlemi uygulanamaz. Nafaka alacağı kişinin öncelikli ve zaruri ihtiyaçlarını karşılamasına yarar. Bu nedenle birikmiş nafaka alacağı dahi olsa bu miktara haciz uygulanamaz. (Yargıtay Kararı)
Nafakayı İhlal Cezası Nasıl Düşer? Hangi Durumlarda Ceza Verilmez?
Dava sürecinde borcun ödenmesi davayı düşürür. Ceza aldıktan sonra borcun ödenmesi de cezayı düşürür ancak dava nedeniyle ortaya çıkan masraflardan(Avukatlık ücreti, harç, gider avansı) sorumlu tutulursunuz. Dava sürecinde borcu öderseniz böyle bir sorumluluk doğmaz.
Ceza kararını borcu ödediğinizi ispatlar şekilde temyiz etmeniz dahi davayı düşürür. Bu durumda yine yargılama masrafları ödemediğiniz gibi cezadan da kurtulursunuz.
Maddi olarak sona ermiş bir nafaka var ise, sırf mahkeme kararına dayalı olarak kişiye ceza verilemez. Mahkeme kararın maddi hukuk bakımından uygun olup olmadığını göz önüne almaktadır. Örneğin müşterek çocuğun reşit olmasıyla birlikte nafaka yükümlüsü eşin yükümlülüğü ortadan kalkar.
Başka bir örnek şu şekildedir: nafaka vermekle yükümlü olduğunuz küçüğe hali hazırda zaten siz bakıyorsanız, yani sizin yanınızda ikamet ediyorsa; bu durumda nafaka yükümlülüğünüz ortadan kalkacaktır. Çünkü zaten çocuğun geçimi tarafınızca sağlanmaktadır. Böyle bir durumda nafakayı ihlal nedeniyle ceza almazsınız.
Nafakayi Ödememe Nedeniyle Yapılan Şikayetin Dayanağı İcra Takibinde Ödeme Emri Kişinin Kendisine Tebliğ Edilmelidir, Avukatına Değil!
Nafaka borcunu ödemeyen kişinin mahkumiyetine karar verilebilmesi için “ödeme emri”nin kişinin avukatına tebliğ edilmesi yeterli olmaz! İcra emrinin borçlu vekiline tebliği icra takibini kesinleştirir. Ancak cezai sorumluluk bakımından borçlu aleyhine sonuç doğurmaz! (Yargıtay Kararı -1-) (Yargıtay Kararı -2-) (Yargıtay Kararı -3-)
Nafaka Borçlusu Tarafından Nafakanın Kaldırılması Veya Azaltılması Davası Açılmış Olabilir
Borçlu tarafından nafakanın kaldırılması veya azaltılması konulu dava açılmış ise İcra Ceza Mahkemesi bu davayı bekletici mesele yapabilir. Hakim bekletici sebebe değer bir gerekçe olup olmadığını araştırmalıdır. Bazı hallerde bekletici mesele yerine ceza davasının ertelenmesi prosederü dahi uygulanabilecektir.
Küçüğe Haricen Gönderilen Para
Ahlaki bir görevi yerine getirmek amacıyla küçüğe haricen gönderilen para, küçüğe ödenmesi gereken nafakadan mahsup edilemez.
Nafaka Alacaklısının Suçu Öğrenmiş Sayılacağı Tarih
Alacaklı 1-) İcra dosyasına beyanda bulunduğu tarihte , 2-) İcra Dairesinde Haciz isteminde bulunduğu tarihte “nafaka borcunu ödememe” suçunu öğrenmiş sayılacaktır.
Nafaka Borcunu Ödememe Suç Tarihi
Suç tarihi, şikayetin gerçekleştiği tarihten geriye doğru bir aylık nafaka alacağının muaccel olduğu tarihtir.
Nafakayı İhlal Şikayeti Öncesi Açılacak İcra Takibi Nasıl Olmalıdır?
Daha önce de değindiğimiz üzere; ödenmemesi suç teşkil eden nafaka “icra emrinin tebliğinden sonra” işleyecek olan nafakadır.
Mahkemenin nihai kararı şeklinde bir yardım veya iştirak nafakası var ise, bu nafaka icraya konulmuş ve borçluya icra emri gönderilmiş olmalıdır. Eğer icraya koyulacak nafaka kararı tedbir niteliğindeki ara kararla hükmedilmiş ise bu durumda borçluya “örnek 7 ödeme emri” gönderilmiş olmalıdır.
Nafakayı İhlale Devam Eden Eşi İkinci Kez Şikayet Etmek
Şikayetten vazgeçtiniz, davayı takip etmediniz dava düştü veya borç ödendi ve dava düştü; bu durumda düşme kararının kesinleşmesi tarihinden itibaren işleyecek bir aylık nafakanın ödenmemesi sonucunda tekrardan şikayet etme hakkına sahip olursunuz.
Nafaka dosyası işlemden kaldırışmış ise; bu durumda dosyayı yenileme tarihinizden itibaren 1 aylık sürenin geçmesiyle şikayet hakkına ehil olursunuz.
Nafaka borçlusu dava sırasında borcunu öder ve dava düşürülür ise, bu günden itibaren 1 aylık sürenin geçmesi ve nafakanın ödenmemesi durumunda nafaka alacaklısının ikinci kez şikayet hakkı doğacaktır.
Hapis Cezasının İnfazı Sona Erene Dek Doğacak Nafakalar Şikayet Konu Edilemez
Nafaka borçlusu aleyhine tazyik hapsi kararı verildikten sonra, bu hapis cezası infaz oluncaya dek işleyecek olan nafakaları ödememek suç sayılmaz. Hükmedilen cezanın infazı sona erdikten sonra en az bir ay nafaka borcu ödenmemesi halinde borçlunun tekrardan cezalandırılması mümkündür.
Nafakayı İhlal Eden Kişiye Verilecek Hapis Cezasının Niteliği
Nafakayı ödemeyen kişiye verilecek hapis cezası “tazyik hapsi” şeklinde uygulanır. Bu detay önemlidir. Öyle ki tazyik hapsi cezaları kişinin adli sicil kaydına işlemez, ertlenme ve tekerrür hükümleri uygulanmaz, para cezasına çevrilmesi gibi bir durum da söz konusu olmaz.
Gerekçe Kanun Madde ve Metinleri
Nafakayı İhlal İİK Madde 344; ”Nafakaya ilişkin kararların gereğini yerine getirmeyen borçlunun, alacaklının şikayeti üzerine, üç aya kadar tazyik hapsine karar verilir. Hapsin tatbikine başlandıktan sonra kararın gereği yerine getirilirse, borçlu tahliye edilir.”
Şikayet süresi : İİK Madde 347 – (Değişik madde: 31.05.2005 – 5358 S.K/Madde 19) Bu Bapta yer alan fiillerden dolayı şikayet hakkı, fiilin öğrenildiği tarihten itibaren üç ay ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren bir yıl geçmekle düşer.
Yetki : İİK Madde 348 – (Değişik madde: 31.05.2005 – 5358 S.K/Madde 20) Bu Bapta yer alan fiillerden dolayı yetkili icra mahkemesi, icra takibinin yapıldığı yerdeki mahkemedir.
Muhakeme usulü : İİK Madde 349 – Şikayet dilekçe ile veya şifahi beyanla yapılır. Dilekçeyi veya dava beyanını alan icra mahkemesi duruşma için hemen bir gün tayin edip şikayetçinin imzasını alır ve maznuna celpname gönderir. Şahit gösterilmişse o da celbolunur. İki taraf tayin olunan gün ve saatte icra mahkemesinin huzuruna gelmeye veya vekil göndermeye mecburdurlar. İcabında icra mahkemesi, tarafların bizzat hazır bulunmasını emredebilir. Maznun başka yerde ikamet ediyorsa istinabe yoluyla sorguya çekilir. Maznun, şikayeti alan veya istinabe edilen icra mahkemesinin huzuruna gelmez veya müdafi göndermezse yahut bizzat bulunmasına lüzum görülürse zabıta marifetiyle getirilir. Bu suretle de bulundurulamazsa muhakeme gıyabında görülür. Şikayetçi muayyen zamanda gelmez ve vekil de göndermezse şikayet hakkı düşer. Gelmeyen şahitlere yapılacak muamele ile borçlunun gıyabında verilen karara karşı eski hale getirme talebi hakkında Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununda yazılı hükümler tatbik olunur.
Tahkikat: İİKMadde 351 – Şikayetçi dilekçe veya beyanında gösterilmiş olduğu delillerle bağlıdır. Maznun müdafası için tahkikatın tevsiini ancak bir kere isteyebilir.
Karar:İİK Madde 352 – İcra mahkemesi iki tarafın ifadelerini ve bütün delillerini ve iddia ve müdafaalarını dinledikten sonra nihayet beş gün içinde kararını verir ve hulasasını Cumhuriyet Savcısına bildirir. (Ek 2. fıkra: 17.07.2003 – 4949 S.K/Madde 99) Takibi şikayete bağlı suçlarda dava ve cezanın 354 üncü maddede yazılı sebeplerle düşeceği kararda belirtilir.
İtiraz: İİK Madde 353 – (Değişik madde: 31.05.2005 – 5358 S.K/Madde 21) (Değişik 1. fıkra: 31.03.2011 – 6217 S.K/Madde 5) İcra mahkemesinin verdiği tazyik ve disiplin hapsine ilişkin kararlara karşı, tefhim veya tebliğ tarihinden itibaren yedi gün içinde itiraz edilebilir. Mahkeme itirazı incelemesi için dosyayı o yerde icra mahkemesinin birden fazla dairesinin bulunması halinde, numara olarak kendisini izleyen daireye, son numaralı daire için birinci daireye, o yerde icra mahkemesinin tek dairesi bulunması halinde asliye ceza mahkemesine, icra mahkemesi hakimi ile asliye ceza mahkemesi hakiminin aynı hakim olması halinde ise en yakın asliye ceza mahkemesine gönderir. İtiraz incelemesi neticesinde verilen karar kesindir. İcra mahkemesinin bu Bapta yer alan suçlardan dolayı verdiği hükümlerle ilgili olarak 04/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun kanun yollarına ilişkin hükümleri uygulanır. Davanın ve cezanın düşmesi ile ceza verilemeyecek haller: Madde 354 – Kanunun bu babında yazılı suçlardan takibi şikayete bağlı olanların müştekisi feragat eder veya borcun itfa edildiği sabit olursa dava ve bütün neticeleriyle beraber ceza düşer. (Mülga 2. fıkra: 17.07.2003 – 4949 S.K/Madde 103) (Ek 3. fıkra: 31.05.2005 – 5358 S.K/Madde 22) İcra mahkemesinin bu Bap hükümlerine göre verdiği tazyik veya disiplin hapsine ilişkin karar, kesinleştiği tarihten itibaren iki yıl geçtikten sonra yerine getirilmez. (Ek 4. fıkra: 31.03.2011 – 6217 S.K/Madde 6) Nafaka alacaklarına ilişkin takipler hariç, alacak miktarı Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından her yıl belirlenen aylık en yüksek brüt asgari ücret tutarının altında kalan takiplerde bu Kanunda öngörülen disiplin ve tazyik hapsi uygulanmaz.
