Boşanma Davasında İsticvap
İsticvap Nedir?
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 169’uncu ilâ 175’inci maddeleri arasında düzenlenen isticvap, davanın taraflarından birisinin kendi aleyhinde olan vakıalar hakkında talep üzerine veya re’sen (HMK m. 169/f. 1) mahkemece sorguya çekilmesidir . Tanımdan da anlaşılacağı üzere isticvabın konusu, davanın temelini oluşturan (HMK m. 169/f. 2) ve isticvap edilen kişinin aleyhinde olan vakıalardır . Bu doğrultuda kişinin mahkemece davanın konusu vakıalar hakkında dinlenmesi ile isticvap birbirinden farklıdır .
İsticvabın hukuki niteliği konusunda doktrinde farklı görüşler bulunmaktadır . Bir görüşe göre, isticvap, sadece ikrar elde etmek amacına indirgenemeyen, hakimin kanaatinin oluşması için başvurabildiği takdiri delillerden birisidir . Diğer bir görüş ise, isticvabın delil olmadığını, delil (özellikle ikrar) elde etmeye yarayan bir usuli kurum olduğunu savunmaktadır . Bundan dolayı isticvaba sadece taraflarca getirilme ilkesinin uygulandığı davalarda başvurulabileceği, kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda başvurulamayacağı savunulmaktadır . Bu görüşe göre, söz konusu davalarda isticvaba başvurulamamasının sebebi, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemedikleri davalarda isticvapla elde edilebilecek ikrarın hakimi bağlamamasıdır.
İsticvap Neyi Amaçlar?
İsticvap ne delildir ne de sadece ikrar elde etmeye yarayan bir kurumdur. Öncelikle isticvap Kanun’da ispat ve delillerden ziyade yargılama usulünde düzenlenmiş olup, davanın aydınlatılmasına katkıda bulunarak, yargılamanın nihai amacı olan maddi gerçeği bulma ve adalete ulaşma açısından işletilmesi gereken bir müessesedir . Ayrıca yukarıda tanımlandığı üzere isticvap, tarafların aleyhinde olan vakıalar hakkında sorguya çekilmesi iken; delil, tarafların iddia veya savunmalarının dayanağı olan vakıaları ispatlamak için başvurdukları araçlardır. Deneyimli bir boşanma avukatı isticvap ile elde edilmek istenen sonuca ulaşır.
Görüldüğü üzere, her ikisinin amacı ve temel mantığı dahi birbirine uymamaktadır. Bunların yanında isticvabın tek amacı ikrar elde etmek değildir. Hakim isticvap sonucunda ikrar elde edebileceği gibi, kanaatinin oluşmasını sağlayan önemli bilgiler de edinebilir. Ayrıca ikrar elde edip, bunu dikkate alarak karar vermek ile ikrarla bağlı olmak birbirinden farklı hususlardır . İkrarla bağlı olmanın yasaklandığı davalarda yapılan ikrar, uyuşmazlığı çekişmesiz hale getirip sona erdirmez. Fakat elde edilen ikrar diğer delillerle de desteklenerek, hakimin vicdani kanaatinin oluşmasını sağlayabilir.
Örneğin, alacak davasında isticvap esnasında yapılan ikrar sonucunda hakim, senet veya başka bir delil aramadan kararını verebilir; ancak evlilik birliğinin temelinden sarsılması (TMK m. 166/f. 1, 2) sebebiyle açılan bir boşanma davasında, karısını aldattığı iddia edilen erkeğin delil olarak sunulan mesajların kendisine ait olduğunu ikrar etmesi neticesinde, hakim, başkaca bir hususu araştırmadan boşanmaya karar verirse TMK m. 184’e aykırılık olur. Ancak isticvap sonucunda elde edilen bu beyan diğer delillerle de desteklenirse ve hakimin vicdani kanaati oluşursa pekâlâ boşanma kararı verebilir. Dolayısıyla isticvap, delil olmayıp, hakimde bilgi ve kanaat oluşmasına yarayan bir tahkikat işlemidir . Bu çerçevede kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda da hakim bilgi ve kanaat edinmek için isticvaba başvurabilir .
Boşanma Davalarında İsticvaba Başvurulabilir Mi?
Boşanma davalarında isticvaba başvurulup başvurulamayacağı konusunda doktrinde farklı görüşler bulunmaktadır. Bu görüşlerden birine göre, boşanma davalarında her türlü ikrar hakimi bağlamadığından isticvap hükümleri uygulanmaz .
Konu ile ilgili Yargıtay’ın kararları incelendiğinde, boşanma davalarında ikrar elde etmeye yönelik olan hususlarda isticvap hükümlerinin uygulanmasını, bu davalarda tarafların ikrarının hakimi bağlamadığı gerekçesiyle uygun bulunmamıştır . Fakat bilgi ve kanaat edinmek için, isticvap hükümlerinin uygulanmasına cevaz verilmiştir. Bu doğrultuda Yargıtay bir kararında, temyiz aşamasında facebook üzerinden alınarak sunulan resimlerden dolayı tarafın isticvap edilmesine ve uyuşmazlık ile ilgili diğer delillerle birlikte değerlendirmede bulunulmasına karar vererek, ilk derece mahkemesinin kararını bozmuştur.
