Küreselleşen dünyada uluslararası evliliklerin sayısında artış görülmektedir. Bunun sonucu olarak yabancı ülkelerde alınan boşanma kararlarının Türkiye’de tanınması ve nüfus kayıtlarına işlenmesi giderek daha önemli bir hukuki konu haline gelmiştir.
Yabancı bir ülkede alınan boşanma kararının Türkiye’de geçerli olması ve tarafların medeni durumlarının güncellenmesi için mutlaka tanınması gerekmektedir. Aksi takdirde taraflar resmen hala evli durumda kalmaya devam edeceklerdir.
Yabancı Boşanma Kararlarının Türkiye’de Tanınması
Yabancı boşanma kararlarının Türk hukuk sistemi içerisinde tanınması, hukuki belirsizliklerin giderilmesi ve vatandaşlarımızın mağdur olmaması için büyük önem taşımaktadır. Bu yazıda, yabancı boşanma kararlarının Türkiye’de tanınması ve nüfus kayıtlarına işlenmesi sürecini detaylı olarak anlatacağım.
Öncesinde, Türkiye’de yabancı boşanma kararlarının tanınması yalnızca mahkemelerde tanıma davası açarak mümkündü. Ancak, 2018 yılında yapılan bir kanuni düzenleme ile bu süreç değişti. Artık, yabancı boşanma kararlarının Türkiye’de tanınması ve nüfus kütüğüne işlenmesi için mahkeme sürecine gerek kalmadan, doğrudan nüfus müdürlüklerine başvuru yapılması yeterli hale geldi. Bu değişiklik, yabancı boşanma kararlarının tanınmasını daha hızlı ve pratik bir hale getirerek, eşlerin hukuki süreçlerini kolaylaştırdı.
Aşağıda dava yoluyla, nüfus müdürlüğüne başvuru yoluyla ve Türk Konsolosluğu’na başvuru yoluyla yurt dışında verilen yabancı boşanma kararının Türkiye’de nasıl tanıtılacağını detaylıca açıklayacağım.
1) Tanıma Süreci (Dava Yoluyla)
Yabancı bir ülkede alınan boşanma kararının Türkiye’de dava yoluyla, nüfus müdürlüğü aracılığıyla veya Türk Konsolosluğu aracılığıyla tanınması yani geçerli olması mümkündür. Bu yollardan öncelikle dava yoluyla boşanma kararının tanınması sürecini ele alalım.
Başvuru Yeri ve Süreci
Bu süreçte, tanıma davası, Türkiye’deki Aile Mahkemelerinde açılır. Davacı, yabancı mahkeme kararını ve bu kararın Türkçe noter onaylı tercümesini mahkemeye sunar. Mahkeme, kararın Türkiye’nin kamu düzenine uygunluğunu ve yabancı mahkemenin yetkisini değerlendirir. Davanın olumlu sonuçlanması halinde, yabancı boşanma kararı Türkiye’de de geçerli olur. Bu süreç, yabancı boşanma kararının Türkiye’deki hukuki sonuçlarının resmi olarak tanınması anlamını taşır.
Gerekli Belgeler
Tanıma başvurusu için aşağıdaki belgeler hazırlanmalıdır:
- Apostil onaylı veya konsolosluk onaylı yabancı boşanma kararının aslı ve Türkçe tercümesi
- Yabancı kararın iç hukukta kesinleştiğini gösteren belge
- Tarafların nüfus kayıt örnekleri
- Vekâletname (avukat aracılığıyla başvuru yapılıyorsa)
Yabancı mahkeme kararı mutlaka kararın ne zaman ve ne şekilde kesinleştiğine dair tespit hükmü kısmını içermelidir. Aksi taktirde Türk mahkemelerinde problem yaşarsınız.
Avukata verilecek vekaletnamede eski eşe karşı açılan boşanma davalarının tanıma ve tenfizine yönelik özel yetki de yer almalıdır.
Ücretler
Dava yoluyla boşanma kararının tanınması sürecinde mahkeme, noter, çevirmen ve avukat masrafları gündeme gelir:
- Mahkemeye başvuruda dava harcı yatırılır. 2024 yılı itibariyle 2100 TL’dir.
- Avukat ile başvuru yapılıyorsa, avukat tarafından belirlenen avukatlık ücreti
- Noterde yapılacak yeminli çeviri ve tasdik masrafları ödenir. 2024 yılı itibariyle noter tasdik ücreti sayfa başına 300 TL’dir. Yeminli tercüman ücretleri ise İngilizce dilinde sayfa başına ortalama 500 TL’dir.
Şimdi ise yabancı boşanma kararını dava açmadan nüfus müdürlüğüne başvuru yolu ile nasıl gerçekleştireceğinizi açıklayacağım.
2) Nüfus Müdürlüğüne Başvuru Yoluyla (Dava Açmadan)
Türk Hukukuna 2018 yılında gelen yeni düzenlemeyle artık Türkiye’de nüfus müdürlüğüne başvuru yoluyla, dava açmadan (basit usul ile) yabancı boşanma kararının tanınması mümkündür. Bu yeni düzenlemeye dair kısa bir bilgilendirme yapmam gerekirse:
- Yönetmelik Değişikliği: Resmi Gazete’de 7 Şubat 2018 tarihinde yayımlanan “Yabancı Ülke Adlî Veya İdarî Makamlarınca Verilen Kararların Nüfus Kütüğüne Tescili Hakkında Yönetmelik” uyarınca, yabancı bir mahkemenin veya idari makamın verdiği boşanma kararları, Türkiye’de mahkemelerde tanıma davası açılmasına gerek kalmaksızın, kişilerin aile kütüklerine tescil edilebilecek.
- Başvuru Şartları ve Süreci: Yabancı ülkede alınan boşanma kararının Türkiye’de nüfusa tescili, konsolosluk veya nüfus müdürlüğüne başvuru ile mümkündür. Nüfus Hizmetleri Kanunu 27/A maddesinde başvurunun şartları sayılmıştır. Bu kapsamda, yabancı ülke mahkemeleri veya idari makamlarınca verilmiş olan boşanma, evliliğin butlanı veya iptaline dair kararlar, kesinleştikten sonra ilgililerin yetkili makama başvurusu ile nüfus kütüğüne işlenebilecektir.
- Sadece boşanma kararı: Yurtdışında alınan boşanma kararlarının nüfusa tescili için başvurulmasıyla, sadece boşanmanın tanınması sağlanabilir. Eğer boşanma kararı içerisinde nafaka, velayet gibi tenfiz hükümleri yer alıyorsa, bu durumda Türk Mahkemeleri’nde ayrıca bir tenfiz davası açılması gerekir.
Gerçekten de Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 27/A maddesinin 1. fıkrasını incelediğimizde artık boşanma kararının dava yoluna gidilmeden, nüfus müdürlüğüne başvuru yoluyla Türkiye’de tanınabileceği ifadesi yer almaktadır: “Yabancı ülke adli veya idari makamlarınca boşanmaya, evliliğin butlanına, iptaline veya mevcut olup olmadığının tespitine ilişkin olarak verilen kararlar; bizzat veya vekilleri aracılığıyla tarafların birlikte başvurması, verildiği devlet kanunlarına göre konusunda yetkili adli veya idari makam tarafından verilmiş ve usulen kesinleşmiş olması ve Türk kamu düzenine açıkça aykırı bulunmaması şartlarıyla nüfus kütüğüne tescil edilir.”
Göreceğiniz üzere, yeni gelen düzenlemeyle dava açmadan yabancı boşanma kararının nüfus kaydına işlenmesi için taraflardan biri veya her ikisi birlikte ilgili nüfus müdürlüğüne başvuruda bulunması yeterlidir.
Nüfus müdürlüğüne başvuru yoluyla boşanma kararının tanınması sürecinde gerekli belgeler, dava yoluyla tanıma sürecinde gerekli belgelerle birebir aynıdır. Buradaki tek fark avukatla yapılan başvurularda “yabancı boşanma kararının nüfus müdürlüğünde tanıtılması” yetkisi de bulunmalıdır.
3) Yabancı Ülkedeki Türk Konsolosluğu’na Başvuru Yoluyla
Yabancı ülkelerde alınan boşanma kararlarının Türkiye’de tanınması için yapılan başvurular, artık Türk konsoloslukları veya nüfus müdürlükleri aracılığıyla dava açılmadan gerçekleştirilebilmektedir. Bu süreç, 2018 yılında yapılan bir kanuni düzenlemeyle mümkün hale gelmiştir.
Yabancı ülkede alınan boşanma, evliliğin butlanı veya iptali kararlarının Türkiye’de tanınabilmesi için, bu kararların kesinleşmiş olması gerekmektedir. Başvuru sürecinde, tanıma işlemi için gerekli belgelerin (kararın aslı, Türkçe tercümesi, başvuru formu, kimlik veya pasaport fotokopileri) ilgili konsolosluk veya nüfus müdürlüğüne sunulması şarttır. Ayrıca, başvuran tarafların şahsen veya vekilleri aracılığıyla başvuruda bulunmaları, taraflardan birisinin yabancı veya ölmüş olması halinde ise Türk vatandaşı olan diğer taraf veya vekilinin başvurması gerekmektedir. Boşanma kararının Türkiye kamu düzenine açıkça aykırı olmaması da önemli bir kriterdir.
Bu süreç, özellikle yurtdışındaki vatandaşlar için önemli bir kolaylık sağlamakta ve dava sürecini gerektirmemektedir. Ancak, daha önce de açıkladığım üzere, boşanma kararının içeriğinde nafaka, velayet gibi tenfiz hükümleri yer alıyorsa, Türk Mahkemeleri’nde ayrıca bir tenfiz davası açılması gerektiğini unutmayınız.
Çocukların Durumu
Yabancı ülkede alınan boşanma kararında çocukların velayeti ve nafakası ile ilgili hükümler de bulunabilir.
- Yabancı ülke kararında velayet ile ilgili bir düzenleme de yer alabilir. Bu durumda yabancı mahkeme kararında yer alan velayet düzenlemesi Türk kamu düzenine aykırı değilse hakim tarafından kabul edilir.
- Çocuk için belirlenen nafaka miktarı da Türk hukukundaki asgari miktardan düşükse kabul edilmeyebilir. Bu durumda eşlerden biri Türk mahkemesine başvurarak nafaka miktarının yeniden belirlenmesini isteyebilir.
- Yabancı boşanma kararında çocuğun velayetinin yalnızca bir eşe verilmesi halinde, diğer eş Türk hukuku uyarınca velayetin değiştirilmesi için dava açabilir ve velayeti kendisinin almasının çocuğun üstün yararına olduğunu ispatlarsa velayetin kendisine verilmesini sağlayabilir.
Mal Rejiminin Tasfiyesi
Eşlerin boşanma aşamasında en önemli konulardan biri, mal rejimlerinin tasfiyesidir. Özellikle ortak malların paylaştırılması noktasında sorunlar yaşanabilmektedir.
Türk hukukuna göre, boşanma halinde eşler arasındaki mal rejimi kendiliğinden sona erer. Mal paylaşımında ise hakim, Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre hareket eder. Evlilik içerisinde ortak birikimlerle alınan mallar yarı yarıya bölüşülür. Kişisel mallar ise sahibinde kalır.
Ancak yabancı boşanma kararında, tarafların tabi olduğu yabancı hukuka göre bir mal rejimi belirlenmiş olabilir. Bu durumda, Türk mahkemeleri öncelikle yabancı mahkeme kararını tanıyıp tanımama konusunda karar vermelidir. Karar tanınırsa, tarafların mal paylaşımına ilişkin hak ve yükümlülükleri, yabancı hukuka göre tayin edilir. Türk kamu düzenine aykırı olmaması şartıyla, yabancı hukuk uygulanır.
Böylece, yabancı boşanma kararlarının Türkiye’de tanınması neticesinde mal paylaşımı durumunu da kısaca izah etmiş oldum. Mal paylaşımı hususu birçok teknik detay içerdiğinden bu konuda derinlemesine incelemeyi başka bir yazıda yapacağım.
Nafaka Hakkı
Yabancı ülke mahkemelerince verilen nafaka kararları, Türk mahkemeleri tarafından tenfiz edilebilir. Ancak yabancı mahkeme kararıyla hükmedilen nafaka, Türk hukukuna göre hakkaniyete uygun olmalıdır.
Türk vatandaşları, yabancı mahkeme kararıyla hükmedilen nafaka tutarını yetersiz buldukları takdirde, Türk mahkemelerine başvurarak nafaka talebinde bulunabilirler. Bu durumda Türk mahkemesi, tarafların sosyal ve ekonomik durumlarını dikkate alarak adil bir nafaka miktarı belirler.
Türk mahkemesine yapılacak nafaka başvurusunda, yabancı mahkeme kararı delil olarak sunulabilir. Ancak Türk hakimi, tarafların beyanlarını ve delillerini değerlendirerek nafaka hakkında karar verecektir.
Sosyal Güvenlik Hakları, Vergi ve Diğer Yükümlülükler
Yabancı ülkelerde alınan boşanma kararları Türkiye’de tanındığında, eşlerin sosyal güvenlik haklarında bazı değişiklikler meydana gelecektir.
Özellikle emeklilik ve sigorta hakları konusunda dikkat edilmesi gereken noktalar bulunmaktadır. Boşanma sonrasında eşlerden birinin sigortalılık süresi, prim ödeme gün sayısı vb. durumları değişiklik gösterebilir.
Yurt dışında alınan boşanma kararının Türkiye’de kesinleşmesinin ardından, karardaki kişilerin Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvurarak durumlarını güncellemelerini öneriyorum. Böylece emeklilik ve sigorta hakları yeniden düzenlenir.
Boşanma sonrasında kadının sigortalılık durumuna dikkat etmesi gerekiyor. Eski eşi üzerinden sağlık sigortasından yararlanma hakkı sona ereceğinden, kendi adına genel sağlık sigortası yaptırmasını gereklidir.
Boşanma sonrası Türkiye’de bazı vergi indirimleri ve avantajlarından faydalanmak da mümkündür. Örneğin, nafaka ödemeleri gelir vergisinden düşülebilir. Çocuk sahibi olunması durumunda ise çocuk yardımından yararlanabilirsiniz.
Boşanma kararının nüfusa işlenmesiyle birlikte sosyal güvenlik haklarında meydana gelen değişikliklerin mutlaka ilgili kurumlara bildirilmesi gerekmektedir.
Sonuç
Özet olarak, yabancı boşanma kararının Türkiye’de tanınması için dava yolu veya nüfus dairesine başvuru seçeneklerinden birisini tercih edebilirsiniz. Deneyimlerim çerçevesinde önerim şu şekildedir, boşandığınız eşinizle hiçbir şekilde iletişim kuramıyorsanız ve boşanma kararında aynı zamanda velayet, nafaka, mal paylaşımı gibi hususlar da yer alıyorsa, dava yoluyla boşanma kararının tanınmasını seçmeniz gerekir. Diğer yandan boşanma kararında boşanma harici farklı bir hüküm yer almıyorsa ve eski eşiniz ile de dostça bir ayrılık gerçekleştirdiyseniz nüfus müdürlüğüne başvurarak yabancı boşanma kararının tanınmasını talep edebilirsiniz.
Boşanma kararının nüfus kaydına işlenmesiyle, tarafların medeni hal değişikliği resmi hale gelir. Böylece çocuklar, mal rejimi, nafaka ve sosyal güvenlik hakları gibi konularda boşanmanın etkileri Türkiye’de de uygulanabilir.
Süreçte dikkat edilmesi gereken en önemli husus, yabancı mahkeme kararının usulüne uygun olarak Türk makamlarınca tanınmasıdır. Kararın iç hukuka, kamu düzenine ve ahlaka aykırı olmaması gerekir.
Tarafların süreci titizlikle takip etmesi, gerekli belgeleri temin etmesi ve ilgili makamlara başvurması önemlidir. Konunun uzman bir avukat yardımıyla yürütülmesi tavsiye edilir.
Sıkça Sorulan Sorular
- Hangi ülkelerden gelen kararlar tanınır?
Belirli ülkelerden alınan boşanma kararları için tanıma ve tenfiz davası açılması gereklidir. Bunlar arasında Almanya, Hollanda, İngiltere, Amerika, Avusturya, Kanada, İsviçre, Belçika, Fransa, Norveç, Avustralya, Azerbaycan, Türkmenistan, Rusya, Ukrayna, İsveç, Slovakya, Macaristan, İtalya, İspanya, Japonya, Mısır, Çin, Gürcistan, Yunanistan, Bulgaristan, Makedonya gibi ülkeler bulunmaktadır.
- Tanıma için gerekli kriterler nelerdir?
Bu kriterler arasında, tanıma ve tenfiz davalarının duruşmalı olarak görülmesi, dosya üzerinden karar verilememesi, davacının yerleşim yeri Türkiye’de değilse teminat göstermesi gerekliliği, ve yabancı mahkeme hükmünün kamu düzenine açıkça aykırı bulunmaması gibi şartlar yer alır. Ayrıca, yabancı mahkeme kararının Türk Mahkemelerinin münhasır yetkisine girmeyen bir konuda verilmiş olması gerekmektedir.
- Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) hükümleri nelerdir?
MÖHUK’un boşanmaya ilişkin maddeleri, yabancı boşanma kararlarının tanınmasına dair kriterleri belirler. Özellikle MÖHUK’un 1. maddesinde karşılıklılık ilkesi ve 2. maddesinde kamu düzeni kavramları tanımlanmıştır. Ayrıca 5. maddede usul işlemleri ve 6. maddede yabancı kararın kesinleşmesi gibi hükümler yer almaktadır. Buna göre yabancı boşanma kararlarının tanınması belirli prosedürler dahilinde gerçekleşmektedir.
İlgili Kanun Maddeleri
Nüfus Hizmetleri Kanunu'nun 'Yabancı ülke adli veya idari makamlarınca verilen boşanma kararlarının nüfus kütüğüne tescili' başlıklı 27/A maddesi
Madde 27/A – (1) Yabancı ülke adli veya idari makamlarınca boşanmaya, evliliğin butlanına, iptaline veya mevcut olup olmadığının tespitine ilişkin olarak verilen kararlar; bizzat veya vekilleri aracılığıyla tarafların birlikte başvurması, verildiği devlet kanunlarına göre konusunda yetkili adli veya idari makam tarafından verilmiş ve usulen kesinleşmiş olması ve Türk kamu düzenine açıkça aykırı bulunmaması şartlarıyla nüfus kütüğüne tescil edilir.
(2) Nüfus kütüğüne yapılacak tescil işlemleri, yurt dışında kararın verildiği ülkedeki dış temsilcilikler, yurt içinde ise Bakanlık tarafından belirlenen nüfus müdürlükleri tarafından yapılır.
(3) Bu maddede sayılan şartlar yerine getirilmediği gerekçesiyle tescil talebi reddedilen kararların Türkiye’de tanınması, 27/11/2007 tarihli ve 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun uyarınca yapılır.
(4) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlık tarafından yönetmelikle belirlenir.
Milletlerarası Özel Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 'Tanıma' başlıklı 58. maddesi
MADDE 58 – Yabancı mahkeme ilâmının kesin delil veya kesin hüküm olarak kabul edilebilmesi yabancı ilâmın tenfiz şartlarını taşıdığının mahkemece tespitine bağlıdır. Tanımada 54. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi uygulanmaz.
İhtilafsız kaza kararlarının tanınması da aynı hükme tâbidir.
Yabancı mahkeme ilâmına dayanılarak Türkiye’de idarî bir işlemin yapılmasında da aynı usul uygulanır.
Milletlerarası Özel Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 'Kesin hüküm ve kesin delil etkisi' başlıklı 59. maddesi
MADDE 59 – Yabancı ilâmın kesin hüküm veya kesin delil etkisi yabancı mahkeme kararının kesinleştiği andan itibaren hüküm ifade eder.
