Sürüm Değeri (Sürüm Bedeli) Nedir?

Sürüm değeri, bir malvarlığının veya varlığın, belirli bir tarihte, serbest piyasa koşulları altında alıcı ve satıcı arasında gerçekleşebilecek adil bir satış işlemi sonucunda elde edilebilecek tahmini para değeridir. Bu kavram, özellikle hukuk, maliye ve gayrimenkul değerleme alanlarında sıkça kullanılır. Sürüm değeri, mal rejiminin tasfiyesi, miras bölüşümü, vergilendirme, sigorta ve kredi teminatı gibi çeşitli durumlarda malın gerçek değerinin belirlenmesinde temel alınır.

Sözlük anlamı itibariyle bir malın sürüm değeri onun rayicini ifade etmektedir. Nitekim TMK madde 232 hükmünün gerekçesinde sürüm değeri ifadesi yanında onun eş anlamlısı olarak rayiç değer ifadesi de kullanılmıştır.

Sürüm değerinin hukuki temelleri, Türk Medeni Kanunu (TMK) ve ilgili diğer yasal düzenlemelerde yer alır. Bu değerleme, malın o anki durumu, piyasa koşulları, arz-talep dengesi ve benzer özelliklere sahip diğer malların piyasa değerleri göz önünde bulundurularak yapılır. Sürüm değeri, adil ve tarafsız bir değerleme yapılabilmesi için objektif kriterlere ve profesyonel değerleme yöntemlerine dayanır. Bu kavramın önemi, taraflar arasında adil bir paylaşımın sağlanması, malın gerçek değerinin tespit edilmesi ve haksızlıkların önlenmesi açısından büyüktür. Özellikle boşanma, miras ve ortaklık gibi hukuki süreçlerde, sürüm değeri, malın adil bir şekilde bölüştürülmesini sağlayan kritik bir faktördür. Bu nedenle, sürüm değeri, hukuki ve mali işlemlerde adil bir çözümün sağlanmasında temel bir rol oynar.

Hausheer, Reusser, Geiser'in Sürüm Değeri Tanımı

Sürüm değerinin bir malın devredilmesinde normal şartlar altında ve olağan ilişkilerde sahip olacağı değer olduğunu ifade etmiştir.

Sarı'nın Sürüm Değeri Tanımı

Sürüm değeri kavramı ile; herhangi bir malvarlığı unsurunun,  serbest piyasadaki olağan mübadele (değişim) değeri kast edilmektedir.

Sürüm Değeri Hesaplama Yöntemleri

Sürüm değeri hesaplama, malvarlıklarının gerçek piyasa değerini belirlemek için kullanılan çeşitli yöntem ve teknikleri içerir. Bu değerleme, özellikle hukuki süreçlerde, mal rejiminin tasfiyesi, miras paylaşımı, vergilendirme ve kredi teminatı gibi durumlarda kritik öneme sahiptir. Sürüm değeri hesaplamada kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

1. Karşılaştırmalı Piyasa Analizi Yöntemi

Bu yöntem, benzer özelliklere sahip malların piyasada mevcut satış fiyatlarını karşılaştırarak bir malın sürüm değerini belirler. Analiz, malın konumu, büyüklüğü, durumu ve diğer özellikleri gibi faktörleri dikkate alır. Karşılaştırmalı piyasa analizi, özellikle gayrimenkul değerlemesinde yaygın olarak kullanılır.

2. Gelir Kapitalizasyonu Yöntemi

Gelir kapitalizasyonu yöntemi, bir malın gelecekte üretebileceği net gelirin bugünkü değerini hesaplayarak sürüm değerini belirler. Bu yöntem, özellikle kira geliri elde edilen gayrimenkuller ve işletmeler için uygundur. Gelirin sürekliliği, risk faktörleri ve piyasa faiz oranları bu değerlemenin temelini oluşturur.

3. Maliyet Yöntemi

Maliyet yöntemi, bir malın yeniden inşa veya üretim maliyetini, mevcut durumuna göre ayarlayarak sürüm değerini hesaplar. Bu yöntem, malın piyasada bulunabilirliğinin sınırlı olduğu durumlarda veya benzersiz malların değerlemesinde kullanılır. Yöntem, malın yeniden üretim maliyetinden fiziksel ve fonksiyonel eskimenin düşülmesiyle değeri belirler.

4. İndirgenmiş Nakit Akışları Yöntemi

Bu yöntem, bir malın veya işletmenin gelecekteki nakit akışlarını, belirli bir indirgeme oranı kullanarak bugünkü değerine indirger. İndirgenmiş nakit akışları yöntemi, özellikle yatırım projeleri ve işletmelerin değerlemesinde tercih edilir. Yöntem, gelecekteki nakit akışlarının riskini ve zaman değerini dikkate alır.

5. Bilirkişi Değerlemesi

Bilirkişi değerlemesi, sürüm değerinin belirlenmesinde uzman görüşüne başvurulmasını içerir. Bu yöntem, yukarıda belirtilen tekniklerin bir kombinasyonunu kullanabilir ve malın özel durumuna göre uygun değerleme yöntemini seçer. Bilirkişi, malın piyasa koşullarını, özelliklerini ve potansiyelini değerlendirerek bir rapor hazırlar.

Her bir değerleme yöntemi, malın türüne, piyasa koşullarına ve değerlemenin amacına göre seçilir. Sürüm değeri hesaplama, objektif ve adil bir değerleme sağlamak için kapsamlı bir analiz ve uzmanlık gerektirir. Bu süreç, mal paylaşımı ve hukuki işlemlerde adil bir temel oluşturmanın yanı sıra, malvarlıklarının gerçek değerinin anlaşılmasını sağlar.

Mal Rejiminin Tasfiyesindeki Yeri

Sürüm değeri, hukuk alanında, özellikle mal rejiminin tasfiyesi sürecinde önemli bir kavramdır. Bu kavram, evlilik birliği içinde edinilen malların adil bir şekilde bölüştürülmesi amacıyla kullanılır. Eşler arasındaki mal paylaşımı davalarında sürüm değeri, örnek olarak aile konutunun veya arabanın, belirli bir tarihte, piyasa koşulları altında alıcı ve satıcı arasında serbestçe gerçekleşebilecek bir satışta elde edilebilecek değerini ifade eder. Sürüm değeri ölçütü sayesinde boşanma aşamasındaki eşler mallarının paylaşımını adil bir şekilde gerçekleştirir. Özellikle, evlilik birliği içinde edinilen değerli malların, gayrimenkullerin veya işletmelerin tasfiyesinde, sürüm değeri (piyasa koşullarına göre rayiç bedeli) büyük önem taşır.

Türk Medenî Kanunu’nda  tasfiyeye konu malların sürüm değerinin hangi hususların göz önüne alınmasıyla  belirleneceğine ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Doktrinde sürüm değeri belirlenirken benzer malların edinilmesinde ödenen bedellerin dikkate alınabileceği ifade edilmektedir. İsviçre Federal Mahkemesi de vermiş olduğu bir kararda bir malın sürüm değeri belirlenirken kural olarak öncelikle bu malın niteliklerine benzer nitelikte ki malların serbest piyasadaki işlemlerde sahip olduğu değere bakılacağını ve bu  değer göz önünde tutularak malın sürüm değeri belirleneceğini belirtmiştir. Bir  malın sürüm değerini belirlemek için uygulanan bu yönteme “istatistiki metot” adı verilmektedir.

Edinilmiş mallar, mal rejiminin sona erdiği sıradaki mevcut olan sürüm değeriyle hesaba katılır. Eklenecek olan değerler ise devir anındaki değerine göre hesaplanır.

Türk Medeni Kanunu’nda sürüm değerinin önem taşıdığı mal rejimi hükümlerini şu şekilde sıralayabilirim:

  • Mal rejiminin başlangıcından sona erdiği tarihe kadar olan edinilmiş mallar (TMK md 219)
  • Paylı mülkiyete tâbi malvarlığının eşlerden birine devredilmesi (TMK  md 226/2)
  • Edinilmiş malın değerini artıran iyileştirme, bakım, onarım ve koruma  giderleri olan değer artış payı (TMK md 227)
  • Edinilmiş mallardan yapılan  karşılıksız kazandırmalar ve katılma alacağını azaltma kastıyla yapılan devirler (TMK md 229)
  • Denkleştirme yükümlülüğü doğuran değer kaymaları (TMK  md 230)
  • Sağ kalan eşe aile konutu ve ev eşyasının tahsisi (TMK md 240)
  • Artık  değerin hesabın (TMK md 231)

Yukarıdaki hallerde uyuşmazlık konusu varlıkların sürüm değeri hesaplanır.

Türk Medeni Kanunu Madde 232 - Değerin belirlenmesi; Sürüm değeri

Madde 232- Mal rejiminin tasfiyesinde malların sürüm değerleri esas alınır.

Miras Hukukundaki Yeri

Miras paylaşımının nasıl yapılacağının düzenlendiği hükümler arasında yer alan TMK md 657 hükmü sürüm değeri konusunda bizi aydınlatıcı niteliktedir. Zira bu hükmün ikinci fıkrasında tarımsal taşınmazlar haricindeki diğer taşınmazların sürüm değerine göre özgüleneceği düzenlenerek burada da sürüm değeri kavramına yer verilmiştir.

Türk Medeni Kanunu Madde 657 - Özgülenme; Özgülenmeye esas olan değer

Madde 657/2 – Taşınmazlar, paylaşmanın yapıldığı zamandaki gerçek değerleri esas alınarak mirasçılara özgülenir.

Tarımsal taşınmazlar gelir değerine, diğer taşınmazlar sürüm değerine göre özgülenir.

Sonuç

Sürüm değeri, hukukun adil bir mal paylaşımı ve bireylerin mali haklarının korunması amacıyla kullandığı temel araçlardan biridir. Bu kavram, malvarlıklarının gerçek değerinin belirlenmesinde ve tarafların haklarının adil bir şekilde korunmasında merkezi bir role sahiptir.

    • İlgili Mevzuat
    • Yargıtay Kararları
    • Akademik Makaleler

    • Global piyasa değerleri, teknoloji sektöründeki yeniliklerle birlikte yükselişe geçti, özellikle yapay zeka ve yenilenebilir enerji alanlarında görülen büyüme dikkat çekici.
    • Otomotiv endüstrisinde elektrikli araç üreticilerinin piyasa değerlerindeki artış, geleneksel üreticilere göre daha hızlı gerçekleşti, bu da sektörde bir dönüşümün işareti olarak yorumlandı.
    • Yatırımcılar, sürdürülebilir ve çevre dostu iş modellerine yönelik artan talep nedeniyle, yeşil enerji şirketlerinin piyasa değerlerinde önemli bir artış gözlemledi.
    • Pandemi sonrası dönemde, e-ticaret ve dijital hizmetler sunan şirketlerin piyasa değerlerinde görülen olağanüstü artış, tüketici alışkanlıklarındaki kalıcı değişiklikleri yansıtıyor.

    15.03.2024: Bu sayfa Sürüm Değeri kavramının hukuk süreçleri içerisindeki yeri ve önemi odaklıdır.

TMK md 232 Gerekçesi

TMK md 232 hükmünün madde gerekçesi şu şekildedir: “Madde İsviçre Medenî Kanununun 211’inci  maddesini karşılamaktadır. Maddeye göre mal rejiminin tasfiyesinde değerlendirme yapılırken malın sürüm (rayiç) değerleri esas alınacaktır. Böylece bu konuda tasfiye sırasındaki sürüm  değerlerin esas alınacağının hükme bağlanması suretiyle kesin bir ölçü konulmak istenmiştir.” 

İlgili Kanunlar

Yazar Hakkında: Avukat Saim İncekaş

Saim İncekaş, Adana Barosu'na kayıtlı bir avukattır. 2016 yılından bu yana Merkezi Adana'da bulunan ve kurucusu olduğu İncekaş Hukuk Bürosu'nda çalışmaktadır. Yüksek lisans derecesi ile hukuk eğitimini tamamladıktan sonra bu alanda birçok farklı çalışma yürütmüştür. Özellikle aile hukuku, boşanma, velayet davaları, çocuk hakları, ceza davaları, ticari uyuşmazlıklar, gayrimenkul, miras ve iş hukuku gibi alanlarda uzmandır. Saim İncekaş, sadece Adana Barosu'nda değil, aynı zamanda Avrupa Hukukçular Derneği, Türkiye Barolar Birliği ve Adil Yargılanma Hakkına Erişim gibi dernek ve kuruluşlarda da aktif olarak görev almaktadır. Bu sayede, hukukun evrenselliği konusundaki farkındalık ve hukuk sistemine olan güveni arttırmaya yönelik birçok çalışmada yer almaktadır. Randevu ve Ön Görüşme İçin WhatsApp Üzerinden Hemen İletişime Geçin

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir